Οι αλλήθωροι και η οικονομία το 2023 – Του Ν. Χαριτάκη

Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ

Κοινή επιδίωξη όλων των επιστημών είναι να προβλέψουν το αβέβαιο μέλλον. Η επιστημονική κρίση, όπως και τα επιστημονικά σφάλματα αξιολογούνται από την ικανότητα των επιστημόνων στη διαχείριση της γνώσης με στόχο την ερμηνεία και την εξ αντικειμένου πρόβλεψη του μέλλοντος.

Η αξιοπιστία είναι ισχυρή όταν οι επιστήμονες προτείνουν λύσεις ικανές να ερμηνεύσουν και να αξιολογούν στην πράξη τη συνέπεια των αποτελεσμάτων τους. Για παράδειγμα, δεν είναι ικανοποιητική ιατρική συμβουλή η πρόταση «μην ανησυχείς, έτσι κι αλλιώς κάποια στιγμή όλοι θα πεθάνουμε», ούτε βέβαια ότι «νομοτελειακά ο καπιταλισμός θα καταρρεύσει». Άρα «κάτσε και περίμενε τη Δευτέρα Παρουσία».

Σφάλμα στην επιστημονική κρίση, όπως η απόκλιση του σκοπευτή από τον στόχο, προσδιορίζεται από δύο παράγοντες: Από το συστημικό σφάλμα ή αλληθωρισμό και από τον θόρυβο, δηλαδή το τυχαίο και μη προβλέψιμο. Στα οικονομικά, συστημικό είναι η συντηρητική ή η αισιόδοξη αποτίμηση των ενδείξεων και θόρυβος η αστοχία που προήλθε από τα μη γνωστά, στον χρόνο που έγιναν οι προβλέψεις, φαινόμενα. Έτσι, οι βολές ενός σκοπευτή γύρω από τον στόχο εύκολα ξεχωρίζουν από το ποιες ήταν συστημικές και ποιες προέκυψαν επειδή ο αθλητής διόρθωνε τα λάθη του με λάθος τρόπο.

Η εισαγωγή έγινε για να εκτιμήσουμε την προβλεπτική ικανότητα των προβλέψεων, που δειλά αρχίζουν να περιγράφουν την εξέλιξη της οικονομίας το 2023. Και επειδή η οικονομία έχει συνέχεια, όπου σημαντικοί παράγοντες προσδιορίζονται από το άμεσο παρελθόν, οι εκτιμήσεις βασίστηκαν σε όλους όσοι μέχρι σήμερα έχουν εκτεθεί σε σαφείς και όχι γενικόλογες εκτιμήσεις.

Τα δεδομένα του 2022. Είναι σίγουρο ότι τον Φεβρουάριο του 2022 όλοι γνωρίζαμε ότι οι τιμές της ενέργειας βρίσκονταν σε αναβρασμό από τον Αύγουστο του 2021. Όλοι γνωρίζαμε ότι η αυστηρότητα της πανδημίας είχε τελειώσει, άρα η τουριστική αγορά θα ξέφευγε. Όλοι γνωρίζαμε ότι η σταδιακή εφαρμογή του myData και του ελέγχου της φοροδιαφυγής θα ήταν μια πραγματικότητα. Όλοι γνωρίζαμε ότι κλάδοι όπως οι ενέργεια, η ναυτιλία, οι κατασκευές και η βιομηχανία τροφίμων θα ανέκαμπταν και στις τιμές και στην παραγωγή. Και όμως, με κυρίαρχο μοχλό τις εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών, της Τράπεζας της Ελλάδος, των οικονομικών οργανισμών (ΙΟΒΕ, ΚΕΠΕ), τα κέντρα μελετών των τραπεζών και των μεγάλων ξένων αναλυτών αλληθώρισαν.

Σήμερα, το μόνο που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι αναλυτές δεν δικαιολόγησαν τις αμοιβές τους. Τρεις φορές διόρθωση, και μάλιστα προς την ίδια κατεύθυνση μέσα σ’ έναν χρόνο, είναι συστημικό σφάλμα και όχι θόρυβος. Η μόνη που δεν έπεσε έξω ήταν η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία, ακολουθώντας την πάγια τακτική της, δεν πήρε θέση, έκανε κριτική και, χωρίς εναλλακτική πρόταση, απέφυγε να τοποθετηθεί με στοιχεία και αριθμούς. «Άσχημα τα αποτελέσματα, έρχονται τα χειρότερα», «κακά τα αποτελέσματα, δικαιολογημένο, αφού έχουμε λάθος πολιτικές». Η φράση «αν είχαμε 50 δισ. να μοιράσουμε, θα πετυχαίναμε περισσότερα» είναι χαρακτηριστική. «Από τι;» είναι η ερώτηση.

Η κυβέρνηση, με το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2023, που κατέθεσε για κρίση, ως ώφειλε, στην ΕΕ, δεσμεύθηκε στις βασικές της εκτιμήσεις: ΑΕΠ από 210 δισ. το 2022 σε 221 δισ. το 2023. Ανάπτυξη από 5,3% σε 2,1%. Πληθωρισμός (αποπληθωριστής) από 9,1% σε 3,1%, Ανεργία από 11% σε 10,8%, δημόσιο χρέος (ως ποσοστό ΑΕΠ) από 169,1% σε 161,6% και, τέλος, πρωτογενές από έλλειμμα 1,7% σε πλεόνασμα 0,7%. Υπάρχει αντίλογος και, αν ναι, ποιος είναι;

Ποια δεδομένα οδήγησαν το υπουργείο Οικονομικών στη συγκεκριμένη, συντηρητική, μακροοικονομική πρόβλεψη;

Κατ’ αρχάς ότι η ύφεση στον βιομηχανικό Βορρά θα συγκρατήσει την ανάπτυξη στη ζήτηση των υπηρεσιών του Νότου. Ο τουρισμός και γενικά οι υπηρεσίες δεν θα συνεχίσουν την καταναλωτική δυναμική του 2022. Η συμβολή της ενέργειας έληξε. Η συρρίκνωση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής (καθολική εφαρμογή του myData) δεν θα επηρεάσει περαιτέρω τα φορολογικά έσοδα και την ανάπτυξη. Η ναυτιλία θα συρρικνωθεί ή τελικά θα είναι στάσιμος παραγωγικός κλάδος, ενώ η βιομηχανία και οι κατασκευές θα συντηρήσουν μία ομαλή αλλά ισχνή σε σχέση με το 2022 ανάπτυξη. Τέλος, το κόστος του χρήματος και η υποτίμηση του ευρώ θα εμποδίσουν την επενδυτική πορεία της οικονομίας.

Δεν γνωρίζω τι λέει η οφθαλμολογία για τον αλληθωρισμό, αλλά σίγουρα οι οικονομικές προβλέψεις στο παρελθόν είχαν πανδημικό χαρακτήρα. Οι επαγγελματίες εκτιμητές μόλυναν συστημικά ο ένας τον άλλον. Και ο λόγος απλός. Χρησιμοποίησαν ως βάση τις εκτιμήσεις κυρίαρχων εθνικών οργανισμών (π.χ. υπουργείο Οικονομικών, ΕΕ, Τράπεζα της Ελλάδος), αφού στερούνται μελετητικών ομάδων για μη βασικές οικονομίες, όπως για παράδειγμα η Ελλάδα. Αποδίδουν το σφάλμα σε μόλυνση από τους εθνικούς φορείς και έτσι δικαιολογούν τις εσφαλμένες εκτιμήσεις στην κρίση τους.

Πού νομίζουμε ότι υπάρχουν σημαντικά σημεία σφάλματος στις προοπτικές που ανακοινώθηκαν;

Ένα πρώτο, η εκτίμηση για αδύναμη επίδραση του τουρισμού και του εμπορίου το 2023. Θεωρούμε ότι η δυναμική του τουρισμού που μετρήθηκε το 2022 είναι μόνο η αρχή. Αντί να μιλάμε για ισχνές μεταβολές, ας προετοιμαστούμε για δυναμικές και ταχύρρυθμες αυξήσεις. Και όχι μόνο για τον τουρισμό αλλά και για το εμπόριο. Κυρίως στο οργανωμένο και επώνυμο, έναντι του διάχυτου υποβαθμισμένου. Ένα δεύτερο, η επίπτωση, για πολλούς λόγους, της μείωσης του διεθνούς εμπορίου, αποτέλεσμα της απο-παγκοσμιοποίησης και της αύξησης του κόστους μεταφοράς. Η τάση αυτή θα συμβάλει στην υποκατάσταση και στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής. Το ίδιο ισχύει και για την επενδυτική δαπάνη στην παραγωγή, στους βασικούς τομείς της βιομηχανίας. Ενέργεια, βιομηχανία τροφίμων και βιομηχανικά αγαθά με ζήτηση στις κατασκευές, παραδοσιακοί κλάδοι της χώρας, θα ενεργοποιηθούν άμεσα. Δεν αναφέρθηκαν καθόλου οι τηλεπικοινωνίες και οι επενδύσεις σε επιμέρους κλάδους, άμεσα συνδεδεμένους με την τεχνολογία υπολογιστών, που έχουν προγραμματίσει μακροχρόνια επενδυτικά σχέδια ακριβώς λόγω της δημόσιας ζήτησης.

Η δημοσιονομική ισορροπία, βασικός πυλώνας της αξιοπιστίας της χώρας, βρίσκεται σε ασφαλή πορεία. Στα θετικά, τα στοιχεία για τα έσοδα και το πλεόνασμα, που είναι μάλλον υποτιμημένα. Ο εκσυγχρονισμός του ελέγχου των φορολογικών εσόδων θα διευρύνει τη φορολογική βάση και θα δημιουργήσει περιθώρια μεγαλύτερου πρωτογενούς πλεονάσματος, σε σχέση με τις εκτιμήσεις. Η αρχή έγινε το 2022. Στα αρνητικά, το υψηλό επίπεδο της ανεργίας και η εγγενής αδυναμία του τραπεζικού τομέα να συμβάλει στην πιστωτική επέκταση, παρ’ όλη την αύξηση των επιτοκίων και των καταθέσεων.

Ποια θα είναι λοιπόν τα μακροοικονομικά αποτελέσματα της χώρας το 2023 σε σύγκριση με τις προβλέψεις του υπουργείου Οικονομικών; Στοιχηματίζουμε στα εξής: Πραγματική ανάπτυξη 3,5% από 2,1%, αποπληθωριστής 5% από 3,1%, ανεργία 10,8% (η ίδια εκτίμηση), δημόσιο χρέος (ως ποσοστό ΑΕΠ) 156% από 161,6% και, τέλος, πρωτογενές πλεόνασμα 1,6% από 0,7% ο.ε.δ.

Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ