Fake news και κίνδυνοι – Του Π. Αδαμίδη
Του
ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΑΔΑΜΙΔΗ
Δικηγόρου, LL.M (Harvard’ 95), ΔΝ, αν. Καθηγητή
Κοινοτικού Δικαίου, Προμηθειών και Διεθνών Σχέσεων
στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων
Ο όρος των fake news τείνει να γίνει κανονικότητα αναφοράς στην ενημέρωση. Με μια γραμματική ανάγνωση αποδίδονται ως τα «ψευδή νέα». Σε μια ελεύθερη απόδοση, που συμπυκνώνει την ουσία και τη στόχευση της παραβατικής και επικίνδυνης αυτής πρακτικής, είναι η παραπληροφόρηση. Μια άλλη, δηλαδή, ιδιαίτερα επεξεργασμένη και δομημένη προπαγάνδα. Συνέχιση του γκαιμπελισμού με άλλα μέσα. Κάτι σαν τη σχέση μεταξύ πολέμου και διπλωματίας.
Όσο σοβαρές όμως είναι οι συνέπειες της παραπληροφόρησης, που γίνεται ιδίως μέσω του διαδικτύου –τόσο σε πρώτο χρόνο όσο και πολλαπλασιαστικά, μέσα από τον εθισμό σε ψευδείς παραδοχές, πάνω στις οποίες οικοδομούνται τερατουργήματα–, άλλο τόσο προβληματικός είναι ο εντοπισμός και η αποδοκιμασία τους. Σε σημείο μάλιστα που μια επιβεβλημένη και στοιχειοθετημένη ενημέρωση για τα ψεύδη και τις στρεβλώσεις των φερόμενων κατά τα άλλα ειδήσεων και ανακοινώσεων όχι μόνο να μην οδηγεί στην απόρριψή τους, αλλά να προκαλεί αντισυσπειρώσεις και να επιτείνει τη δυσπιστία σε ό,τι καταδεικνύει τον παραλογισμό. Ένας ατέρμονος κύκλος αυτοεκπληρούμενης προφητείας, όπου το μόνο που δεν φαίνεται να ενδιαφέρει είναι η αλήθεια.
Αρχικά είναι τα πρόσωπα, οι ιδιότητες και οι κύκλοι εκπόρευσης των ατόμων, που αναλαμβάνουν να ενημερώσουν για το φαινόμενο της παραπληροφήρησης. Σε πλείστες όσες περιπτώσεις πρόκειται για άτομα που δεν έχουν εμπειρία ζωής και αγοράς και δεν πείθουν για την αξία, τις γνώσεις και την επάρκειά τους. Και έτσι, ενώ το μήνυμα είναι ορθό, αποδομείται και απορρίπτεται λόγω των φορέων του. Εκλαμβάνεται ως ένα άλλο χόμπι των δικαιωματιστών και του δικαιωματισμού, που δεν έχει σχέση με τους πραγματικούς ανθρώπους και τα προβλήματά τους. Η επιλογή, εξάλλου, «φορέων ελέγχου» από τις μεγάλες πλατφόρμες, για να εντοπίζουν ψευδείς ειδήσεις και ανακοινώσεις, προκαλεί ενστικτώδεις αντιδράσεις από τους επαγγελματίες του χώρου. Με τη σειρά τους, προκειμένου να απαξιώσουν τους «συναδέλφους ελεγκτές τους», αμφισβητούν τόσο τη βασιμότητα του εντοπισμού ψευδών ειδήσεων όσο και το φαινόμενο στο σύνολό του.
Είναι όμως και τα μεγάλα κράτη, που όταν δεν σπονσοράρουν τα ίδια το φαινόμενο, φαίνεται να ανέχονται τη δράση ατόμων ή ομάδων που επιδίδονται στην πρακτική αυτή της διασποράς ψευδών ειδήσεων. Οι αρμόδιοι ευρωπαϊκοί οργανισμοί έχουν αναφερθεί ειδικά στην Κίνα και στη Ρωσία. Πλέον πρόσφατο παράδειγμα, όλες οι τερατολογίες που διαδίδονται για τον κορονοϊό και τις απίθανες συνδέσεις του με σκοτεινές δυνάμεις, μέχρι και την τεχνολογία 5G. Μια συγκριτική επισκόπηση να κάνει κανείς και θα διαπιστώσει ότι το σύμπλεγμα των μυθευμάτων, που τόσο πολύ έχουν κοστίσει σε ανθρώπινο πόνο και ζωές, έχει ίδιες βάσεις και θεματολογία ανάπτυξης σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Εύλογο είναι το συμπέρασμα περί μίας και μόνης μήτρας εκκόλαψής τους. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι ιθύνοντες κύκλοι εξουσίας στη Ρωσία, για παράδειγμα, έχουν στόχο να διαιωνίσουν την πανδημία ή να προκαλέσουν εκατόμβες στις δυτικές κοινωνίες. Τους αρκεί εκ του αποτελέσματος η εσωτερική αναταραχή και οι πολυπλόκαμες συνέπειές της. Είναι ο πλέον αποδοτικός αντιπερισπασμός στο διεθνές παίγνιο και μέσο ενίσχυσης της εξουσίας τους. Κάθε αποδυνάμωση του αντιπάλου απομειώνει και την ένταση της κριτικής και της πίεσης που ο ενδιαφερόμενος υφίσταται.
Ανεξαρτήτως, ωστόσο, κινήτρων, η δαιμονοποίηση των εμβολιασμών έχει συνέπειες στη δημόσια υγεία. Αποτυπώνεται με τον πλέον οδυνηρό τρόπο στον διαρκώς διευρυνόμενο κατάλογο των θυμάτων. Η παραπληροφόρηση αυτή στοχεύει κυρίως στον ανθρώπινο φόβο. Γι’ αυτό και μιλά για παρενέργειες και ανεξέλεγκτα αποτελέσματα. Απέναντι στην παραπληροφόρηση αυτή πρέπει να ακουστεί η γλώσσα της αλήθειας. Που μόνοι αρμόδιοι για να τη μιλήσουν είναι οι ειδικοί. Αυτή είναι και η μεγάλη πρόκληση και επιταγή για κάθε κυβερνητική εξουσία. Να δουλέψει για να διασφαλίσει ένα αρραγές επιστημονικό μέτωπο. Και η παραμικρή χαραμάδα αμφισβήτησης έχει ολέθρια αποτελέσματα. Ναζάκια και προσωπικές βεντέτες δεν χωρούν. Και ο νοών νοείτω. Όταν ασκείς εξουσία δεν αρκείσαι στον εντοπισμό του ψευδούς. Ενεργείς για να άρεις τις συνέπειές του. Για τα άλλα αρκούν και οι παρατηρητές. Που ενίοτε γίνονται και αμπελοφιλόσοφοι. Και δεν αφορούν κανέναν.
Έντυπη έκδοση ΤΟ ΠΑΡΟΝ