Άγγελος Συρίγος στο “Π”: Μας συμφέρει μια ενισχυμένη Τουρκία;

Του
ΑΓΓΕΛΟΥ Μ. ΣΥΡΙΓΟΥ
Βουλευτή ΝΔ Α’ Αθηνών,
Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής

Είναι υπέρ ή κατά των ελληνικών συμφερόντων η ενίσχυση της Τουρκίας; Αυτή η συζήτηση ανανεώθηκε με αφορμή τα γεγονότα στη Συρία. Παλαιότερα δεν υπήρχαν αμφιβολίες για το θέμα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική λειτουργούσε στη λογική: «Ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου».

Σε αυτό το πλαίσιο, είχαμε αναπτύξει (ιδίως την περίοδο 1980 – 1990) σχέσεις με τους Κούρδους, που αντιμάχονταν το τουρκικό καθεστώς. Κορύφωση αυτών των σχέσεων ήταν η υπόθεση Οτσαλάν το 1999, η έκβαση της οποίας υπήρξε αρνητική (σύλληψη Οτσαλάν την ώρα που έβγαινε από το κτίριο της ελληνικής πρεσβείας στο Ναϊρόμπι και αποξένωση από το κουρδικό κίνημα).

Η στρατηγική του Ελσίνκι, που ξεκίνησε το 1999 με την ομώνυμη Σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (που δέχθηκε την Τουρκία ως υποψήφια προς ένταξη χώρα και παράλληλα άνοιξε την πόρτα για είσοδο της Κύπρου στην ΕΕ), προσπάθησε να αλλάξει και αυτές τις αντιλήψεις. «Δεν είναι κακό για τη χώρα μας να ενισχύεται η Τουρκία», ακούγεται κατά καιρούς. Αυτή η αντίληψη έχει και πολιτικό κόστος. Η κοινωνία αντιμετωπίζει με καχυποψία την οποιαδήποτε ενίσχυση της Τουρκίας: από τις προσπάθειες για ηγεμονία στον χώρο της Μέσης Ανατολής και την ακμάζουσα βιομηχανία drones έως τη συμμετοχή της στους G-20, δηλαδή στις 20 πιο ισχυρές οικονομίες στον πλανήτη. Συνήθως, οι διακονούντες τέτοιες απόψεις προβάλλουν το συγκεκριμένο πολιτικό κόστος ως απόδειξη της υπερβάσεως που πρέπει να γίνει προκειμένου να λεχθεί η αλήθεια στον λαό, να κατανικηθούν οι εθνικιστικές αντιλήψεις και να χτυπηθεί ο λαϊκισμός.

Είναι, όμως, πράγματι έτσι; Η απάντηση είναι ότι εξαρτάται από τους τομείς στους οποίους η Τουρκία εμφανίζεται ενισχυμένη. Επί παραδείγματι, μια ισχυρή τουριστικά Τουρκία δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τη χώρα μας. Αντιθέτως, η επιθυμία πολλών τουριστών να επισκέπτονται κατά τη διάρκεια των διακοπών τους περισσότερες από μία χώρες μπορεί να αποβεί υπέρ της αυξήσεως του τουριστικού ρεύματος στην Ελλάδα. Ακόμη και στις διμερείς σχέσεις, μια Τουρκία εξαρτώμενη από τον τουρισμό, θα το σκεφτεί δύο και τρεις φορές να δημιουργήσει πρόβλημα στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου.

Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Τουρκία εδώ και χρόνια βασίζεται σε μια σειρά από δόγματα, που έχουν αναχθεί σε στρατηγικές αντιλήψεις. Βλέπουμε απτή στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο τη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας», πίσω από την οποία βρίσκεται ο νεοοθωμανισμός. Όλες οι κινήσεις της Άγκυρας, ή η ίδια η πολιτική της, λειτουργούν σε μια συγκρουσιακή και επεκτατική λογική. Ακόμη και στον τουριστικό τομέα, που προαναφέρθηκε, η ιστορία με την κατοχύρωση του ονόματος «Turk-Aegean» ξεκίνησε από την ανάγκη για ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος της γειτονικής μας χώρας.

Αυτή η αντιπαράθεση δεν οφείλεται σε ιστορικούς λόγους. Εάν το δούμε αντικειμενικά, η μόνη από τις γειτονικές προς την Τουρκία χώρες που μπορεί να σταθεί με αξιώσεις απέναντι και στη «Γαλάζια Πατρίδα» και στον νεοοθωμανισμό είναι η Ελλάδα, η οποία απειλείται άμεσα και από τα δύο δόγματα. Ειδικά η «Γαλάζια Πατρίδα» στρέφεται αποκλειστικώς εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο δε νεοοθωμανισμός, που ισχυρίζεται ότι η οθωμανική περίοδος ήταν ό,τι λαμπρότερο πέρασε από τα Βαλκάνια, διαψεύδεται από την ιστορική εμπειρία τεσσάρων (και πέντε) αιώνων βαριάς δουλείας, που προκάλεσε και την ελληνική επανάσταση. Η χώρα μας είναι η μόνη που έχει τη στρατιωτική ικανότητα αμφισβητήσεως των συγκεκριμένων δογμάτων της Τουρκίας, και αυτό το γνωρίζει η Τουρκία.

Επιπλέον, μπορεί εμείς να βαυκαλιζόμαστε ότι μια ισχυρή Τουρκία δεν θα χρησιμοποιήσει την ενισχυμένη θέση της εναντίον της χώρας μας, η ιστορική εμπειρία όμως δεν το επιβεβαιώνει. Μια ενισχυμένη Τουρκία, που συζητά σε καθημερινό επίπεδο με τις μεγάλες δυνάμεις για τα λοιπά τεκταινόμενα στην περιοχή, δεν πρόκειται να αγνοηθεί σε ό,τι αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Επί χρόνια ή, πιο σωστά, επί δεκαετίες, πληρώνουμε το γεγονός ότι για την Τουρκία υπάρχει μια ανοχή σε παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου λόγω ακριβώς της ενισχυμένης περιφερειακής της θέσεως.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ