Η ελληνική συμμετοχή στους διεθνείς οργανισμούς και ο ρόλος τους στη σημερινή διεθνή πραγματικότητα

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Πρόσφατα, το τριήμερο 5 – 7 Δεκεμβρίου, πραγματοποιήθηκε στην πρωτεύουσα της Μάλτας, τη Βαλέτα, η καθιερωμένη ετήσια Σύνοδος των Υπουργών Εξωτερικών του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), ο οποίος εδρεύει στη Βιέννη. Είχε προηγηθεί η αντίστοιχη Σύνοδος του ΝΑΤΟ, με τους υπουργούς Εξωτερικών των χωρών-μελών του ΟΑΣΕ να μεταβαίνουν αυθημερόν από τη μία πρωτεύουσα στην άλλη. Ο ΟΑΣΕ ιδρύθηκε το έτος 1975 ως συνέχεια της ΔΑΣΕ (Διάσκεψη για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη), σε εφαρμογή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι για την ειρηνική συνύπαρξη των χωρών-μελών των δύο τότε μεγάλων συνασπισμών, ΝΑΤΟ και Συμφώνου της Βαρσοβίας.

Κύριο αντικείμενο των εργασιών της Συνόδου της Μάλτας, η ασφάλεια και συνεργασία στην Ευρώπη. Οι συζητήσεις και οι παρεμβάσεις των υπουργών Εξωτερικών, όπως άλλωστε αναμενόταν, επικεντρώθηκαν κυρίως στο Ουκρανικό. Αξιοσημείωτη η παρουσία στη διάσκεψη του υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ, συνοδευόμενου από τον αναπληρωτή υπουργό Αλεξάντερ Κρούτσκο, ο οποίος είχε υπηρετήσει στη ΜΑ της Ρωσίας στη Βιέννη επί σειρά ετών, με αρχηγό της αποστολής τον νυν διπλωματικό σύμβουλο του Προέδρου Πούτιν, πρέσβη Γιούρι Ουσιακόφ.

Ο ρώσος υπουργός δέχθηκε τα πυρά πολλών ομολόγων του για την εισβολή στην Ουκρανία και τις συνεχιζόμενες πολεμικές επιχειρήσεις. Ο τελευταίος, βέβαια, αντέδρασε, επιρρίπτοντας τις ευθύνες στις δυτικές χώρες και στο ΝΑΤΟ, ενώ ισχυρίστηκε ότι το ΝΑΤΟ, με τη συνεχή διεύρυνσή του, απέβλεπε στην απομόνωση της Ρωσίας, και κατηγόρησε τις αρχές της Ουκρανίας για καταπίεση του ρωσόφωνου πληθυσμού στις ανατολικές περιοχές της Ουκρανίας.

Σημειώνεται ότι, όταν ο ρώσος υπουργός ανέβηκε στο βήμα, αποχώρησαν από την αίθουσα του συνεδρίου οι ομόλογοι του από τις Βαλτικές Χώρες, την Πολωνία και άλλες χώρες της πρώην ανατολικής, κομμουνιστικής Ευρώπης. Με το πέρας των εργασιών του συνεδρίου –αντίθετα με τον κανόνα που ίσχυε μέχρι τώρα– δεν εξεδόθη κείμενο συμπερασμάτων. Προφανώς, γιατί ήταν αδύνατο να υπάρξει συναίνεση όλων των μελών, όπως απαιτείται, λόγω των αντίθετων θέσεων που εκφράστηκαν κυρίως για το Ουκρανικό, που επηρεάζει και απειλεί την ασφάλεια στην Ευρώπη.

Όμως, ελήφθησαν κάποιες αποφάσεις που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη χώρα μας. Συγκεκριμένα, το Συμβούλιο αποφάσισε τον διορισμό στη θέση του ΓΓ του τούρκου πρώην πρέσβη Φεριντούν Σινιρλίογλου, ο οποίος είχε διατελέσει μόνιμος αντιπρόσωπος της Τουρκίας στα Ηνωμένα Έθνη, υφυπουργός και υπηρεσιακός υπουργός Εξωτερικών, ο ο­ποίος θεωρείται από τους πλέον στενούς συνεργάτες του Ταγίπ Ερ­ντογάν.

Στη θέση της προέδρου του Γραφείου Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ODIHR – Office of Democratic Institution and Human Rights) εξελέγη η ελληνίδα κ. Μάνια Τελαλιάν για τριετή θητεία, δυνάμενη να ανανεωθεί. Το ODIHR είναι ένα από τα σημαντικότερα ειδικευμένα όργανα του ΟΑΣΕ και έχει συμβάλει ουσιαστικά στην αξιολόγηση της τήρησης των δημοκρατικών θεσμών κατά τη διεξαγωγή των εκλογών στις χώρες-μέλη, διά επιλεγμένων παρατηρητών. Η κ. Τελαλιάν υπήρξε μόνιμο στέλεχος της Νομικής Υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών και από διετίας και πλέον είναι διευθύντρια της Νομικής Υπηρεσίας για τις Διεθνείς Σχέσεις του Γραφείου του Πρωθυπουργού. Η μακρά ε­μπειρία της στα θέματα διεθνούς δικαίου, με συμμετοχή σε διμερείς και πολυμερείς διασκέψεις, αποτελεί εγγύηση για επιτυχή θητεία σε αυτό το ειδικευμένο όργανο του ΟΑΣΕ.

Η κοινή υποβολή υποψηφιότητας με τον τούρκο πρέσβη –με αμφότερους να εκλέγονται από το Συνέδριο των Υπουργών Εξωτερικών του ΟΑΣΕ στη Μάλτα– προκάλεσε πολλές κριτικές και δυσμενή σχόλια. Ειδικότερα, πολλοί επισήμαιναν ότι η συνυποψηφιότητα συνεπαγόταν και αλληλοεξάρτηση. Πήγαιναν, δηλαδή, πακέτο. Τυχόν άρνηση αποδοχής της υποψηφιότητας του ενός αυτομάτως θα επηρέαζε και την άλλη. Η αλληλοεξάρτηση έθετε στην ίδια μοίρα τις δύο υποψηφιότητες και εμμέσως τις δύο χώρες. Πρόσθετα, κάποιοι τόνιζαν ότι ο τούρκος υποψήφιος, όταν ήταν μόνιμος αντιπρόσωπος της χώρας του στα Ηνωμένα Έθνη, υπήρξε από τους πλέον σφοδρούς επικριτές της Ελλάδος και υποστηρικτής της αναθεωρητικής πολιτικής της Τουρκίας για το status quo στο Αιγαίο.

Το κυριότερο σημείο της κριτικής επικεντρωνόταν στις εκτιμήσεις ότι με την εκλογή ενός Τούρκου στη θέση του ΓΓ του ΟΑΣΕ ουσιαστικά παρέχεται συγχωροχάρτι στην Τουρκία, η οποία έχει καταγγελθεί ότι παραβιάζει τις δημοκρατικές αρχές, τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και εκείνα των μειονοτήτων. Επιπλέον, εμμέσως ανέχεται την κατοχή μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και τις συνεχείς απειλές κατά της Ελλάδος. Κατά εκτίμηση ευφυούς παρατηρητή, η εκλογή του θυμίζει την ελληνική παροιμία «βάλαμε τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα».

Γενικά, σε ό,τι αφορά τον ρόλο του ΟΑΣΕ και των διεθνών οργανισμών στη σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα, γενική είναι η εκτίμηση ότι δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των πολιτών. Απλώς είναι παρακολουθητές των γεγονότων. Ελάχιστες ή αναποτελεσματικές οι πρωτοβουλίες των θεσμικών οργάνων τους και κυριότατα του ΟΗΕ, όπως και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Και όμως η ύπαρξή τους είναι απαραίτητη και αναγκαία. Επιβεβαιώνεται η εκτίμηση μελετητών των διεθνών σχέσεων ότι η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από τη βούληση των χωρών-μελών. Κυρίως των ισχυρότερων. Η Ελλάδα είναι μέλος και μετέχει στο σύνολο, σχεδόν, των διεθνών οργανισμών. Θετικό είναι το ότι το επόμενο έτος θα είναι ένα από τα μη μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Πενιχρή έως ελάχιστη είναι η παρουσία ελλήνων εκπροσώπων σε θεσμικές θέσεις οργάνων διεθνών οργανισμών, όπως και η φιλοξενία στη χώρα μας γραφείων ειδικευμένων οργάνων τους.

Λό­γω της ιστορίας και της συνεισφοράς της Ελλάδας στον πα­γκόσμιο πολιτισμό, το λογικό θα ήταν η UNESCO να είχε έδρα ή γραφεία στη χώρα μας. Όπως και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ναυτιλίας (Ι­ΜΟ), καθώς η Ελλάδα είναι η πρώτη ναυτιλιακή δύναμη στον κόσμο. Για μεγαλύτερη παρουσία Ελλήνων σε διεθνείς οργανισμούς απαιτείται η υποστήριξη των υποψηφιοτήτων από το υ­πουργείο Εξωτερικών αλλά και σε πολιτικό επίπεδο, η οποία σε σύγκριση με άλλες χώρες δεν είναι η αναμενόμενη.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: © OSCE / Ministry for Foreign and European Affairs of Malta