Ουκρανικό και επαναπροσέγγιση ΗΠΑ – Ρωσίας: Είναι δυνατή η διάσπαση της ενότητας του δυτικού κόσμου;
–Ερωτήματα και προβληματισμοί
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Η ανάληψη της Προεδρίας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ στις 20 Ιανουαρίου συνοδεύτηκε από μεγάλες αναταραχές και προβληματισμούς στη διεθνή κοινότητα, με πλέον έντονους εκείνους που αφορούν τις σχέσεις μεταξύ της μεγάλης υπερατλαντικής δύναμης και της «Γηραιάς Ηπείρου». Οι λόγοι; Βασικά, η απαίτηση του αμερικανού Προέδρου από τους νατοϊκούς εταίρους για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 2% τουλάχιστον των εθνικών προϋπολογισμών, υπό την απειλή αποχώρησης των ΗΠΑ από τη Νατοϊκή Συμμαχία.
Ευνόητο είναι ότι τυχόν υλοποίηση της απειλής θα είχε άμεσες συνέπειες στη συνοχή του δυτικού κόσμου. Οι απρόσμενες θέσεις του αμερικανού Προέδρου συνδυάστηκαν με τις υποτιμητικές εκφράσεις για τους ευρωπαίους εταίρους και με την αγνόηση της ΕΕ, σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση του Ουκρανικού, με απευθείας επαφές με τον ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν.
Οι απειλές Τραμπ δεν έπεσαν στο κενό. Η ΕΕ αφυπνίστηκε από τον λήθαργο, στον οποίο έχει περιπέσει από ετών, με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να προαναγγέλλει τη διάθεση 800 δισ. ευρώ (!) από το αποθεματικό ταμείο της Ένωσης για αμυντικές δαπάνες, προς ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής ικανότητας. Η τελική απόφαση αναμένεται να ληφθεί από τα θεσμικά, πολιτικά κοινοτικά όργανα. Δεν έλειψαν, βέβαια, και οι μονομερείς πρωτοβουλίες από χώρες-μέλη, όπως εκείνη του γάλλου Προέδρου, ο οποίος συγκάλεσε στη γαλλική πρωτεύουσα συναντήσεις κορυφής με ηγέτες συγκεκριμένων χωρών, με αντικείμενο το Ουκρανικό, την αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής και εν γένει την ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας. Σημειωτέον ότι η Ελλάδα, χώρα με ιδιαίτερη και σημαντική γεωπολιτική θέση, δεν εκλήθη να συμμετάσχει στις συναντήσεις! Οι πρωτοβουλίες του κ. Μακρόν αποδίδονται και σε εθνικούς και προσωπικούς λόγους, για ενίσχυση της θέσης της χώρας καθώς και της εικόνας του ιδίου, η οποία έχει εσχάτως μειωθεί σε σημαντικό βαθμό. Επιπλέον, ο γάλλος Πρόεδρος προσφέρθηκε να διαθέσει τη γαλλική πυρηνική κάλυψη για την αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής, για να εισπράξει τα γνωστά, ειρωνικά σχόλια του ρώσου Προέδρου.
Σε ό,τι αφορά τις συνολικές αντιδράσεις της ΕΕ, η οποία λειτουργεί περισσότερο ως κοινή αγορά παρά ως πολιτική ένωση, σωστή ήταν η παρατήρηση του ούγγρου πρωθυπουργού ο οποίος διερωτήθηκε γιατί έπρεπε να απειληθεί από τον αμερικανό Πρόεδρο για να προβληματισθεί για την απόκτηση αυτοτελούς αμυντικής ικανότητας. Αποτελεί η Ρωσία πραγματική απειλή για την Ευρώπη και τους λαούς της; Με ιστορικά κριτήρια, μάλλον ισχύει το αντίθετο. Και τούτο ενισχύεται από τις ναπολεόντειες επιχειρήσεις και από εκείνες του Αδόλφου Χίτλερ, έναν αιώνα μετά. Επί Σοβιετικής Ένωσης τα πράγματα αντιστράφηκαν, αλλά σε ιδεολογική βάση. Το μαρξιστικό σύστημα και καθεστώς δεν επινοήθηκε από τους Ρώσους, απλώς εκείνοι το εφάρμοσαν και το υλοποίησαν. Ο ρωσικός κίνδυνος, τον οποίο επικαλούνται πολλές ευρωπαϊκές χώρες τις μέρες που διανύουμε, έχει άλλα χαρακτηριστικά, κυρίως οικονομικής φύσης, που ανάγονται σε αποφυγή εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Σχετίζεται επίσης με τους φόβους πολλών χωρών της Βόρειας Ευρώπης και ιδιαίτερα των Βαλτικών, όπου διαβούν σημαντικές ρωσικές μειονότητες, οι οποίες είχαν σχηματισθεί επί Σοβιετικής Ένωσης – το προηγούμενο της Ουκρανίας δικαιολογεί την ανησυχία τους.
Η ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της ΕΕ με τη διάθεση τεράστιων ποσών, όπως αναφέρθηκαν από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς και η συνεργασία με το ΝΑΤΟ και μη κοινοτικές χώρες ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τη χώρα μας. Κυρίως για την εμπλοκή της Τουρκίας, που υποστηρίζεται από τη Μεγάλη Βρετανία, την Πολωνία, τις Βαλτικές και άλλες χώρες. Σε τι θα έγκειται η συνεργασία με την Τουρκία; Βασικά, στην προμήθεια πολεμικού υλικού που παράγεται στη γείτονα χώρα, στην οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή των και άλλους παρεμφερείς τομείς. Είναι δυνατόν η Ελλάδα, που δέχεται συνεχώς απειλές από την Τουρκία, με αμφισβήτηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων στο Αιγαίο, που έχουν καθιερωθεί από τις διεθνείς συνθήκες και το Διεθνές Δίκαιο, και ενώ ισχύει το casus belli, να το αποδεχθεί;
Η ελληνική διπλωματία δέον να είναι σε διαρκή εγρήγορση και να συναινέσει μόνο αν η συνεργασία, υπό διάφορες μορφές, με χώρες που δεν είναι μέλη της ΕΕ αφορά πραγματικές ανάγκης της Ευρωπαϊκής Άμυνας και δεν υπαγορεύεται από πολιτικές σκοπιμότητες και στρατηγικά συμφέροντα ορισμένων χωρών-μελών. Να θέσει ως όρο για τη συνεργασία τη συναίνεση όλων των χωρών-μελών, έχοντας, φυσικά, το δικαίωμα της αρνησικυρίας (βέτο). Ασφαλώς, την ευθύνη για τους χειρισμούς και τις αποφάσεις φέρει η εκάστοτε κυβέρνηση. Ωστόσο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης οφείλουν να συμβάλουν με θέσεις που θα εκφράζονται στο Κοινοβούλιο ή σε επιμέρους συνομιλίες με τους κυβερνητικούς φορείς. Δυστυχώς, τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως μαρτυρεί η πραγματικότητα, και γενικότερα ό,τι αφορά τα διεθνή θέματα, δεν είναι ψηλά στην ατζέντα τους. Προέχουν τα θέματα εσωτερικού ενδιαφέροντος…
Η διεθνής κατάσταση εξακολουθεί να διέπεται από ανασφάλεια και ρευστότητα. Η ηγέτιδα χώρα του δυτικού κόσμου, η Αμερική, λαμβάνει αποφάσεις ερήμην των παραδοσιακών συμμάχων της, με καινοφανή κριτήρια, που δίνουν την εντύπωση ότι ακολουθούν πρότυπα και πρακτικές επιχειρησιακών οίκων. Και ο χαρακτηρισμός δεν αφορά μόνο τον χειρισμό στο Ουκρανικό. Απόδειξη, η αγνόηση των παραδοσιακών συμμάχων και εταίρων, των ευρωπαϊκών χωρών. Εύλογος ο προβληματισμός και το ερώτημα για το αν οδηγούμεθα σε νέες καταστάσεις και σε διάσπαση της παραδοσιακής συνοχής του δυτικού κόσμου.
Παρά το απρόβλεπτο σε ό,τι αφορά τους χειρισμούς και τις αποφάσεις της σημερινής ηγεσίας των ΗΠΑ, το θεωρώ μάλλον απίθανο. Και τούτο γιατί οι σχέσεις μεταξύ των χωρών της Δύσης, στην οποία συμπεριλαμβάνονται και οι ΗΠΑ, δεν είναι και δεν ήταν ποτέ ευκαιριακές. Στηρίζονται σε κοινές παραδόσεις, στη χριστιανική πίστη, στις δυτικές αξίες και στις δημοκρατικές αρχές. Στην εποχή και στις ημέρες που διανύει η ανθρωπότητα, και ιδιαίτερα ο δυτικός κόσμος, θα άρμοζε η φράση του Κικέρωνα «o tempora, o mores (ω καιροί, ω ήθη)», με την οποία εξέφρασε την απογοήτευση και την αγανάκτησή του για τον ξεπεσμό των αρχών και των ηθών της εποχής του.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ