Χρ. Μπότζιος: Τα συν και τα πλην της ελληνικής διπλωματίας έναντι της τουρκικής προκλητικότητας

-Γενικές παρατηρήσεις

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ

Και το φετινό καλοκαίρι δεν αποτέλεσε εξαίρεση στις συνήθεις εντάσεις που σημειώνονται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ιδιαίτερα τους δύο τελευταίους θερινούς μήνες. Η διαφορά, σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, έγκειται στο ότι το θέατρο της αντιπαράθεσης μεταφέρθηκε νοτιότερα στο Νότιο και στο Νοτιοανατολικό Αιγαίο, που η συνέχειά του καταλήγει στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και δυτικότερα στη Βόρειο Αφρική.

Η μεταφορά της αντιπαράθεσης και της έντασης δεν ήταν τυχαία. Συνέβαλαν δύο σημαντικές εξελίξεις, οι οποίες λειτούργησαν, σχεδόν, ως conditio sine qua non. Η πρώτη που πυροδότησε την ένταση στις διμερείς σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας ήταν η υπογραφή του πρωτοκόλλου οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης, η οποία εκπροσωπείται από τον φιλότουρκο πρωθυπουργό Σάρατζ, που ελέγχει μικρό μεν μέρος της επικράτειας, αλλά τυγχάνει της αναγνώρισης των Ηνωμένων Εθνών. Η δεύτερη ένταση προέκυψε μετά την αιφνιδιαστική υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, με τη μερική οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών.

Η πρώτη συμφωνία ορθώς προκάλεσε την έντονη αποδοκιμασία όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και πολλών άλλων χωρών επειδή παραβιάζει εμφανή κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου, που προβλέπονται σαφώς από το Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας. Ακούγεται σαν αστείο, αλλά λόγους αγνόησης της τουρκολιβυκής συμφωνίας επικαλέσθηκε και η Τουρκία!

Δεν χωρεί αμφιβολία ότι οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν φθάσει στο πιο ακραίο σημείο των τελευταίων ετών και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πρόκληση θερμού επεισοδίου. Η Ελλάδα έναντι των τουρκικών προκλήσεων διαθέτει ισχυρά επιχειρήματα, επικαλούμενη τις πρόνοιες του Διεθνούς Δικαίου, όπως και διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες που έχουν διαμορφώσει το status quo στο Αιγαίο, Βόρειο, Κεντρικό και Νοτιο-Νοτιοανατολικό.

Επιπλέον των διεθνών κειμένων στηρίζεται και στην Ιστορία του αιγαιακού χώρου, αρχέγονου ελληνικού, με τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά που ανέδειξαν μεγάλες φυσιογνωμίες στα γράμματα, στις τέχνες, στην επιστήμη – σημεία αναφοράς για τον δυτικό πολιτισμό.

Η «γαλάζια πατρίδα» που εσχάτως ανακάλυψε ο Ερντογάν για τους Τούρκους με καταγωγή από τα βάθη της Ασίας μόνο θυμηδία θα έπρεπε να προκαλεί. Τα αδύνατα σημεία της ελληνικής διπλωματίας στην αντιμετώπιση των τουρκικών προκλήσεων και απειλών εντοπίζονται στο ότι η Ελλάδα θέλει να αποφύγει μια ένοπλη σύρραξη με την Τουρκία. Και τούτο όχι από αδυναμία, αλλά επειδή συμμερίζεται πλήρως την αντίληψη ότι για τη σημερινή Ευρώπη τυχόν διαφορές μεταξύ χωρών, και μάλιστα συμμάχων, πρέπει να επιλύονται με διάλογο, με βάση τις προβλέψεις των διεθνών διατάξεων. Προφανώς, το καθεστώς Ερντογάν ασπάζεται το αντίθετο, είτε γιατί μια τέτοια αντίληψη την αποδέχεται ο τουρκικός λαός είτε γιατί έτσι διαιωνίζει την πολιτική του εξουσία.

Δεύτερο αδύνατο στοιχείο είναι η παρατηρούμενη έλλειψη ευρείας συναίνεσης μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, που θα μετέφερε προς τα έξω ηχηρό μήνυμα ενότητας και αποφασιστικότητας. Σπάνιες είναι οι διαβουλεύσεις μεταξύ κυβέρνησης και αρχηγών των κομμάτων της αντιπολίτευσης υπό την Πρόεδρο της Δημοκρατίας.

Τρίτο σημαντικό στοιχείο που εμμέσως συμβάλλει στην έξαρση της τουρκικής προκλητικότητας έναντι της Ελλάδας είναι η αδυναμία της ΕΕ να εκφράσει έ­μπρακτα την αλληλεγγύη της προς μια χώρα-μέλος που δέχεται καθημερινώς απειλές, περιοριζόμενη σε φραστικές καταδίκες. Μόνο αφελείς θα προσδοκούσαν από το Βερολίνο να επιδείξει πυγμή προς το καθεστώς Ερντογάν, το οποίο γνωρίζει καλά τις θεσμικές αδυναμίες της ΕΕ, όπως και τα σημαντικά γερμανικά συμφέροντα στη χώρα του.

Απόδειξη, το ότι η αναμενόμενη υποβολή συγκεκριμένων προτάσεων από τον αρμόδιο για τις Εξωτερικές Υποθέσεις Επίτροπο Ζοζέπ Μπορέλ για επιβολή κυρωτικών μέτρων στην Τουρκία αναβλήθηκε και παραπέμπεται προς συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα τέλη Σεπτέμβρη. Και όμως η Γερμανική Προεδρία ασμένως έφερε προς συζήτηση την κατάσταση στη Λευκορωσία για κυρώσεις κατά του Λουκασένκο.

Να θυμίσουμε, επίσης, πόσο πρόθυμα είχε ανταποκριθεί η ΕΕ στην επιβολή κυρωτικών μέτρων κατά της Ρωσίας για την προσάρτηση της Κριμαίας, που έβλαψαν σε μεγάλο βαθμό –λόγω ρωσικών α­ντίμετρων– την εξαγωγή γεωργικών προϊόντων των ευρωπαϊκών μεσογειακών χωρών, και ιδιαίτερα των ελληνικών, όπως και τον ελληνικό τουρισμό. Επίσης, ανάλογη ήταν η ανταπόκριση της ΕΕ στο κάλεσμα για εφαρμογή κυρωτικών μέτρων κατά του Ιράν για την ανάπτυξη πυρηνικού προγράμματος.

Ουδείς μπορεί να προβλέψει μετά βεβαιότητας πού και πώς θα καταλήξει η παρούσα ένταση που σημειώνεται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Όσοι υποδεικνύουν ή επιχειρούν να υπαγορεύσουν συνταγές για την αντιμετώπιση της τουρκικής προκλητικότητας δεν πρέπει να παραβλέπουν ότι η άσκηση της εξωτερικής πολιτικής διαφέρει σαφώς από τις ακαδημαϊκές προσεγγίσεις. Το ίδιο ισχύει και για όσους προβάλλουν ότι και η Τουρκία έχει δικαιώματα στο Αιγαίο, που κανείς βέβαια δεν το αρνείται. Όταν όμως οι θέσεις αυτές έρχονται όψιμα, υπάρχει κίνδυνος να εκληφθεί από την άλλη πλευρά ότι εκφράζουν συμβιβαστικές ή ακόμα και κατευναστικές διαθέσεις.

Πολλά είναι τα ερωτηματικά για τη συ­μπεριφορά του Ερντογάν και του καθεστώτος του. Χρησιμοποιεί τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο και στην ευρύτερη περιοχή για εσωτερικούς λόγους, παίζοντας το εθνικιστικό χαρτί, ή πρόκειται για ολοκληρωτικές και αναθεωρητικές πολιτικές; Τίποτα, όμως, δεν θα του επιτρεπόταν χωρίς την ανοχή ΗΠΑ, Ρωσίας και ορισμένων χωρών της ΕΕ. Η εξωτερική πολιτική, είναι γνωστό, δεν χαράσσεται με κανόνες ηθικής αλλά βάσει συμφερόντων. Ωστόσο, πρέπει να σταθμίζονται οι συνέπειες, βραχυπρόθεσμες ή και μακροπρόθεσμες.

Οι πρόσφατες τοποθετήσεις κύκλων του αμερικανού ΥΠΕΞ ότι ο Ερντογάν και η Τουρκία εξελίσσονται σε ταραχοποιό της περιοχής, όπως εκφράσθηκε και από πλευράς του ελληνικού ΥΠΕΞ, είναι ενδεικτικές τού ότι ο δυτικός κόσμος αρχίζει να αφυπνίζεται. Ας το αξιοποιήσει αυτό η ελληνική διπλωματία και καλό θα ήταν να αποφεύγονται πανηγυρισμοί για επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο στα δώδεκα μίλια. Δεν θα ίσχυε, ασφαλώς, το ίδιο αν αυτό αφορούσε το Αιγαίο.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: tanea.gr