θΡΑΚΙΩΤΙΚΑ: Περί μνήμης και παιδείας

Είναι μέρες που θα ήταν δύσκολες, αν… προλαβαίναμε να σκεφτούμε. Γιατί κρατούν στο ημερολόγιο μαύρες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας. Ημέρες που σήμαναν την αλλαγή που αργά, αλλά σταθερά συντελούνταν στη χώρα μας. Αλλαγή που επήλθε…

Δεν είναι σίγουρο ότι τον Κατσαντώνη θα τον ένοιαζε, αν του έφτυναν το άγαλμα. Το πιο πιθανόν είναι να βίωνε ένα πολιτισμικό σοκ – και λογικό…

Ένας νεαρός έλληνας τσιγγάνος (όχι αλλοδαπός) προέβη σε μια πράξη βεβήλωσης, γιατί δεν γνώριζε, όπως είπε, τι ήταν αυτό που… έφτυνε.

Δεν γνώριζε. Άλλωστε, ανήκει σε μια πληθυσμιακή ομάδα που… δικαιολογείται η αγνωσία. Είναι, όμως, μόνο αυτός που δεν γνωρίζει;

Τα παιδιά βγαίνουν από τα ελληνικά σχολεία, πηγαίνουν στο πανεπιστήμιο, κατέχουν μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς τίτλους, μιλούν δύο – τρεις ξένες γλώσσες – έτοιμοι για τους επερχόμενους διαγωνισμούς του ΑΣΕΠ.

Από ιστορία, είναι πιθανόν να γνωρίζουν την ευρωπαϊκή ή την αμερικανική, αλλά για την ελληνική θα πρέπει να στηριχθούν στα σχολικά εγχειρίδια, που δεν έχουν χώρο για ήρωες. Πολλώ δε μάλλον για το πώς ήταν αυτοί, πώς ήταν η κοψιά τους, το παράστημά τους, ποια ήταν τα βιώματά τους, η πίστη τους, τι τους ώθησε να κάνουν όσα θαυμαστά κατάφεραν – γιατί είναι, τέλος πάντων, θαυμαστά…

Από την άλλη, δεν αντιλαμβάνονται τον λόγο για τον οποίο έχουν τοποθετηθεί αυτά τα αγάλματα σε δρόμους και πλατείες. Τι… εξυπηρετούν; Δεν πήραν από κανέναν απαντήσεις στα πιθανά αυτά ερωτήματα. Αντίθετα, ζουν μέσα σε ένα πλαίσιο στο οποίο η θυσία, το χρέος, η πίστη σε ιδανικά και αξίες, αποτελούν –στην καλύτερη περίπτωση– επιτηδευμένες έννοιες.

Είναι πολλά που χάσαμε, που έλειψαν από τις γενιές τις οποίες μεγαλώνουμε, για να εξειδικεύονται στο σήμερα, χωρίς παρελθόν και μέλλον…

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πώς μπορούν να σταθούν τα μνημεία και η μνήμη, ο σεβασμός και η ελπίδα;

«Αναστήματος μετρίου, το όμμα του ήτο κεραυνός. Μέλας μακρός και δασύς ο μύσταξ, οφρείς νεφελώδεις, γλυκία και αρμωνικοτάτη η φωνή του»…

Αν τον έπαιρναν χαμπάρι οι υπεύθυνοι της Marvel, θα ήταν διάσημος.

Χριστούγεννα του ’95

Είναι 25 Δεκεμβρίου του 1995, όταν το τουρκικό φορτηγό πλοίο «Φιγκέν Ακάτ» προσαράζει σε αβαθή ύδατα κοντά στην Ανατολική Ίμια και εκπέμπει σήμα κινδύνου. Το Λιμεναρχείο Καλύμνου, που είναι το πλησιέστερο στην περιοχή, απαντάει στην κλήση, θέτοντας το ρυμουλκό του στην επιχείρηση αποκόλλησης, όμως ο κυβερνήτης του πλοίου αρνείται να δεχτεί τη βοήθεια. Υποστηρίζει ότι βρίσκεται σε τουρκική περιοχή, άρα οι Τουρκικές Αρχές έχουν τη δικαιοδοσία να του προσφέρουν βοήθεια…

Με αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε η κρίση στα Ίμια, «σε δύο βράχους μέσα στη θάλασσα, με 20 πρόβατα», όπως περιέγραφε με… γλαφυρότητα ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, προσπαθώντας, προφανώς, να καταδείξει και στις δύο πλευρές το… γελοίο του πράγματος…

Πάντα οι διαφορετικές κουλτούρες έπαιζαν τον δικό τους, καταλυτικό ρόλο – και όσο πιο… καταλυτικός τόσο και πιο δραματικός.

Βέβαια, πλην της διαφορετικής κουλτούρας στην προκειμένη περίπτωση, ο αμερικανικός παράγοντας είχε τη μερίδα του λέοντος.

Αυτό που έμεινε, έναν, δυστυχή για την Ελλάδα, μήνα μετά, ήταν η αίσθηση της ήττας, το «ευχαριστώ την αμερικανική κυβέρνηση», το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου και, ίσως, ένας βαθύς πόνος.

Ηρωικά και πένθιμα

Η Ολομέλεια της Βουλής τίμησε και φέτος τη μνήμη των τριών ηρώων των Ιμίων. Σε μια άδεια Βουλή…

«Εκείνη η νύχτα της 31ης Ιανουαρίου 1996 δεν ήταν μια απλή στιγμή στην Ιστορία. Ήταν μια νύχτα που οι λέξεις ‘‘καθήκον’’ και ‘‘θυσία’’ πήραν σάρκα και οστά. Στις 4:50 τα ξημερώματα, οι τρεις ήρωές μας έδωσαν την τελευταία τους αναφορά. Το ελικόπτερό τους σίγησε, μα η φωνή της θυσίας τους αντηχεί ακόμα, όχι μόνο στις θάλασσες του Αιγαίου αλλά και στις καρδιές κάθε Έλληνα.

Δεν λύγισαν. Δεν δείλιασαν. Δεν λογάριασαν τον κίνδυνο. Έβαλαν την πατρίδα πάνω από την ίδια τους τη ζωή. Με τη θυσία τους χάραξαν τον δρόμο της τιμής και πέρασαν στο Πάνθεον της Ιστορίας μας, φωτίζοντας το εθνικό μας καθήκον», τόνισε ο προεδρεύων, α’ αντιπρόεδρος της Βουλής, Ιωάννης Πλακιωτάκης.

Δεν είναι σίγουρο τι ακριβώς καταλαβαίνουμε και τι έχει καταγραφεί ως συλλογική μνήμη, όμως, όσο περνάει ο καιρός τόσο πιο έντονη είναι η ευθύνη της επιλογής ανάμεσα στη μνήμη και τη λήθη.

Υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης,
Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Βλαχάκος,
Αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός.

Μια επέτειος – μια εποχή

Επετειακή εκδήλωση για την «29η Ιανουαρίου 1988» πραγματοποιήθηκε σε αίθουσα της «Τουρκικής» Ένωσης Ξάνθης στην Κομοτηνή από τους τουρκοδίαιτους, που συντηρούν το αφήγημα ενός «αγώνα για τα μειονοτικά δικαιώματα», αν και είναι πλέον γνωστές τοις πάσι οι επιδιώξεις τους.

Μια δικαστική απόφαση που απαγόρευε τη χρήση του όρου «τουρκικός / τουρκική» σε μειονοτικά σωματεία πυροδοτεί κλίμα έντασης και πόλωσης στην τοπική κοινωνία, που διήρκησε δύο χρόνια (Ιανουάριος 1988 – Ιανουάριος 1990), με πορείες και επεισόδια που είχαν ως αποτέλεσμα τον φόνο του ταχυδρομικού υπαλλήλου Άγγελου Σολακίδη στο Νοσοκομείο Κομοτηνής, όπου νοσηλευόταν, από έναν μειονοτικό, επίσης νοσηλευόμενο, και υλικές ζημιές σε καταστήματα μειονοτικών, τους οποίους, ωστόσο, άμεσα το ελληνικό κράτος αποζημίωσε – παρά το γεγονός ότι αυτό εντέχνως αποσιωπήθηκε.

Το τουρκικό κράτος προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση, κατηγορώντας διεθνώς την Ελλάδα, ενώ ο τούρκος πρόξενος στην Κομοτηνή ζήτησε από τον τότε νομάρχη Ροδόπης την αποζημίωση των «ομοεθνών του». Η επίσημη, πλέον, προσπάθεια παρουσίασης της μουσουλμανικής μειονότητας ως «τουρκικής» υποχρεώνει την ελληνική κυβέρνηση στην απέλαση του πρόξενου, ενώ, ως αντίποινα, η Άγκυρα απελαύνει τον έλληνα πρόξενο στην Κωνσταντινούπολη.

Τον Απρίλιο του 1990, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανακοινώνει από την Κομοτηνή την πολιτική της «ισονομίας και της ισοπολιτείας», με κατάργηση όλων των διοικητικών μέτρων σε βάρος της μειονότητας, όπως την επαναφορά των δικαιωμάτων αγοράς, έκδοσης οικοδομικών αδειών, αδειών θύρας αλλά και την άρση των διακρίσεων για τις τρεις μειονότητες στη Θράκη.

Στην ελληνική Θράκη, τα ανθρώπινα μειονοτικά δικαιώματα είναι πλήρως κατοχυρωμένα από το ελληνικό Σύνταγμα. Τούτο, άλλωστε, μαρτυρά η ακμάζουσα πορεία της.

Και μπορεί ο Ερντογάν να έχει κάνει στροφή 180 μοιρών, επιλέγοντας τον αναθεωρητισμό ως κεντρική πολιτική του επιλογή, υπενθυμίζουμε, όμως, πως το 2004 (τότε, δηλαδή, που προσανατολιζόταν ευρωπαϊκά…), κατά την επίσκεψή του στη Θράκη, απευθυνόμενος στο πλήθος της μειονότητας και των εκπροσώπων της, που θέλησαν να τον υποδεχτούν, τόνισε ότι «απολαμβάνουν περισσότερα προνόμια και ελευθερίες» καθώς «είναι έλληνες μουσουλμάνοι αλλά και ευρωπαίοι πολίτες»…

Έλλη Μητακίδου

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

---