ΗΠΑ – Ουκρανικό ή… το καθήκον μετά του ωφελίμου

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Όταν, προ τριετίας, και για την ακρίβεια στις 22 Φεβρουαρίου 2022, τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στα εδάφη της Ανατολικής Ουκρανίας, η διεθνής κοινότητα –με κάποιες εξαιρέσεις, με τη μορφή αποχής– καταδίκασε την εισβολή αυτή στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών.

Ποιους λόγους επικαλέστηκε ο ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν για την εισβολή; Ο πιο βασικός ήταν η καταπίεση της ρωσικής μειονότητας στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας από τις επίσημες κρατικές αρχές. Η ανομολόγητη αλήθεια είναι πως ήθελε να αποτρέψει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, για την οποία ο ουκρανός Πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι διαπραγματευόταν μυστικά με τις ΗΠΑ και άλλες, σημαντικές νατοϊκές χώρες. Στην καταδίκη της ρωσικής εισβολής πρωτοστάτησαν οι ΗΠΑ και οι άλλες χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ, όπως και της ΕΕ, άνευ επιφυλάξεων, ως πειθήνιοι και συνεργάσιμοι εταίροι. Ο χαρακτηρισμός θα μπορούσε να θεωρηθεί υπερβολικός αν δεν υπήρχε το προηγούμενο της Κύπρου, με τις σύμμαχες χώρες να ανέχονται την τουρκική κατοχή της Βόρειας Κύπρου και την αμφισβήτηση της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κυρίαρχου και ανεξάρτητου κράτους.

Η συμπαράσταση προς την Ουκρανία δεν περιορίστηκε μόνο σε πολιτικό επίπεδο, αλλά επεκτάθηκε και στην παροχή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας, χάρη στην οποία ο ουκρανικός λαός πρόβαλε και εξακολουθεί να προβάλλει σθεναρή αντίσταση στους εισβολείς. Πρώτη στην παροχή βοήθειας ήταν η Αμερική, με τις άλλες δυτικές και σύμμαχες χώρες να συντάσσονται σταθερά και με συνέπεια. Τα πράγματα άλλαξαν άρδην με την επανεκλογή στην Προεδρία των ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ. Προεκλογικά, ο ίδιος είχε αφήσει, με διάφορες δηλώσεις και τοποθετήσεις του, να διαφανεί ότι είχε άλλες αντιλήψεις και άλλους σχεδιασμούς κατά νου αναφορικά με την πορεία του ρωσοουκρανικού πολέμου καθώς και τις σχέσεις με τη Ρωσία και την εν γένει διεθνή κατάσταση. Ευθύς μόλις ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντα εξέπληξε τη διεθνή κοινότητα, καθώς αποφάσισε την αποχώρηση των ΗΠΑ από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) καθώς και την αναστολή συμμετοχής στη Συνθήκη των Παρισίων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αποκορύφωμα, η αναγγελία διμερούς αμερικανορωσικής συνάντησης με αντικείμενο την κατάπαυση του πυρός και την επίτευξη ειρήνης.

Η πρώτη συνάντηση σε επίπεδο υψηλών αξιωματούχων πραγματοποιήθηκε στη Γιάλτα. Αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι συνομιλίες διεξήχθησαν και συνεχίζουν να διεξάγονται χωρίς τη συμμετοχή της Ουκρανίας, όπως και της ΕΕ, η οποία έχει εμπλακεί και την ενδιαφέρει άμεσα η επίλυση του Ουκρανικού. Η μετάβαση του ουκρανού Προέδρου στην Ουάσινγκτον και η συνάντησή του με τον Πρόεδρο Τραμπ ουδέν απέφερε. Συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η αντιμετώπιση που επιφύλαξε ο αμερικανός Πρόεδρος στον ουκρανό ομόλογό του, και μάλιστα μπροστά στους φακούς των τηλεοπτικών δικτύων, ήταν ιδιαιτέρως ταπεινωτική. Ακόμα και η προθυμία του ουκρανού Προέδρου να παραχωρήσει στις ΗΠΑ, με υπογραφή σχετικής συμφωνίας, την εκμετάλλευση των σπάνιων γαιών (κοβάλτιο, όσμιο, ουράνιο κ.ά.) που υπάρχουν στο ουκρανικό έδαφος δεν μπόρεσε να κάμψει την αδιαλλαξία του κ. Τραμπ.

Οι καινοφανείς και εκτός της διεθνούς παράδοσης και αρχών επιδιώξεις του αμερικανού Προέδρου έτυχαν ποικίλων ερμηνειών από διεθνείς πολιτικούς αναλυτές, ακαδημαϊκούς, διπλωμάτες και άλλους ειδικούς που παρακολουθούν τα διεθνή θέματα και τις παγκόσμιες εξελίξεις. Κυρίως συνδέθηκαν με το γνωστό σλόγκαν του κ. Τραμπ «να κάνουμε την Αμερική πάλι μεγάλη» – «ΜΑGΑ». Αυτήν την επιδίωξη του κ. Τραμπ στηρίζουν οι αφοσιωμένοι συνεργάτες του, οι οποίοι προέρχονται από τον χώρο των επιχειρήσεων, ιδίως εκείνων της υψηλής τεχνολογίας, καθώς και ευρύτερα στρώματα του εκλογικού σώματος, κυρίως ακροδεξιών αντιλήψεων. Ασφαλώς, εκφράζουν νέες αντιλήψεις σε ό,τι αφορά τον ρόλο των ΗΠΑ στη σύγχρονη παγκόσμια κοινότητα και στοχεύουν σε μια νέα τάξη πραγμάτων, η οποία δεν συνάδει με την αμερικανική παράδοση και τις δυτικές αντιλήψεις και αρχές. Εύλογα, όλα αυτά προκαλούν ανησυχίες και ερωτηματικά.

Οι ευρωπαϊκές χώρες και οι πολιτικοί ηγέτες τους παρακολουθούν άναυδοι την περιθωριοποίηση και την αγνόησή τους από τη νέα αμερικανική ηγεσία, χωρίς να προβάλλουν ουσιαστική αντίδραση. Περιορίζονται σε μεμονωμένες πρωτοβουλίες, όπως εκείνες του γάλλου Προέδρου, με συναντήσεις μεταξύ επιλεγμένων αρχηγών κρατών, χωρίς ιδιαίτερη σημασία, δράσεις και αποτελέσματα, περισσότερο για την προβολή των ιδίων και των χωρών τους. Με μεγάλη καθυστέρηση, την περασμένη Πέμπτη 6 Μαρτίου πραγματοποιήθηκε έκτακτη Σύνοδος Κορυφής των 27 χωρών-μελών της ΕΕ. Το Ουκρανικό και οι μονομερείς ενέργειες της νέας αμερικανικής ηγεσίας επιβεβαιώνουν και δικαιώνουν τις ανησυχίες ότι η διεθνής κατάσταση χαρακτηρίζεται από ρευστότητα, αστάθεια και αβεβαιότητα. Ο ρωσοουκρανικός πόλεμος κάποια στιγμή, αναγκαστικά, θα τελειώσει. Ο Πρόεδρος Ζελένσκι φαίνεται να υποκύπτει στις πιέσεις και στις απειλές του αμερικανού Προέδρου και δηλώνει πρόθυμος να υπογράψει τη διμερή συμφωνία για τις σπάνιες γαίες, ακόμη και να παραιτηθεί, αν αποφασιστεί η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Θα συναινέσει η Μόσχα και με ποια ανταλλάγματα;

Η Ελλάδα πρέπει να είναι παρούσα, και σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, σε όλες τις διεργασίες που αφορούν το Ουκρανικό και σε ό,τι ακολουθήσει, καθώς μπορεί να επηρεάσουν την ασφάλειά της και τα εθνικά συμφέροντα. Η ηγεσία της γειτονικής, εξ Ανατολών, χώρας καραδοκεί και επιδιώκει την ανάληψη διαμεσολαβητικού ρόλου, προκειμένου να τύχει ανοχών και αναγνώρισης στρατηγικού παράγοντα στην ευρύτερη ευρασιατική περιοχή, που θα της επιτρέψουν να ικανοποιήσει τις γνωστές βλέψεις της σε βάρος και της χώρας μας. Η ελληνική διπλωματία και τα δύο βασικά υπουργεία, Εξωτερικών και Άμυνας, πρέπει να τελούν σε διαρκή εγρήγορση. Οι κίνδυνοι από απρόβλεπτες εξελίξεις, συμμαχίες, συναλλαγές και τα συναφή είναι ορατοί.

Η Ελλάδα διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα λόγω της γεωπολιτικής της θέσης, της ιστορίας της και της μοναδικής της προσφοράς στον δυτικό και παγκόσμιο πολιτισμό. Το αβύθιστο αεροπλανοφόρο, όπως χαρακτηρίζεται η Κρήτη, και, τελευταίως, οι λιμενικές διευκολύνσεις της Αλεξανδρούπολης είναι πολύτιμοι στρατηγικοί παράγοντες για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Αναγκαία θεωρείται η εσωτερική συνοχή. Οφείλουμε να αποφύγουμε τα λάθη του παρελθόντος. Αναγκαία και η τακτική ενημέρωση των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Και ας έχουμε πάντοτε κατά νου ότι στη διπλωματία και στις διεθνείς σχέσεις συνήθως κυριαρχούν τα συμφέροντα.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ