Προϋπολογισμός 2025: Άλλη μια χρονιά «pain without gain» για την κοινωνία – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Τα Μνημόνια δεν ονομάσθηκαν τυχαία προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής. Θεωρούσαν ότι η κρίση ήταν ελληνικό φαινόμενο, και μάλιστα αποτέλεσμα «δημοσιονομικής ανηθικότητας» (αγγλιστί, fiscal profligacy). Συνακόλουθα, η εξισορρόπηση του προϋπολογισμού θα έφερνε περιορισμό των τιμών, ανάκτηση της ανταγωνιστικότητας και επιστροφή στην οικονομική μεγέθυνση, που αυτήν τη φορά όμως θα ήταν «διατηρήσιμη».

Πέρασαν από το 2010, χρονιά θέσπισης του πρώτου Μνημονίου, 14 χρόνια. Την ίδια ώρα, οι προϋπολογισμοί από το 2014 είναι πρωτογενώς πλεονασματικοί, με εξαίρεση την εποχή της Covid-19. Η Ελλάδα, όμως, είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που το ΑΕΠ της είναι 25% χαμηλότερο από εκείνο του 2009 και οι τιμές (δείκτης τιμών παραγωγού) παραμένουν υψηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και τούτο παρά τη μείωση των πραγματικών μισθών κατά 40% αυτό το διάστημα. Παρ’ όλα αυτά, η πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας παραμένει το κεντρικό στοιχείο της οικονομικής πολιτικής και στην Ελλάδα και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και, φυσικά, η βάση του προϋπολογισμού του 2025.

Με μια πρώτη ματιά, ο προϋπολογισμός που κατατέθηκε πρόσφατα στη Βουλή φαίνεται να είναι μια άσκηση κάλυψης των «προϋποθέσεων» του αναθεωρημένου Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Πρωτογενές πλεόνασμα 2,5%, μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ και πάει λέγοντας. Ο προβλεπόμενος ρυθμός μεγέθυνσης και τα υπόλοιπα δεδομένα υποστηρίζουν αυτά τα δύο μεγέθη.

Οι προτεινόμενοι στόχοι, βέβαια, είναι ένας συνδυασμός λογιστικών κόλπων και πραγματικών μέτρων. Παραδείγματος χάριν, από το πλεόνασμα δεν έχουν αφαιρεθεί οι τόκοι των δανείων του επίσημου τομέα (χώρες της ΕΕ και Κεντρικές Τράπεζες). Το ποσό δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο και για το 2025 φτάνει τα 7,6 δισ. ευρώ, μια και η κυβέρνηση έχει αποφασίσει να προεξοφλήσει τμήμα αυτών των δανείων και φυσικά θα καταβάλει και τους σχετικούς συσσωρευμένους τόκους. Αν αυτοί οι τόκοι ληφθούν υπόψη, δεν υπάρχει πρωτογενές πλεόνασμα αλλά πρωτογενές έλλειμμα.

Η ανεξήγητη πρόωρη εξόφληση των χαμηλότοκων δανείων που αποφάσισε η κυβέρνηση είναι, επίσης, κομμάτι ενός λογιστικού κόλπου. Είναι προφανές ότι τα δάνεια αυτά δεν πρόκειται να εξοφληθούν από τα πλεονάσματα του Δημοσίου, που δεν υπάρχουν. Θα καλυφθούν είτε από ό,τι έχει περισσέψει από το «μαξιλάρι» είτε από νέα βραχυπρόθεσμα δάνεια. Αυτό που κάνει η κυβέρνηση και στις δύο περιπτώσεις είναι να υποκαθιστά μακροπρόθεσμα με βραχυπρόθεσμα δάνεια. Ο λόγος είναι ότι τα βραχυπρόθεσμα δάνεια δεν υπολογίζονται στον λόγο χρέους προς ΑΕΠ από τη Eurostat. Κοντολογίς, η κυβέρνηση θέλει να εμφανίσει ότι μειώνει τον λόγο χρέους προς ΑΕΠ στα χαρτιά, για να δείξει ότι συμμορφώνεται με τον στόχο του αναθεωρημένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης για σταδιακή μείωση του λόγου χρέους προς ΑΕΠ στο 100%.

Υπάρχουν, όμως, και σοβαρά πράγματα που είτε υπάρχουν είτε απουσιάζουν από τον προϋπολογισμό. Για μία ακόμη χρονιά, δεν υπάρχει πρόβλεψη για αποκατάσταση του 13ου και του 14ου μισθού στο Δημόσιο, με την ΑΔΕΔΥ να έχει προσφύγει στο ΣτΕ για τον σκοπό αυτό. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη μισθολογικών, πολλώ δε μάλλον συνταξιοδοτικών, αυξήσεων ούτε κάποια σοβαρή δαπάνη για κρίσιμες υποδομές, όπως η παιδεία, η υγεία, η πυρόσβεση ή ακόμη και η αποχέτευση, για να μην πνιγούμε από τα νερά.

Το μόνο που διαφημίζει η κυβέρνηση είναι κάποιες υποτιθέμενες φορολογικές ελαφρύνσεις που θα ενισχύσουν το διαθέσιμο εισόδημα μισθωτών και συνταξιούχων. Είναι το παλιό νεοφιλελεύθερο επιχείρημα που είχε χρησιμοποιήσει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1992, αν δεν με απατά η μνήμη μου, όταν σε προϋπολογισμό σταθερών μισθών πάλι είχε δηλώσει ότι οι μισθοί θα αυξηθούν κατά 13% λόγω της μείωσης των φόρων και των ασφαλιστικών εισφορών. Για τους παλαιότερους, ήταν το περιβόητο «0 + 0 = 13».

Και εδώ οι αριθμοί είναι περίεργοι, όμως, γιατί η κυβέρνηση προβλέπει αύξηση των φορολογικών εσόδων το 2025, και μάλιστα με ρυθμό μεγαλύτερο από της αύξησης του ΑΕΠ. Πώς θα γίνει αυτό με φοροελαφρύνσεις, μένει να απαντηθεί, εκτός και αν η κυβέρνηση περιμένει έσοδα από την «πάταξη της φοροδιαφυγής», τα «υπερκέρδη των επιχειρήσεων» ή τους πλειστηριασμούς ακινήτων. Καλό είναι να ξέρουμε.
Κοντολογίς, ο προϋπολογισμός του 2025 για την κοινωνία είναι «pain without gain», που έλεγε και ο Κρούγκμαν για τα Μνημόνια.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ