ΗΠΑ και ΕΕ σε ευθεία αντιπαράθεση – Του Ν. Στραβελάκη
–Πώς θα αντιδράσουν οι λαοί σε αυτόν τον «Γενναίο Καινούργιο Κόσμο»;
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Σε μια χώρα η οποία συγκλονίζεται από τα εγκλήματα των Τεμπών και της Πύλου, η ενασχόληση με τις γεωπολιτικές εξελίξεις μπορεί να θεωρηθεί από κάποιους αναλγησία ή αποπροσανατολισμός. Διαφωνώ. Πιστεύω ότι αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα είναι ευθεία συνάρτηση των διεθνών εξελίξεων. Η ιδιωτικοποίηση του ΟΣΕ ήταν απαίτηση της ΕΕ και οδήγησε στα Τέμπη, όπως και η «Ευρώπη-φρούριο» οδήγησε στο έγκλημα της Πύλου.
Βέβαια, οι συνθήκες που έχουν επικρατήσει μετά την εκλογή Τραμπ είναι ποιοτικά διαφορετικές. Μοιάζει οι επιδιώξεις ΗΠΑ και ΕΕ να είναι πλέον ευθέως αντίθετες. Οι Ευρωπαίοι αντιτίθενται στη νέα γενοκτονία που ετοιμάζουν Τραμπ και Νετανιάχου στη Γάζα. Την ίδια ώρα, ο Τραμπ επιδιώκει, τουλάχιστον στα λόγια, να βάλει τέλος στον πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ οι Ευρωπαίοι δεν χάνουν ευκαιρία να αντιπαρατίθενται με τον Πούτιν. Για παράδειγμα, στις 27 Ιανουαρίου 2025 η ΕΕ αποφάσισε να αυστηροποιήσει τα μέτρα απαγόρευσης των μεταφορτώσεων ρωσικού πετρελαίου, που γίνονταν με την ανοχή όλων το προηγούμενο διάστημα. Τέλος, οι Ευρωπαίοι θέλουν να εξομαλυνθούν οι σχέσεις τους με τη Κίνα, την ίδια ώρα που ΗΠΑ και Κίνα έχουν ήδη ανακοινώσει την επιβολή δασμών στις μεταξύ τους εμπορικές σχέσεις.
Σε αυτό το εκρηκτικό περιβάλλον, συζητείται και η επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ στην ΕΕ και τα πιθανά αντίποινα από την ευρωπαϊκή πλευρά. Το ανησυχητικό σε αυτές τις αντιθέσεις είναι ότι η οικονομική τους ουσία είναι ιδιαζόντως περιορισμένη. Το μόνο που έχει πετύχει η πολιτική Τραμπ μέχρι στιγμής είναι να αναζωπυρώσει τον πληθωρισμό και στις ίδιες τις ΗΠΑ, αφού όλοι σπεύδουν να δημιουργήσουν αποθέματα, εμπρός στον φόβο να ανέβουν οι τιμές λόγω δασμών το επόμενο διάστημα. Το επιχείρημα της πλευράς Τραμπ ότι οι δασμοί θα πυροδοτήσουν κύμα επενδύσεων στις ΗΠΑ, που θα οδηγήσει σε ισχυρούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης, είναι συζητήσιμο. Η γενική εικόνα είναι ότι οι ΗΠΑ χάνουν στη μάχη του οικονομικού ανταγωνισμού ακόμη και σε τομείς που ήταν οι αδιαμφησβήτητοι ηγέτες, όπως η νέα τεχνολογία. Το ότι θα μπορέσουν να γεφυρώσουν το χάσμα με την επιβολή δασμών γενικώς και αδιακρίτως δεν είναι διόλου δεδομένο. Στην ουσία, ο Τραμπ επιδιώκει να επαναλάβει την πολιτική της εκβιομηχάνισης των ΗΠΑ κατά τον 19ο αιώνα στις σημερινές συνθήκες, και αυτό μοιάζει ουτοπικό. Επιπλέον, βρίσκεται σε ευθεία αντίφαση με άλλες πλευρές της πολιτικής του, όπως η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων και οι διεθνοποιημένες χρηματαγορές και κεφαλαιαγορές.
Γνώμη μου είναι ότι η επιβολή δασμών είναι ένα διαπραγματευτικό όπλο των ΗΠΑ, στην προσπάθειά τους να αποκομίσουν οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη, γι’ αυτό και χρησιμοποιείται συνεχώς. Χρησιμοποιήθηκε απέναντι στο Μεξικό και στην Κολομβία, για να δεχθούν τον επαναπατρισμό μεταναστών που βρίσκονται στις ΗΠΑ για 30 και πλέον χρόνια, χρησιμοποιείται απέναντι στην ΕΕ, για να συναινέσει στην αμερικανική πολιτική στην Ουκρανία, και πάει λέγοντας. Αυτό, όμως, είναι πολύ επικίνδυνο. Δεν θέλει και πολύ για να ξεφύγουν τα πράγματα, τόσο σε οικονομικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο, όταν κάποιος θα πει στον Τραμπ «βάλε δασμούς και παράτα με».
Ακόμα χειρότερο είναι το ότι αυτές οι πολιτικές επιδιώκουν να περιθωριοποιήσουν τους λαούς. Θέλουν η εργατική τάξη σε ΗΠΑ και Ευρώπη να ταυτιστεί με τμήματα του εγχώριου κεφαλαίου, ενάντια σε άλλα τμήματα του εγχώριου κεφαλαίου και τους ξένους. Με άλλα λόγια, θέλουν να μετατρέψουν την καπιταλιστική κρίση σε εθνική και γεωπολιτική κρίση.
Η ανθρωπότητα έχει ξαναπεράσει από τέτοιες συνθήκες, στον Μεσοπόλεμο, με τραγικά αποτελέσματα. Αυτό δεν μοιάζει να έχει γίνει μάθημα στις κυβερνήσεις. Μπορούν, όμως, το μάθημα να το δώσουν οι λαοί. Αυτό που ζήσαμε στην Ελλάδα τον περασμένο μήνα είναι ενδεικτικό. Εκεί που ο κ. Μητσοτάκης το έπαιζε κυρίαρχος και έχυνε κροκοδείλια δάκρυα για την απουσία αντιπολίτευσης, ήρθε ο κόσμος με τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις για τα Τέμπη και τον έβαλε στη γωνία. Ανάλογες πρέπει να είναι οι αντιδράσεις και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, όπου οι κρατικές και ευρωενωσιακές γραφειοκρατίες βρίσκονται σε κρίση, και θα βρεθούν σε ακόμη μεγαλύτερη, αν τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Θα πάμε μπροστά ή θα ζήσουμε τον «Γενναίο Καινούργιο Κόσμο» που περιέγραφε ο Huxley το 1932;
ΤΟ ΠΑΡΟΝ