Λαγάνα: Η ιστορία του αρχαίου ελληνικού “λάγανον” – Συνταγές
Η λαγάνα είναι ο άζυμος άρτος (ψωμί), ο οποίος φτιάχνεται με παραδοσιακό τρόπο στην Ελλάδα μόνο μια μέρα του χρόνου, την Καθαρή Δευτέρα, ενώ το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”, μια πλακωτή ζύμη που παρασκευάζεται από αλεύρι και νερό και σηματοδοτεί την έναρξη της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής.
Η λαγάνα αναφέρεται ως έδεσμα σε πολλά κείμενα της Αρχαιότητας. Ένα από αυτά είναι οι Εκκλησιάζουσες του Αριστοφάνη, όπου αναφέρεται η φράση λαγάνα πέττετται δηλαδή λαγάνες γίνονται.
Μια θεωρία θέλει η λαγάνα να παρομοιάζεται με τον άρτο που κατανάλωσαν οι Ισραηλίτες κατά την έξοδό τους από την Αίγυπτο, από τότε και μέχρι τη στιγμή που ο Χριστός ευλόγησε τον ένζυμο άρτο. Τα αρτοποιεία μένουν ανοικτά τη συγκεκριμένη μέρα, αντίθετα με τα περισσότερα εμπορικά καταστήματα, αποκλειστικά για την παρασκευή και διάθεση λαγάνας.
Εμείς επιλέξαμε 2 συνταγές για την Σαρακοστιανή λαγάνα γιατί τις δοκιμάσαμε και μόνο…
Α’ Συνταγή (Άκης Πετρετζίκης)
Συστατικά
>500 γρ. αλεύρι σκληρό
>350 ml νερό σε θερμοκρασία δωματίου
>10 γρ. μαγιά ξερή
>1 πρέζα ζάχαρη κρυσταλλική
>10 γρ. αλάτι
>2 κ.σ. ελαιόλαδο
Για το άλειμμα
>2 κ.σ. νερό σε θερμοκρασία δωματίου
>1 κ.γ. ζάχαρη
>σουσάμι
Μέθοδος Εκτέλεσης
-Σε ένα μπολ, βάζουμε το νερό, τη μαγιά και τη ζάχαρη και ανακατεύουμε με ένα σύρμα.
-Αφήνουμε στην άκρη για 15-20 λεπτά μέχρι να ενεργοποιηθεί η μαγιά.
-Μόλις περάσουν τα 15 λεπτά, ρίχνουμε μέσα το αλεύρι, το αλάτι και το λάδι και χτυπάμε στο μίξερ με τον γάντζο για 5-7 λεπτά.
-Στην αρχή χτυπάμε σε χαμηλή ταχύτητα και μετά δυναμώνουμε τη ταχύτητα. Το αλάτι δεν το βάζουμε από την αρχή για να μην κάψει τη μαγιά μας.
-Μόλις περάσουν τα 7 λεπτά, βάζουμε σε ένα μπολ λίγο λάδι και στα χέρια μας αλεύρι.
-Βάζουμε το ζυμάρι στο μπολ και καλύπτουμε με μεμβράνη.
-Αφήνουμε στην άκρη μέχρι να διπλασιαστεί η ζύμη (περίπου για 1 ½ ώρα).
-Αφαιρούμε τη ζύμη από το μπολ και με ένα ίσιο μαχαίρι κόβουμε σε 2 ίσα κομμάτια τη ζύμη και απλώνουμε το κάθε κομμάτι πάνω σε μία λαδόκολλα.
-Ανοίγουμε με τη βοήθεια του πλάστη και λίγο αλευριού σε λαγάνες τόσο μεγάλες ώστε να χωράνε σε 2 ταψιά φούρνου.
-Μεταφέρουμε τις λαγάνες μας σε 2 ταψιά με λαδόκολλα ανοίγοντας τες λίγο πάνω στο ταψί για να κρατήσουν το σχήμα τους κατά το ψήσιμο.
-Σε ένα μπολ, ανακατεύουμε το νερό με τη ζάχαρη για να φτιάξουμε το ζαχαρόνερο.
-Τις αλείφουμε με το ζαχαρόνερο και πασπαλίζουμε με το σουσάμι. Περιμένουμε για 20 λεπτά να φουσκώσουν οι λαγάνες μας.
– Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 220° C στον αέρα.
-Μόλις περάσουν τα 20 λεπτά, τις πιέζουμε με το δάχτυλο μας κάνοντας τους δαχτυλιές για να πάρουν το σχήμα της λαγάνας.
-Τις πασπαλίζουμε με ελαιόλαδο και ψήνουμε για 10-15 λεπτά.
Β’ Συνταγή (Αργυρώ Μπαρμπαρίγου)
>1 φακελάκι μαγιά ξερή (ή 1 κύβο 25 γραμ. νωπή)
>300 ml νερό χλιαρό (προσοχή όχι καυτό)
>100 ml ελαιόλαδο
>600 γραμ. αλεύρι σκληρό για ψωμί
>1 κ.σ. αλάτι
>1-2 γερές πρέζες ζάχαρη
>100 γραμ. σουσάμι
Μέθοδος Εκτέλεσης
Για την πιο εύκολη και νόστιμη λαγάνα, διαλύουμε σε ένα μικρό μπολ τη μαγιά, με λίγη ζάχαρη και λίγο από το χλιαρό νερό. Αφήνουμε για 5 λεπτά να φουσκώσει και να αφρίσει η επιφάνεια. Διαλύουμε το αλάτι στο υπόλοιπο νερό.
Σε ένα άλλο μπολ βάζουμε το αλεύρι και κάνουμε λακκούβα στη μέση, ρίχνουμε την ενεργοποιημένη μαγιά, το νερό (χλιαρό, προσοχή όχι καυτό) και το λάδι. Ανακατεύουμε τα υλικά με κουτάλα, να μαζευτεί η ζύμη σε μπάλα. Αλευρώνουμε τα χέρια μας και ζυμώνουμε για λίγα λεπτά και βγάζουμε τη ζύμη για τη λαγάνα στον πάγκο. Τη ζυμώνουμε για λίγο ανοίγοντας την και τραβώντας την. Η ζύμη πρέπει να είναι απαλή και εύπλαστη. Όσο πιο πολύ τη δουλεύουμε στον πάγκο, τόσο πιο αφράτη θα γίνει η λαγάνα.
Με τα χέρια, την τυλίγουμε σε μπάλα με τις ενώσεις προς τα κάτω και την αφήνουμε σε λαδωμένο μπολ σκεπασμένη στον πάγκο για 1 ώρα και 30 λεπτά, ή μέχρι να διπλασιαστεί σε όγκο.
Αν βιαζόμαστε την βάζουμε σε ζεστό σημείο, πχ. χλιαρό φούρνο, για να γίνει πιο γρήγορα. Την βγάζουμε στον πάγκο, την κόβουμε σε 3 ίσα μέρη.
Πλάθουμε με τα δάχτυλα την κάθε λαγάνα, ανοίγοντας την όπως την πίτσα, σε λαδωμένο ταψί. Τρυπάμε ολόγυρα την επιφάνεια με βελόνα πλεξίματος ή άλλο μυτερό σουβλί. Δυνατό τρύπημα να φτάνει μέχρι κάτω στο ταψί η βελόνα. Ραντίζουμε με ελαιόλαδο και πασπαλίζουμε με σουσάμι.
Ετοιμάζουμε και τις 3 λαγάνες με τον ίδιο τρόπο.
Ψήνουμε σε καλά προθερμασμένο φούρνο στους 200 βαθμούς C στον αέρα για 30 λεπτά. Προς το τέλος του ψησίματος ψεκάζουμε τις λαγάνες με λίγο νερό για να γυαλίσουν.
Όταν τις βγάλουμε από το φούρνο, καυτές όπως είναι τις αφήνουμε σε σχάρα να τραβήξουν την υγρασία τους για να παραμείνουν τραγανές.
Μυστικά για την καλύτερη λαγάνα
-Αν θέλουμε έξτρα τραγανές λαγάνες, πρέπει απαραιτήτως να τις ψεκάσουμε με λίγο νερό στο τέλος του ψησίματος.
Επίσης, απαραίτητα τρυπάμε με σουβλί μέχρι κάτω όλη την επιφάνεια της λαγάνας. Μόνο έτσι θα γίνει τραγανή εξωτερικά, με θεϊκή κόρα.
-Αν σας αρέσει η μαλακή λαγάνα με πιο απαλή κόρα, παραλείψτε το στάδιο του ψεκασμού στο τέλος του ψησίματος καθώς και το διαμπερές τρύπημα της από πάνω ως κάτω. Τα βαθουλώματα με τα χέρια είναι αρκετά για να βγει πιο φουσκωτή άλλα και πιο μαλακή.
-Αν θέλουμε φουσκωτή λαγάνα πλάθουμε τις λαγάνες με πάχος 2 εκ., ενώ αν θέλουμε πιο λεπτή και τραγανή λαγάνα πλάθουμε τις λαγάνες με πάχος 1 εκ.
–Δώστε προσοχή στο φούσκωμα της ζύμης. Καλύτερα να μείνει στον πάγκο σε θερμοκρασία δωματίου μέχρι να διπλασιαστεί.
Αν βιάζεστε και μόνο τότε, βάλτε τη ζύμη σε χλιαρό φούρνο (σβησμένο φούρνο με θερμοκρασία μέχρι 45 βαθμούς C όχι παραπάνω). Ή εναλλακτικά, βοηθήστε την να ανεβεί βάζοντας την κοντά σε καλοριφέρ ή σε χλιαρό μπεν μαρί.
-Γενικά να θυμάστε ότι τα ψωμιά και οι λαγάνες είναι πολύ εύκολα να τα φτιάξετε, άλλα χρειάζεται υπομονή για να φουσκώσουν σωστά χωρίς να τα βιάζετε. Το αποτέλεσμα αν ακολουθήσετε πίστα τις οδηγίες μου, θα είναι καλύτερο από οποιαδήποτε άλλη ωραία λαγάνα που έχετε ποτέ αγοράσει, αυτό μπορώ να σας το εγγυηθώ. Φτιάξτε μπόλικες γιατί γίνονται ανάρπαστες.
Καλή Σαρακοστή και καλή επιτυχία.
Mε πληροφορίες και από wikipedia.org,