Γεωθερμία: Σταθερή πηγή καθαρής ενέργειας που θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας – Ανάλυση [Long read]

Ένα νέο διαφανές πλαίσιο για την αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού της χώρας, με αυστηρούς κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος, προωθεί το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Η Απόφαση που υπέγραψε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, για τους όρους των δικαιωμάτων έρευνας, διαχείρισης και εκμετάλλευσης γεωθερμικού δυναμικού, σηματοδοτεί μια νέα αρχή για την ανάπτυξη αυτής της πηγής ενέργειας.

Τι είναι η Γεωθερμία;

Γεωθερμία ή γεωθερμική ενέργεια ονομάζουμε τη φυσική θερμική ενέργεια της Γης που διαρρέει από το θερμό εσωτερικό του πλανήτη προς την επιφάνεια. Η μετάδοση θερμότητας πραγματοποιείται με δύο τρόπους:

α) Με αγωγή από το εσωτερικό προς την επιφάνεια με ρυθμό 0,04 – 0,06 W/m²

β) Με ρεύματα μεταφοράς, που περιορίζονται όμως στις ζώνες κοντά στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών, λόγω ηφαιστειακών και υδροθερμικών φαινομένων.

Μεγάλη σημασία για τον άνθρωπο έχει η αξιοποίηση της γεωθερμικής ενέργειας για την κάλυψη αναγκών του, καθώς είναι μια πρακτικά ανεξάντλητη πηγή ενέργειας. Ανάλογα με το θερμοκρασιακό της επίπεδο μπορεί να έχει διάφορες χρήσεις.

Η υψηλής ενθαλπίας (>150 °C) χρησιμοποιείται συνήθως για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η ισχύς τέτοιων εγκαταστάσεων το 1979 ήταν 1.916 ΜW με παραγόμενη ενέργεια 12×106 kWh/yr.

Η μέσης ενθαλπίας (80 έως 150 °C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση ή και ξήρανση ξυλείας και αγροτικών προϊόντων καθώς και μερικές φορές και για την παραγωγή ηλεκτρισμού (π.χ. με κλειστό κύκλωμα φρέον που έχει χαμηλό σημείο ζέσεως).

Η χαμηλής ενθαλπίας (25 έως 80 °C) που χρησιμοποιείται για θέρμανση χώρων, για θέρμανση θερμοκηπίων, για ιχθυοκαλλιέργειες, για παραγωγή γλυκού νερού.

ο ελλαδικός χώρος διαθέτει σημαντικές γεωθερμικές πηγές και των τριών κατηγοριών (υψηλής, μέσης και χαμηλής ενθαλπίας) σε οικονομικά βάθη (100-1500 μ). Σε μερικές περιπτώσεις τα βάθη των γεωθερμικών ταμιευτήρων είναι πολύ μικρά, κάνοντας ιδιαίτερα ελκυστική, από οικονομική άποψη, τη γεωθερμική εκμετάλλευση.

Κεντρικός στόχος  του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα στην Ελλάδα

Η ανάπτυξη της γεωθερμίας αποτελεί βασική προτεραιότητα της Κυβέρνησης, στο πλαίσιο των στόχων του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, καθώς ενισχύει την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας με την αξιοποίηση μιας εγχώριας πηγής ενέργειας, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και εξοικονόμηση ενέργειας για τους καταναλωτές.

Στη χώρα μας υπάρχουν περιοχές με γεωθερμικά πεδία στην κεντρική και ανατολική Μακεδονία, στη Θράκη, σε νησιά του Ανατολικού και Βορειοανατολικού Αιγαίου και στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα.

Η Υπουργική Απόφαση αφορά στα πεδία με θερμοκρασίες άνω των 90^οC (μέσης και υψηλής ενθαλπίας), όπου το γεωθερμικό δυναμικό αξιοποιείται κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σταθερής βάσης.

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας σε συνεργασία με την Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), θα προχωρήσει το επόμενο διάστημα στην οριοθέτηση των περιοχών στις οποίες θα κινηθούν οι διαδικασίες προκήρυξης των διαγωνισμών. Για την οριοθέτηση θα ληφθεί υπόψη, μεταξύ άλλων, το ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται στην αγορά.

Η αξιοποίηση των γεωθερμικών πεδίων θα γίνει με βασικό κριτήριο την προστασία του περιβάλλοντος, την κοινωνική συναίνεση και την προτεραιότητα των τοπικών κοινωνιών στις θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν από τα νέα έργα.

Ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, δήλωσε: «Σκοπός της Κυβέρνησης είναι η δημιουργία ενός σύγχρονου, σταθερού και διαφανούς επενδυτικού πλαισίου για την ανάπτυξη της γεωθερμίας, με τα αυστηρότερα πρότυπα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας. Είμαστε αποφασισμένοι να κάνουμε μια νέα αρχή, με σαφείς, διαφανείς κανόνες για όλους, με πλήρη σεβασμό στις ανάγκες των τοπικών κοινωνιών. Η γεωθερμία είναι μια σταθερή και εγχώρια πηγή καθαρής ενέργειας, με πολλαπλά οφέλη για την κοινωνία, την οικονομία και το περιβάλλον. Θα συμβάλλει στη μείωση του ενεργειακού κόστους για νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ μπορεί να εφαρμοστεί σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και τον αγροτικό τομέα έως τον τουρισμό. Θα συμβάλλει, επίσης, στην επίτευξη των εθνικών κλιματικών στόχων για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα έως το 2050».

H Γενική Γραμματέας Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, δήλωσε: «Σήμερα θέτουμε τα θεμέλια για την ανάπτυξη του πλούσιου γεωθερμικού δυναμικού της χώρας, το οποίο μέχρι σήμερα δεν έχει αξιοποιηθεί αποτελεσματικά. Η γεωθερμική ενέργεια, ενώ περιλαμβάνεται στις ΑΠΕ  -έχοντας μάλιστα πολύ μικρό περιβαλλοντικό αποτύπωμα-, αποτελεί ενέργεια βάσης, κάτι που την ξεχωρίζει από την αιολική και την ηλιακή ενέργεια που χαρακτηρίζονται από στοχαστικότητα. Με τη σημερινή  απόφαση καθορίζουμε τη διαδικασία μίσθωσης των δικαιωμάτων έρευνας, εκμετάλλευσης και διαχείρισης γεωθερμικών πεδίων εθνικού ενδιαφέροντος που αποτελεί το πρώτο βήμα για την αξιοποίηση των πεδίων αυτών για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Το επόμενο βήμα θα είναι η αποσαφήνιση της διαδικασίας για τα πεδία τοπικού ενδιαφέροντος  και η διερεύνηση καλών διεθνών πρακτικών θέσπισης ειδικών κινήτρων για την ανάπτυξη της γεωθερμίας.  Στόχος μας είναι να αξιοποιήσουμε τη γεωθερμική ενέργεια στο μετασχηματισμό του ενεργειακού μας μείγματος».

Το ιστορικό των ερευνών στην Ελλάδα

Η έρευνα για την αναζήτηση γεωθερμικής ενέργειας άρχισε ουσιαστικά το 1971 με βασικό φορέα το ΙΓΜΕ και μέχρι το 1979 (πριν από τη δεύτερη ενεργειακή κρίση) αφορούσε μόνο τις περιοχές υψηλής ενθαλπίας. [πληροφορίες wikipedia.org]

Κατά την εξέλιξη των εργασιών η ΔΕΗ, σαν άμεσα ενδιαφερόμενη για την ηλεκτροπαραγωγή, ανέλαβε τις παραγωγικές γεωτρήσεις υψηλής ενθαλπίας και την ανάπτυξη των πεδίων, χρηματοδοτώντας επιπλέον τις έρευνες στις πιθανές για τέτοια ρευστά γεωθερμικές περιοχές. Συντάχθηκε ο προκαταρκτικός χάρτης γεωθερμικής ροής του ελληνικού χώρου, όπου φάνηκε ότι η γεωθερμική ροή στην Ελλάδα είναι σε πολλές περιοχές εντονότερη από τη μέση γήινη. Από το 1971 ερευνήθηκαν οι περιοχές: Μήλος, Νίσυρος, Λέσβος, Μέθανα, Σουσάκι, Καμένα Βούρλα, Θερμοπύλες, Υπάτη, Αιδηψός, Κίμωλος, Πολύαιγος, Σαντορίνη, Κως, Νότια Θεσσαλία, Αλμωπία, Σιντική, Βισαλτία, Ηράκλεια, περιοχή Ξάνθης, Σαμοθράκη και άλλες.

Η αυξημένη ροή θερμότητας, λόγω της έντονης τεκτονικής και μαγματικής δραστηριότητας, δημιούργησε εκτεταμένες θερμικές ανωμαλίες, με μέγιστες τιμές γεωθερμικής βαθμίδας που πολλές φορές ξεπερνούν του 100 °C/km. Σε κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες, η ενέργεια αυτή θερμαίνει «ρηχούς» υπόγειους ταμιευτήρες ρευστών σε θερμοκρασίες μέχρι 100 °C. Τα γεωθερμικά πεδία χαμηλής ενθαλπίας είναι διάσπαρτα στη νησιωτική και ηπειρωτική Ελλάδα. Η συμβολή τους στο ενεργειακό ισοζύγιο μπορεί να γίνει σημαντική, καθόσον αποτελούν ενεργειακό πόρο φιλικό στο περιβάλλον, κοινωνικά αποδεκτό και παρουσιάζουν σημαντικό οικονομικό και αναπτυξιακό ενδιαφέρον.

Στην Μήλο και Νίσυρο έχουν ανακαλυφθεί σπουδαία γεωθερμικά πεδία και έχουν γίνει γεωτρήσεις παραγωγής (5 και 2 αντίστοιχα). Στην Μήλο μετρήθηκαν θερμοκρασίες μέχρι 325 °C σε βάθος 1000 m. και στην Νίσυρο 350 °C σε βάθος 1500 m. Οι γεωτρήσεις αυτές θα μπορούσαν να στηρίξουν μονάδες ηλεκτροπαραγωγής 20 και 5 ΜW, ενώ το πιθανό συνολικό δυναμικό υπολογίζεται να είναι την τάξης των 200 και 50 MW αντίστοιχα.

Στην Βόρεια Ελλάδα η γεωθερμία προσφέρεται για θέρμανση, θερμοκήπια, ιχθυοκαλλιέργειες κ.λ.π. Στην λεκάνη του Στρυμόνα έχουν εντοπισθεί τα πολύ σημαντικά πεδία Θερμών – Νιγρίτας, Λιθότοπου – Ηράκλειας, Θερμοπηγής – Σιδηρόκαστρου και Αγκίστρου. Πολλές γεωτρήσεις παράγουν νερά μέχρι 75 °C, συνήθως αρτεσιανά και πολύ καλής ποιότητας και παροχής. Μεγάλα και μικρότερα γεωθερμικά θερμοκήπια λειτουργούν στην Νιγρίτα και το Σιδηρόκαστρο.

Στην πεδινή περιοχή του Δέλτα Νέστου έχουν εντοπισθεί δύο πολύ σημαντικά γεωθερμικά πεδία, στο Ερατεινό Χρυσούπολης και στο Ν. Εράσμιο Μαγγάνων Ξάνθης. Νερά άριστης ποιότητας μέχρι 70 °C και σε πολύ οικονομικά βάθη παράγονται από γεωτρήσεις στις εύφορες αυτές πεδινές περιοχές. Στην Ν. Κεσσάνη και στο Πόρτο Λάγος Ξάνθης, σε μεγάλης έκτασης γεωθερμικά πεδία, παράγονται νερά θερμοκρασίας μέχρι 82 °C.

Στην λεκάνη των λιμνών Βόλβης και Λαγκαδά έχουν εντοπισθεί τρία πολύ ρηχά πεδία με θερμοκρασίες μέχρι 56 °C. Στην Σαμοθράκη υπάρχουν ενθαρρυντικά στοιχεία καθώς γεωτρήσεις βάθους μέχρι 100 μ. συνάντησαν νερά της τάξης των 100 °C.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι ο ελλαδικός χώρος διαθέτει σημαντικές γεωθερμικές πηγές και των τριών κατηγοριών (υψηλής, μέσης και χαμηλής ενθαλπίας) σε οικονομικά βάθη (100-1500 μ). Εντούτοις, αν εξετάσει κανείς την συνολική εγκατεστημένη ισχύ (σε mwt) των γεωθερµικών εφαρµογών στην Ελλάδα την δεκαετία 2002-2012 συμπεραίνει ότι ο μόνος τομέας που βελτιώθηκε σημαντικά είναι εκείνος των γεωθερμικών αντλιών θερμότητας (δεν αποτελεί ουσιαστικά γεωθερμία εφόσον δεν χρησιμοποιεί γεωθερμικά ρευστά) και μάλιστα χωρίς την ύπαρξη οικονομικών κινήτρων και ενισχύσεων[9]. Αντιθέτως, η γεωθερμία υψηλής ενθαλπίας έχει να επιδείξει μηδενικές εφαρμογές στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στον τόπο μας, παρότι πρόκειται για μια ήπια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας (ΑΠΕ) με τον υψηλότερο συντελεστή χρήσης/λειτουργίας σε σχέση με τις υπόλοιπες ΑΠΕ.

paron.gr