Β. Κορκίδης στο “Π”: Η σχέση αγάπης και μίσους μεταξύ πολιτικής και επιχειρηματικότητας

Του
ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΡΚΙΔΗ
Προέδρου ΕΒΕΠ

Η σχέση της πολιτικής με την επιχειρηματικότητα, και αντίστροφα, είναι, διαχρονικά, μια σχέση αγάπης και μίσους. Οι επιχειρηματίες συχνά αποφεύγουν να γίνουν μέλη ενός πολιτικού κόμματος ή να πολιτευτούν, για διάφορους λόγους, κυρίως όμως λόγω του κινδύνου της σύγκρουσης συμφερόντων, της πιθανής πολιτικής αστάθειας, της απώλειας ανεξαρτησίας, καθώς και της δημόσιας κριτικής.

Οι επιχειρηματίες μπορεί να φοβούνται ότι η πολιτική τους συμμετοχή θα μπορούσε να δημιουργήσει αντιφάσεις και σύγκρουση συμφερόντων, ειδικά αν η επιχείρησή τους έχει συμβάσεις και σχέσεις με το κράτος. Η πολιτική τους δραστηριότητα μπορεί να επηρεάσει τη φήμη της επιχείρησης και να προκαλέσει αμφισβητήσεις για την ηθική τους. Η σύνθετη σχέση και η λεπτή ισορροπία μεταξύ προσωπικών, επαγγελματικών και πολιτικών συμφερόντων καθιστά την ενασχόληση με την πολιτική ένα δύσκολο βήμα για πολλούς επιχειρηματίες. Πολλοί, μάλιστα, πιστεύουν πως οι δύο ρόλοι πρέπει να είναι διακριτοί, ώστε να ωφελείται η κοινωνία στο σύνολό της. Οι επιχειρηματίες μπορούν να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη, ενώ οι πολιτικοί πρέπει να διασφαλίζουν ότι δεν παραβιάζεται η κοινωνική δικαιοσύνη.

Η πολιτική ενασχόληση συνήθως απαιτεί υποταγή σε κομματικές γραμμές και περιορισμούς, πράγμα που μπορεί να περιορίσει την ανεξαρτησία του επιχειρηματία. Η ελευθερία δράσης που απολαμβάνει στο επιχειρηματικό πεδίο μπορεί να είναι περιορισμένη, αν ενταχθεί στην πολιτική. Επίσης, η πολιτική σκηνή μπορεί να είναι ασταθής, καθώς η ενασχόληση με τα κοινά συχνά συνδέεται με προσωπικούς κινδύνους και αβεβαιότητες. Αντίθετα, η επιχειρηματική δραστηριότητα είναι συνήθως πιο προβλέψιμη και εστιασμένη στον κερδοφόρο τομέα. Τόσο η επιχειρηματικότητα όσο και η πολιτική απαιτούν πολύ χρόνο και ενέργεια και οι επιχειρηματίες θεωρούν ότι η εμπλοκή τους σε πολιτικές υποθέσεις μπορεί να τους αποσπάσει από τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Οι επιχειρηματίες που πολιτεύονται συχνά βρίσκονται στο στόχαστρο δημοσιογράφων, πολιτικών αντιπάλων και του κοινού. Η αρνητική κριτική μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην επιχείρησή τους, ενώ η προσωπική τους ζωή μπορεί να γίνει αντικείμενο δημόσιας ανάλυσης. Βεβαίως, όλοι υποβάλλονται σε έλεγχο «πόθεν έσχες» και οφείλουν να δηλώνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Από την πλευρά τους, τα πολιτικά κόμματα ενδέχεται να εξυπηρετούν επιχειρηματικά συμφέροντα σε κάποιες περιπτώσεις, αλλά αυτό εξαρτάται από το κόμμα και τις πολιτικές του θέσεις. Συνολικά, υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους τα κόμματα και οι πολιτικοί συνδέονται με επιχειρηματικά συμφέροντα, όπως χρηματοδότηση, ευνοϊκές ρυθμίσεις νομοθετική προστασία ακόμα και δημόσια υποστήριξη. Τα πολιτικά κόμματα συχνά δέχονται οικονομικές ενισχύσεις από επιχειρηματίες και εταιρείες για την υποστήριξη των προεκλογικών τους εκστρατειών. Αυτές οι χρηματοδοτήσεις και δωρεές μελλοντικά, συνήθως, εξυπηρετούν τα συμφέροντα των επιχειρηματιών, οι οποίοι αναμένουν αμοιβαία υποστήριξη μέσω πολιτικών που ευνοούν τις επιχειρηματικές δραστηριότητες, όπως φορολογικές ελαφρύνσεις, επιδοτήσεις, και ευνοϊκά ρυθμιστικά πλαίσια. Η διαφάνεια στις σχέσεις μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών είναι θεμελιώδης και η δημοσιοποίηση των συνεργασιών μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών μπορεί να περιορίσει τον κίνδυνο αθέμιτων σχέσεων και να αποτρέψει καταχρηστικές πρακτικές.

Σε κάποιες χώρες, όλα αυτά γίνονται και δεν λέγονται και σε κάποιες άλλες και γίνονται και λέγονται. Επίσης, κάποια κόμματα, ιδιαίτερα τα κόμματα εξουσίας, μπορούν να προτείνουν πολιτικές που ευνοούν συγκεκριμένες μεγάλες επιχειρήσεις, με φορολογικές ελαφρύνσεις, με απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και με νομοθετικές πρωτοβουλίες που διευκολύνουν τις οικονομικές δραστηριότητες. Κάποιες φορές, πολιτικά κόμματα υιοθετούν νομοθετικές πρωτοβουλίες που ανταποκρίνονται στα συμφέροντα συγκεκριμένων επιχειρηματικών τομέων, όπως η ενίσχυση της απασχόλησης, η προστασία της ελεύθερης αγοράς, η επιβολή δασμών με αυστηρές κρατικές παρεμβάσεις. Η ευνοϊκή μεταχείριση, σε κάποιες περιπτώσεις, δημιουργεί τον ισχυρισμό για υπόνοιες διαπλοκής μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών, όπου επιχειρηματικά συμφέροντα αποκτούν πρόσβαση σε κρατικούς πόρους, κρατικές προμήθειες και δημόσιες συμβάσεις μέσω πολιτικών διασυνδέσεων. Ορισμένα κόμματα θεωρούν πως με τη δημόσια υποστήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων εκπροσωπούν το γενικό καλό και ευνοούν έμμεσα συγκεκριμένους τομείς της οικονομίας, εξασφαλίζοντας έτσι θέσεις εργασίας, επενδύσεις και ανάπτυξη της οικονομίας.

Οι εξωκοινοβουλευτικοί και οι τεχνοκράτες μπορούν να είναι χρήσιμοι σε ένα κυβερνητικό σχήμα ή σε κάποιον ανασχηματισμό, ειδικά σε κρίσιμες περιόδους, όπου απαιτείται εξειδίκευση και διαχειριστική ικανότητα. Οι εξωκοινοβουλευτικοί δεν έχουν εσωκομματικές δεσμεύσεις, κάτι που τους επιτρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις χωρίς πολιτικούς υπολογισμούς. Αυτό μπορεί να είναι θετικό, αν χρειάζονται ριζικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και αρνητικό, αν δυσαρεστήσουν το εκλογικό σώμα. Ωστόσο, η επιτυχία τους εξαρτάται από την ικανότητά τους να λειτουργήσουν μέσα στο πολιτικό περιβάλλον και να συνεργαστούν με τους εκλεγμένους υπουργούς και βουλευτές. Αν δεν υπάρχει σωστή ισορροπία, η παρουσία τους μπορεί να οδηγήσει σε εσωκομματικές τριβές και εντάσεις. Οι βουλευτές και τα κομματικά στελέχη συχνά βλέπουν με καχυποψία και δυσαρέσκεια την τοποθέτηση εξωκοινοβουλευτικών, καθώς θεωρούν ότι παρακάμπτονται τα εκλεγμένα στελέχη.

Ζητούμενο στον ανασχηματισμό είναι να τοποθετηθεί ο κατάλληλος πολιτικός στην κατάλληλη θέση, για την ταχύτερη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στα αρμόδια υπουργεία. Αν ένας υπουργός έχει καθυστερήσει κρίσιμες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, όπως απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων, αποκρατικοποιήσεις, αλλαγές στη φορολογία, η αντικατάστασή του μπορεί να βελτιώσει και να επιταχύνει τη διαδικασία. Επίσης, ένας ανασχηματισμός μπορεί να φέρει υπουργούς που δεν σχετίζονται, αλλά συνεργάζονται καλύτερα με επιχειρηματικούς και οικονομικούς φορείς. Αν ο ανασχηματισμός είναι επιφανειακός ή επικοινωνιακός τότε περισσότερο ζημιώνει αντί να βελτιώνει την εικόνα της κυβέρνησης. Αν, πάλι, ο ανασχηματισμός γίνεται μόνο για να αλλάξουν πρόσωπα, χωρίς αλλαγή πολιτικής γραμμής, δεν έχει πραγματικό αντίκτυπο στην οικονομία.

Οι συνεχείς αλλαγές σε θέσεις-κλειδιά, όπως τα υπουργεία Οικονομικών, Ανάπτυξης και άλλα παραγωγικά υπουργεία, μπορεί μάλιστα να δημιουργήσουν αβεβαιότητα στις αγορές και στους επενδυτές. Αν ο ανασχηματισμός προκαλέσει εσωκομματικές αντιδράσεις και πολιτική αστάθεια, μπορεί να αποδυναμώσει την κυβέρνηση και να επηρεάσει αρνητικά την οικονομική σταθερότητα. Ένας υπουργικός ανασχηματισμός μπορεί να βοηθήσει μόνο αν συνοδεύεται από πραγματικές αλλαγές πολιτικής, με τεχνοκράτες συνεργάτες και δοκιμασμένους υπουργούς, διαφορετικά η θετική επίδρασή του θα είναι από ελάχιστη έως και μηδενική. Η κοινή γνώμη συνήθως προτιμά κοινοβουλευτικούς στους υπουργικούς θώκους, ώστε να υπάρχει ανάληψη της πολιτικής ευθύνης, και εξωκοινοβουλευτικούς σε θέσεις γενικών γραμματέων και ειδικών συμβούλων. Σε κάθε περίπτωση, ο πρωθυπουργός είναι αυτός που αποφασίζει από πού ξεκινά το… rotation, με πρώτους τους συμβούλους του στο Μαξίμου, και μετά προχωρά στις αλλαγές της υπουργικής σύνθεσης.

Ο ανασχηματισμός είναι σίγουρα ένα πολιτικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια κυβέρνηση με διάφορους τρόπους, αλλά η αποτελεσματικότητά του εξαρτάται από τον σωστό χρόνο, τις επιλογές, το πολιτικό πλαίσιο και την ανανέωση της εικόνας της κυβέρνησης, ώστε να δημιουργήσει την πραγματική εκδοχή μιας νέας αρχής. Είναι γεγονός πως, όταν η κυβέρνηση δέχεται έντονη κριτική και αντιμετωπίζει μια κρίση, ένας ανασχηματισμός μπορεί βραχυπρόθεσμα να λειτουργήσει κατευναστικά, δείχνοντας έτσι ότι ο πρωθυπουργός αναγνωρίζει τα προβλήματα και προχωρά σε γενναίες αλλαγές. Ένας ανασχηματισμός μπορεί επίσης να εξυπηρετήσει εσωκομματικές ισορροπίες, ενσωματώνοντας στην κυβέρνηση τους ικανούς δυσαρεστημένους της. Αντίστοιχα, ένας ανασχηματισμός μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, δυσλειτουργία και καθυστερήσεις στην οικονομία. Επομένως, ένας κυβερνητικός ανασχηματισμός μπορεί να βοηθήσει, μέχρι έναν βαθμό, την πολιτική, αλλά δεν είναι πανάκεια για την οικονομία.

Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν απαραίτητα ότι όλα τα κόμματα και όλοι οι πολιτικοί εκλέγονται για να εξυπηρετούν μόνο τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Τα κόμματα, ακόμα και αν έρχονται σε αντίθεση, οφείλουν να επικεντρώνονται σε κοινωνικές πολιτικές και σε μέτρα υπέρ της κοινωνικής δικαιοσύνης. Οπότε, το πώς, το πόσο και ποιους εξυπηρετούν ή όχι τα κόμματα εξαρτάται από την πολιτική τους γραμμή, τις στρατηγικές που ακολουθούν και τα σαφή όρια που θέτουν. Οι τρόποι για να διασφαλιστεί μια υγιής και εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ πολιτικών και επιχειρηματιών είναι η διαφάνεια στο νομοθετικό πλαίσιο, ο ανοιχτός κοινωνικός διάλογος, ο καθορισμός κανόνων δεοντολογίας, οι ανεξάρτητες αρχές ελέγχου και εποπτείας, η πολιτική ευθύνης και λογοδοσίας και πρωταρχικά το κοινό όφελος. Όταν οι πολιτικοί κατανοούν τις ανάγκες των επιχειρήσεων και οι επιχειρηματίες κατανοούν τις ανάγκες για κοινωνική ευημερία, οι σχέσεις γίνονται πιο παραγωγικές. Η προσωπική μου άποψη είναι –προς αποφυγή παρεξηγήσεων– ότι η απευθείας και ειλικρινής επικοινωνία των πολιτικών κομμάτων με την επιχειρηματικότητα πρέπει να πραγματοποιείται μέσω των θεσμικών φορέων, των κοινωνικών εταίρων και των επιμελητηρίων.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ