Λ. Λιακάκος στο “Π”: Το σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα και οι πολιτικοί ελιγμοί στο Ισραήλ
Του
ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ ΛΙΑΚΑΚΟΥ
Διδάκτορος Διεθνούς Δικαίου
Λίγο μετά την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, ο Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε νέα σεισμική δόνηση στη Μέση Ανατολή προτείνοντας την αμερικανική «κατάληψη» της Λωρίδας της Γάζας και τη μαζική απομάκρυνση των δύο εκατομμυρίων παλαιστινίων κατοίκων της. Η πρόταση προβλέπει τη μετεγκατάστασή τους σε γειτονικά κράτη (Ιορδανία, Αίγυπτος) και ακολούθως την ανοικοδόμηση της Γάζας από τις ΗΠΑ, με φιλοδοξία να μετατραπεί σε «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής».
Παρότι το εγχείρημα χαρακτηρίζεται ακραίο και ηθικά προβληματικό –υποκρύπτοντας στοιχεία εθνοκάθαρσης–, στο εσωτερικό του Ισραήλ έχει τη θερμή στήριξη κύκλων –κυρίως– της σκληρής Δεξιάς, που προσδοκούν την οριστική εκδίωξη της Χαμάς από τα σύνορά τους.
Ωστόσο, για να κατανοηθούν οι αμφιλεγόμενες δηλώσεις του αμερικανού Προέδρου, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ισχνές πολιτικές ισορροπίες της κυβέρνησης Νετανιάχου. Το τμηματικό σχέδιο ειρήνευσης συμφωνήθηκε με τη μεσολάβηση της Αιγύπτου και του Κατάρ, υπό την επίβλεψη των ΗΠΑ.
Αρχικά επιτεύχθηκε προσωρινή κατάπαυση του πυρός στη Γάζα με την ανταλλαγή κάποιων ομήρων και κρατουμένων. Σύμφωνα με νεότερες επίσημες ανακοινώσεις, η Χαμάς προσεχώς θα επιστρέψει τις σορούς τεσσάρων ομήρων, ενώ θα απελευθερωθούν έξι αιχμάλωτοι, μεταξύ των οποίων και Ισραηλινοί που κρατούνται για περισσότερο από μία δεκαετία, επιβεβαιώνοντας τη μερική πρόοδο στην εκτέλεση της συμφωνίας.
Το επόμενο στάδιο προβλέπει την οριστική λήξη των εχθροπραξιών με την επιστροφή των υπόλοιπων ομήρων, ενώ ο Ντόναλντ Τραμπ ασκεί έντονες πιέσεις στη Χαμάς προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία επιστροφής όλων των ισραηλινών ομήρων-κρατουμένων, ώστε να αποφευχθούν οι εχθροπραξίες. Παράλληλα, ο ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ ανακοίνωσε την εκκίνηση των διαπραγματεύσεων για τη δεύτερη φάση της εκεχειρίας μέσα στην εβδομάδα.
Εντούτοις, ορθώνονται σθεναρές αντιστάσεις από τους σκληροπυρηνικούς συνεργάτες του Νετανιάχου, που απειλούν να ρίξουν την κυβέρνηση εάν προχωρήσει η διαδικασία, θεωρώντας ότι η διακοπή των πολεμικών επιχειρήσεων παγιώνει τη Χαμάς στην εξουσία της Γάζας. Υπενθυμίζεται ότι ο κυβερνητικός εταίρος Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ παραιτήθηκε από τη θέση του υπουργού Εθνικής Ασφάλειας αμέσως μετά την αναγγελία της αρχικής ανακωχής, δίχως όμως να προκαλέσει την πτώση της κυβέρνησης.
Διά μέσου δολιχοδρομιών, η «ιδέα Τραμπ» για πλήρη εκκένωση και «αγορά» της Γάζας ενδέχεται να λειτουργεί ως πολιτικός – διπλωματικός ελιγμός, για τον κατευνασμό των υπερ-ακροδεξιών εταίρων του ισραηλινού πρωθυπουργού. Όσο πιο ριζοσπαστική παρουσιάζεται δημοσίως η αμερικανική πρόταση, τόσο περισσότερο δύναται να διατηρηθεί ο κυβερνητικός συνασπισμός, επιδεικνύοντας διαλλακτικότητα στην ολοκλήρωση της ειρηνευτικής διαδικασίας. Εάν η κυβέρνηση ανατραπεί, ο Νετανιάχου θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα ιδιαίτερα αβέβαιο πολιτικό μέλλον, ιδίως όταν εκκρεμούν σοβαρές κατηγορίες εις βάρος του (απάτη, υπεξαίρεση, δωροδοκία), που ενέχουν σοβαρό κίνδυνο φυλάκισης.
Παρά την αμερικανοϊσραηλινή αμηχανία ως προς την αποσαφήνιση της εφαρμογής μιας τόσο ακραίας – πρωτοφανούς «λύσης», φαντάζει σχεδόν απίθανο να αποτελέσει βιώσιμη ειρηνευτική διευθέτηση. Η υποθετική μαζική μετακίνηση πληθυσμών στην Αίγυπτο και στην Ιορδανία, χώρες δίχως ιδιαίτερη οικονομική ευρωστία, θα εγκυμονούσε τον κίνδυνο να προκληθεί αποσταθεροποίηση και χάος στην ευρύτερη περιοχή.
Επομένως, η μοναδική ρεαλιστική επίλυση του παλαιστινιακού ζητήματος διέρχεται μέσω μιας συνολικής συμφωνίας-πλαίσιο με τη Σαουδική Αραβία, στο πνεύμα των Συμφωνιών του Αβραάμ. Επιτυγχάνεται έτσι η διεύρυνση του «τόξου ανάσχεσης και ασφάλειας» έναντι του Ιράν, εξυπηρετώντας συγχρόνως τα αμερικανικά συμφέροντα. Στον ίδιο άξονα δεσπόζει ως κεντρικό διακύβευμα η «υποτυπώδης» δημιουργία δύο κρατών, θέση που ρητώς απαιτεί η Σαουδική Αραβία, ευθυγραμμιζόμενη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ.
Όσο για τη Χαμάς, εύλογα δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ισότιμος συνομιλητής σε μια διαπραγμάτευση, πόσω μάλλον αν διατηρεί ένοπλο δυναμικό και δεν λαμβάνει διεθνή νομιμοποίηση από σχεδόν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Κατά συνέπεια, η πολιτική στρατηγική του Τραμπ, όσο ακραία κι αν διαφαίνεται, πιθανώς να αποσκοπεί πρωτίστως σε εσωτερικά παιχνίδια επιρροής και τακτικισμών, ώστε να διατηρηθεί όρθια η ισραηλινή κυβερνητική συμμαχία, με την «επιβίωση Νετανιάχου», ανοίγοντας υπό νέους όρους τον δρόμο προς μια πιο ρεαλιστική συμφωνία στο προσεχές μέλλον.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ