Παναγιώτης Τσακλής στο “Π”: Η τιμή των όπλων

Του
Δρος ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Β. ΤΣΑΚΛΗ
Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας,
Karolinska Institute, Sweden
[email protected]

Εντέλει ην το όπλο, που αντικατέστησε τον εν αρχή Λόγο, αυτόν τον συμπαντικό ή κατά άλλους θεϊκό, που θέλησε να βάλει σε τάξη το χάος και να ορίσει το φως κυρίαρχο του σκότους.

Πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι της ιστορίας του ανθρώπου, ώστε αυτό το μέσο κατέληξε πλέον να ορίζει το θυμικό και να αποτελεί επιλογή και χρηστική προέκταση του ψυχισμού του έρμου νοήμονος θηλαστικού. Εικόνα μεν οικεία, φύσει καταστροφική, αντικείμενο που μας συντροφεύει, μαζί με τις πρώτες νηπιακές και παιδικές μας αναμνήσεις, ως παιχνίδι μιμητικό του πολέμου των μεγάλων, απαλλαγμένο όμως από τη βαρύτητα της καταστροφής της φύσης του αντιπάλου μας. Προσδίδει μόνο την εμπειρία της περιπέτειας και της ορμονικής ευεξίας του κυνηγητού, με μία δόση κατάκτησης και επιβράβευσης του παιδικού «εγώ».

Στην πορεία των χρόνων και της τεχνολογίας, μεταφερόμαστε, ως έφηβοι, σε περιβάλλοντα εικονικά, όπου η εικόνα, μακριά από την αλάνα, ψηφιοποιημένη πλέον, προσδίδει ρεαλισμό στο φονικό αποτέλεσμα, με σκηνικά σενάρια καταστροφής και ενίοτε διαστροφής, στοχεύοντας ευθέως στην υποσυνείδητη εντύπωση μιας νέας κανονικότητας. Τώρα, η αδρεναλίνη εκκρίνεται με τη συνειδητή επιλογή μας στην καταστροφή του άλλου, έστω και εικονικά, με επιλογές ενίοτε σαδιστικές περιεχομένου και υποστήριξη από τον «κώδικα» του λογισμικού. Εκεί, κάπου, ολοκληρώνεται η ένταξή μας στο Matrix μίας παγκοσμιοποιημένης αποδόμησης της βούλησης του ανθρώπου και της ακολουθίας του κοπαδιού σε ένα οργουελικό παρόν και πιθανή μελλοντική κατάληξη, δίχως πλέον επιλογές, όπως το χολιγουντιανό Brazil.

Το όπλο, ως μέσο, υπάρχει διαχρονικά για τους λόγους που επινοήθηκε και εξελίχθηκε και προφανώς η εξέλιξη αυτή στηρίχτηκε στον νου και στην εφευρετικότητα του ανθρώπου, ώστε να αντιμετωπίσει και να επιβάλει προκλήσεις στη φύση και στο γένος του. Είναι λοιπόν ξεκάθαρο πως η ύπαρξή του είναι αδρανής και απενοχοποιημένη, έως ότου εξαρτηθεί στο χέρι του «νοήμονος» χρήστη του. Ταυτόχρονα, και δυστυχώς, συντελείται ένας οργανωμένος «αφοπλισμός» της γνώσης και της πολιτιστικής και διαπολιτισμικής σύνδεσης των ανθρώπων, με τελικό αποτέλεσμα την έκκληση μονάχα πρωτογενών αντανακλαστικών, που οδηγούν σε άμεσες και βίαιες δράσεις. Έτσι, αναπόφευκτα, και κάτω από ειδικές για τον καθέναν συνθήκες, βιώματα ή παρορμήσεις, ένα όπλο μπορεί να φανεί ως η λυτρωτική επιλογή που θα τον οδηγήσει στο αφήγημα της δήλωσης της παρουσίας του ή και της αυθυπαρξίας του.

Εκεί όπου η έννοια των όπλων αφορά και ορίζει τους πολέμους των ανθρώπων, πρωταγωνιστεί στις επιλογές τους, χαράσσοντας το μονοπάτι του αφανισμού έμβιων και άβιων, σε ένα παιχνίδι «Stratego», αφ’ εαυτού επικυριαρχίας, αλλά και πολλές φορές δι’ αντιπροσώπων σε «ξένο αχυρώνα». Εδώ, η μαζικότητα της χρήσης του μέσου και η ποιότητα του μέσου είναι αυτές που συνήθως κρίνουν το αποτέλεσμα, με, ευτυχώς για το ανθρώπινο είδος, αρκετά φωτεινά παραδείγματα στην Ιστορία, όπου το σθένος και ο πατριωτισμός υπερσκέλισαν τα οπλικά ελλείμματα.

Ακόμα και έτσι, ο πόλεμος στο πεδίο έχει τις οδηγίες χρήσεις του και ας υπάρχουν και ζαβολιάρηδες στο «Stratego». Όταν ο πόλεμος έχει μεταφερθεί συγκεκαλυμμένα στην καθημερινότητά μας και ζει μέσα σε κάποιους για λόγους διάφορους, το πεδίο είναι θολό σαν την πρωινή καταχνιά στα χαρακώματα, που η πρώτη οβίδα θα σκάσει από το πουθενά και μετά θα έρθει η ομοβροντία. Κάπως έτσι σκάνε οβίδες απανταχού και σποραδικά, με θύτες ανθρώπους, όμοιους βιολογικά με όλους μας, οι οποίοι όμως, για μία ίσως στιγμή ή συνήθως για πολύ περισσότερο χρόνο, ζουν τη δική τους εικονική πραγματικότητα, που μπορεί στα σκηνικά να μοιάζει με τη δική μας αλλά στα σενάρια να διαφέρει.

Το σφάλμα είναι στον «κώδικα», αλλά μην ξεχνάμε ότι τους κώδικες τούς φτιάχνουν οι άνθρωποι (ακόμα). Τα θύματα ποτέ δεν θα μάθουν τον λόγο που δεν ολοκλήρωσαν τη μέρα τους και μετέβησαν στο αιώνιο τίποτα. Πολλώ δε μάλλον όταν στη μαζική εξόντωση δεν υπάρχει προφανής προσωπικός λόγος και στόχος εκ μέρους του θύτη. Το να επικαλεστούμε την ψυχοπαθολογία του θύτη είναι το πλέον βολικό και συνήθως επιβεβαιώνεται από τους ειδικούς, αλλά αποτελεί μόνο το δέντρο και επιβάλλεται να αναζητηθεί το μονοπάτι που διάβηκε μέσα στο δάσος της ζωής του, έως ότου σταθεί σε αυτό το δέντρο.

Η δε συζήτηση για το δικαίωμα οπλοκατοχής και χρήσης των όπλων, την αυτοδιάθεση και κάθε λογής διαστρεβλωμένη απόδοση των συνταγματικών ελευθεριών είναι προφανές πως γίνεται από τη μία πλευρά, από τους ανθρώπους που ζουν το δικό τους Matrix, όπου καθετί διαφορετικό απειλεί τη συνέχεια του κώδικά τους και το όπλο αποτελεί το antivirus που θα εξασφαλίσει την ύπαρξή τους. Η άλλη πλευρά διαλέγει αποφασιστικά τη μη κατοχή και χρήση, αφού είναι ακόμα σε θέση να ελέγχει το θυμικό και το συνειδητό των πράξεών της. Στον σύντομο χρόνο της ανθρώπινης ιστορίας, αυτή η αντίθεση ανακυκλώνεται και έχει αποδοθεί με πολλούς χαρακτηρισμούς, κύρια ως μάχη μεταξύ του καλού και του κακού, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι να μη χαθεί η σταθερά. Και αυτή είναι η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου, απαλλαγμένη όμως από πάθη και δεισιδαιμονίες, παντός είδους.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: tefaa.gr