Σε πραγματικό χρόνο την εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης απο το ΕΚΠΑ – Χαρακτηριστικά προσεισμικής ακολουθίας;

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέσω του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του Τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο την εξέλιξη της σεισμικής δραστηριότητας στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης, καθώς και στη ζώνη Σαντορίνης – Αμοργού, πλησίον της νησίδας Ανύδρου.

Τον Ιούνιο του 2024 άρχισε να εμφανίζεται μικροσεισμική δραστηριότητα εντός της Καλδέρας της Σαντορίνης, η οποία εντάθηκε από τα μέσα Σεπτεμβρίου. Πρόκειται για την πρώτη φορά μετά την περίοδο 2011-2012 που εμφανίζεται σημαντική μικροσεισμική δραστηριότητα εντός της Καλδέρας. Στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας, το Εργαστήριο Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ έχει εγκαταστήσει μόνιμους σεισμολογικούς σταθμούς στη Σαντορίνη από το 2011. Αντιθέτως, η περιοχή του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, ~8 km ΒΑ της Σαντορίνης, εμφανίζεται διαχρονικά περισσότερο δραστήρια σεισμικά.

Όπως αναφέρει το Γραφείο Τύπου ΕΚΠΑ, τα μικροσεισμικά επίκεντρα στη Σαντορίνη εντοπίστηκαν κυρίως στη Νέα Καμένη και στην ευρύτερη περιοχή Ημεροβιγλίου-Φηρών, κατά μήκος της «γραμμής Καμένης» με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ. Συγχρόνως, εμφανίστηκε μικροσεισμική δραστηριότητα και στην περιοχή ανατολικά του Κολούμπο. Συνολικά, από τον Ιούνιο του 2024 έως και τις 25 Ιανουαρίου 2025 εντοπίστηκαν με σύγχρονες μεθόδους μηχανικής μάθησης (Machine-Learning) πάνω από 1,200 σεισμοί στην περιοχή Σαντορίνης-Κολούμπο, με μεγαλύτερο εκείνον που εκδηλώθηκε στις 25 Ιανουαρίου, 08:57:25 ώρα Ελλάδος, με επίκεντρο στις NA ακτές της Θηρασιάς, με μέγεθος 3.8.

Στις 26 Ιανουαρίου εμφανίστηκε νέα ομάδα σεισμών ανατολικά του ηφαιστείου Κολούμπο, με έντονη έξαρση την επόμενη ημέρα. Έως τις 29 Ιανουαρίου εντοπίστηκαν πάνω από 1,300 σεισμοί με τη χρήση μηχανικής μάθησης. Έως την 1η Φεβρουαρίου είχαν εντοπιστεί πάνω από 2,500 σεισμοί, ενώ ξεκίνησε η ασυνήθιστα υψηλή παραγωγικότα σεισμών με μεγέθη μεγαλύτερα του 4.0. Η σεισμικότητα εξαπλώθηκε στην περιοχή γύρω από τη νησίδα Άνυδρο. Σύμφωνα με τα στοιχεία καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, από την 1η Φεβρουαρίου έως και την 4η Φεβρουαρίου ώρα 09:00 εκδηλώθηκαν 43 σεισμοί με μέγεθος μεγαλύτερο ή ίσο του 4.0. Οι μεγαλύτεροι σεισμοί εκδηλώθηκαν στις 3 Φεβρουαρίου 14:17:41 και 4 Φεβρουαρίου 04:46:07 με μέγεθος 5.0. Το πυκνό σεισμολογικό δίκτυο της Σαντορίνης, με σταθμούς που ανήκουν στο Ενιαίο Εθνικό Δίκτυο Σεισμογράφων (ΕΕΔΣ), στο οποίο συμμετέχει το Εργαστήριο Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, ενισχύεται με την εγκατάσταση νεών οργάνων τόσο στην Σαντορίνη όσο και στα γύρω νησιά.

Στο πλαίσιο της πολυπαραμετρικής παρακολούθησης του Ηφαιστειακού χώρου της Σαντορίνης, ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στη μελέτη εδαφικής παραμόρφωσης και στο πώς αυτή συνδέεται με τη σεισμικότητα. Το Εργαστήριο Γεωφυσικής του ΕΚΠΑ έχει εγκαταστήσει από το 2011 έναν μόνιμο δορυφορικό γεωδαιτικό σταθμό GNSS/GPS στο Ημεροβίγλι (σταθμός SANT), ενώ από το 1994 έχει εγκατασταθεί και επαναμετράται περιοδικά μη-μόνιμο δίκτυο σταθμών GPS σε 21 θέσεις στη Θήρα, Θηρασιά και Νέα Καμένη. Η ημερήσια επίλυση των δεδομένων από τον μόνιμο σταθμό (SANT) ανάδειξε αλλαγή της κινηματικής συμπεριφοράς της περιοχής από τον Αύγουστο 2024. Μετά τη δραστηριότητα της περιόδου 2011-2012 το άνυσμα της εδαφικής ταχύτητας απεικόνιζε την τεκτονική κίνηση της ευρύτερης περιοχής στην οριζόντια διεύθυνση (ΝΑ σε σχέση με το ITRF2014) και σταθερή στην κατακόρυφη. Από τον Αύγουστο 2024 παρατηρήθηκε περιστροφή του οριζόντιου ανύσματος σε διεύθυνση Ανατολική-Βορειοανατολική, και ταυτόχρονη ανύψωση με ρυθμό συγκρίσιμο με εκείνον της περιόδου 2011-2012. Για την καλύτερη χωρική μελέτη της εδαφικής κίνησης θα πραγματοποιηθεί επαναμέτρηση του μη-μόνιμου δικτύου GPS της περιοχής. Στόχος είναι να προσδιοριστεί με ακρίβεια η χωρική κατανομή της εδαφικής παραμόρφωσης σε όλη την περιοχή Θήρας-Θηρασιάς, και να μελετηθεί πώς συνδέεται με τα δύο ηφαιστειακά κέντρα, της Νέας Καμένης και του Κολούμπο.

Η εικόνα που παρουσιάζει η σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, με ολοένα περισσότερους σεισμούς με μεγέθη μεγαλύτερα ή ίσα του 4.0, αν και πιθανώς να εμφανίζει χαρακτηριστικά σμηνοσειράς (μεγάλο πλήθος σεισμών με παρόμοια μεγέθη), δεν αποκλείεται να έχει χαρακτηριστικά προσεισμικής ακολουθίας. Το Εργαστήριο Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς και τα υπόλοιπα Ελληνικά Ινστιτούτα και Πανεπιστήμια παρακολουθεί συνεχώς το φαινόμενο με την ανάλυση των δεδομένων των σεισμολογικών σταθμών σε πραγματικό χρόνο και τη χρήση καινοτόμων εργαλείων ανάλυσης.