Μάνος Βακόνδιος στο “Π”: Η πολιτιστική κληρονομιά στην ομηρία της μονοδιάστατης αφήγησης

Του
ΜΑΝΟΥ ΒΑΚΟΝΔΙΟΥ
Υπότροφου των Marie Sklodowska – Curie Actions,
Υποψήφιου Διδάκτορα Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης

Σε μια α λα «Fahrenheit 451» πραγματικότητα, ο Ντόναλντ Τραμπ υπέγραψε έναν αριθμό-ρεκόρ από διατάγματα που αφορούν το ελεύθερο εμπόριο, τις εθνοτικές μειονότητες και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, καθώς και την εκπαίδευση.

Αναφορικά με την εκπαίδευση, συγκεκριμένο διάταγμα αναφέρει την επιστροφή των σχολείων σε μια αμιγώς πατριωτική προσέγγιση στον τρόπο διδασκαλίας, αφήνοντας πίσω όλα εκείνα τα φιλελεύθερα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις επιστήμες. Σε αυτό το ορμητικό κύμα ανάκτησης του παρελθόντος, καταργεί την Επιτροπή Τεχνών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Προέδρου των ΗΠΑ (PCAH) και ανακαλεί πρωτοβουλίες για τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την προσβασιμότητα (DEI) σε κρατικά ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων των μουσείων. Η Εθνική Πινακοθήκη στην Ουάσινγκτον έκλεισε το γραφείο διαφορετικότητας και διέγραψε σχετικές αναφορές από τον ιστότοπό της.

Μπορούν τα μουσεία να λειτουργήσουν χωρίς δράσεις για την ισότητα, τη διαφορετικότητα, την προσβασιμότητα; Σύμφωνα με τον ορισμό του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM), «ανοικτά και προσβάσιμα στο κοινό, χωρίς αποκλεισμούς, τα μουσεία προάγουν την ποικιλομορφία και την αειφορία. Λειτουργούν και επικοινωνούν με επαγγελματική δεοντολογία και με τη συμμετοχή των κοινοτήτων…». Αλλά ας μη μείνουμε μόνο στον ορισμό. Οι DEI πρωτοβουλίες και το ευρύτερο ερευνητικό και μη ενδιαφέρον ωθούν στη δημιουργία εκθέσεων που αφορούν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Η ενεργή συμμετοχή κοινοτήτων στη συνδιαμόρφωση μιας έκθεσης δεν ενισχύει μόνο τη συνεργασία αλλά και τη δημοκρατία και την ελεύθερη έκφραση. Οι συγκεκριμένες αξίες αδυνατούν να ευδοκιμήσουν σε ένα περιβάλλον όπου οι ψευδές ειδήσεις κυριαρχούν και μάλιστα παίζουν καταλυτικό ρόλο στην πολιτική ζωή μιας χώρας.

Οι τελευταίες εξελίξεις στις ΗΠΑ ενδεχομένως να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό την Ευρώπη. Η ανάγκη για περισσότερες συμμετοχικές δράσεις κρίνεται απαραίτητη. Με θεμελιώδη δικαιώματα να διακυβεύονται, τα μουσεία δεν μπορούν να παραμείνουν ουδέτερα. Δεν αρκεί πλέον η παθητική διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα μουσεία οφείλουν να λειτουργούν ως ζωντανοί οργανισμοί, που αναδεικνύουν τις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις και δημιουργούν χώρους διαλόγου.

Απέναντι στην απειλή της μονοδιάστατης αφήγησης και της πολιτιστικής λογοκρισίας, οι ευρωπαϊκοί πολιτιστικοί θεσμοί έχουν χρέος να ενισχύσουν τη συνεργασία τους και να υπερασπιστούν τον ρόλο των μουσείων ως θεματοφυλάκων της πολυφωνίας και της κοινωνικής συνοχής. Τα μουσεία δεν είναι απλώς χώροι έκθεσης αντικειμένων, είναι πεδία δράσης για την ελευθερία της έκφρασης, την ισότητα και τη διαφορετικότητα.

Το ερώτημα, τελικά, δεν είναι αν τα μουσεία μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τις αρχές της ισότητας και της διαφορετικότητας, αλλά αν μπορούμε να τα φανταστούμε χωρίς αυτές τις αξίες.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ