Ουκρανικό: Ανησυχητικές και επικίνδυνες εξελίξεις
–Τα Βαλκάνια, ευτυχώς, εκτός των διεθνών ανταγωνισμών
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Ο κόσμος παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις στο Ουκρανικό, όπως και στο Μεσανατολικό, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή θα πρυτανεύσει η λογική και οι πρωταγωνιστές των γεγονότων θα αντιληφθούν τους σοβαρούς κινδύνους που διατρέχει η ανθρωπότητα από τις παρατεινόμενες πολεμικές συρράξεις και αναμετρήσεις.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος διαγράφεται από τις απειλές που εκφράζονται από τη Ρωσία για χρήση πυρηνικών όπλων, αν οι ΗΠΑ και οι άλλοι δυτικοί φτάσουν σε σημείο να προμηθεύσουν το Κίεβο με όπλα που μπορεί να πλήξουν τα ενδότερα της ρωσικής επικράτειας. Ευτυχώς, η πολύπαθη περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, τα Βαλκάνια, τα οποία ανέκαθεν χαρακτηρίζονταν ως η «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης» («Powder Keg»), έχει μείνει εκτός των περιφερειακών ανταγωνισμών και συρράξεων, με εξαίρεση την περιοχή του Κοσσυφοπεδίου (Κόσοβο), λόγω των γνωστών διενέξεων μεταξύ της Σερβίας και της Αλβανίας για τον έλεγχο της περιοχής. Ασφαλώς υπάρχουν και άλλες εστίες διενέξεων που δυνάμει μπορεί να προκαλέσουν τοπικές συρράξεις. Όμως δεν υπάρχουν ενδείξεις για τέτοιες δυσμενείς εξελίξεις. Τι συνετέλεσε ώστε τα σημερινά Βαλκάνια να αφήσουν πίσω το συγκρουσιακό παρελθόν και να απολαμβάνουν στη σημερινή εποχή μια σχετική ηρεμία και την επικράτηση πνεύματος συνεργασίας;
Την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, στην οποία, με εξαίρεση την Ελλάδα, άμεσα ή έμμεσα μετείχαν όλες οι άλλες βαλκανικές χώρες, ήταν αδιανόητη η δημιουργία διεθνικών προστριβών. Με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τοπικές εντάσεις σημειώθηκαν μεταξύ Σερβίας και Αλβανίας για το Κοσοβαρικό, με τους Κοσοβάρους να προχωρούν στη συνέχεια σε ανακήρυξη ανεξάρτητου κράτους, που δεν τυγχάνει, όμως, διεθνούς αναγνώρισης. Αν και μεγάλος αριθμός χωρών το έχει αναγνωρίσει, δεν είναι μέλος του ΟΗΕ, κάτι που θα αποτελούσε επισημοποίηση ύπαρξης χωριστού και ανεξάρτητου κράτους. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται μεταξύ των λίγων χωρών-μελών της ΕΕ που δεν το έχουν αναγνωρίσει, αλλά, ατύπως, διατηρεί επαφές με τις αρχές του. Δεύτερος σημαντικός παράγων που επέδρασε καταλυτικά στην απόκτηση σταθερότητας στα Βαλκάνια ήταν η ένταξη των περισσοτέρων χωρών (Βουλγαρία, Ρουμανία, Κροατία, Σλοβενία) στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, ενώ η ευρωπαϊκή προοπτική των υπολοίπων, με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, είναι υπό εξέλιξη. Η συμμετοχή σε διεθνείς οργανισμούς ή συνασπισμούς αποτελεί επιδίωξη κάθε χώρας, και τούτο γιατί αυξάνει τις ικανότητες ασφάλειάς της, όπως και τις δυνατότητες συνεργασίας σε πολλαπλούς τομείς.
Μεγάλο πρόβλημα για την Ευρώπη παραμένει το Ουκρανικό, με τον ρωσοουκρανικό πόλεμο να συμπληρώνει σε λίγους μήνες μία τριετία. Ως προς τα αίτια του πολέμου, πιθανότερο είναι η επιδίωξη των Ουκρανών για ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ. Προφανώς, λόγοι ασφαλείας ώθησαν την πολιτική ηγεσία της Ουκρανίας να έχει μυστικές διαβουλεύσεις, κυρίως με τις ΗΠΑ, όπως και άλλες χώρες-μέλη για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, παρά τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει με πολιτικά κείμενα να αποφύγει την ένταξη σε πολιτικοαμυντικούς συνασπισμούς. Για ίδιους και παραπλήσιους λόγους η Ρωσία αποφάσισε να εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, με επιχείρημα την προστασία των ρωσόφωνων πληθυσμών στην Ανατολική Ουκρανία, που, κατά τους ισχυρισμούς της Μόσχας, ετύγχαναν διακριτικής μεταχείρισης και καταπίεσης από τις ουκρανικές τοπικές αρχές. Οι πραγματικοί όμως λόγοι της εισβολής αποδίδονται στην αποτροπή ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, γεγονός που, κατ’ εκτίμηση των Ρώσων, θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια της χώρας. Η Μόσχα ήδη ανησυχούσε σφόδρα για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, με την ένταξη όλων σχεδόν των χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, που συνεχίστηκε με την ένταξη των Σκανδιναβικών και των χωρών της Βαλτικής. Οι Ουκρανοί είχαν έναν πρόσθετο λόγο να αισθάνονται ανασφαλείς έναντι της Μόσχας. Ήταν το προηγούμενο της Κριμαίας, η οποία, μετά από εσωτερικές αναταραχές, αποσπάστηκε από την Ουκρανία και εντάχθηκε (2014) στη ρωσική επικράτεια.
Άκρως κατατοπιστικό για το Κριμαϊκό είναι ένα θαυμάσιο πόνημα του πρέσβη Γεωργίου Διακοφωτάκη, που γράφτηκε το 2014, με τον προφητικό τίτλο «ΚΡΙΜΑΙΑ: Α new(er) world (dis)order», το οποίο περιγράφει την ιστορία και τα γεγονότα που οδήγησαν στις γνωστές εξελίξεις. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έτυχε παγκόσμιας καταδίκης, ενώ υπήρξε πλήρης στήριξη της Ουκρανίας σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο. Η πλέον ένθερμη και ουσιαστική υπήρξε εκείνη των ΗΠΑ και των άλλων δυτικών χωρών, η οποία στη συνέχεια προσέλαβε στρατηγικό χαρακτήρα. Προφανής στόχος, η απομόνωση της Ρωσίας και η απομάκρυνσή της από την Ευρώπη και τη Δύση. Η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ, η οποία είχε θαυμαστή συνεργασία με τη Ρωσία, στο πολύκροτο αυτοβιογραφικό βιβλίο της που δημοσιεύθηκε προ ημερών γράφει, σε ό,τι αφορά το Ουκρανικό, ότι η Ρωσία δεν πρέπει να κερδίσει τον πόλεμο. Η συνδρομή των ΗΠΑ και της Δύσης γενικότερα προς την Ουκρανία επαυξάνεται συνεχώς. Εκφράστηκε δε με την προμήθεια πλέον σύγχρονων πυραυλικών όπλων, που μπορούν να πλήξουν τα ενδότερα της ρωσικής επικράτειας. Άμεση ήταν, βέβαια, η αντίδραση της ρωσικής πολιτικής ηγεσίας, η οποία διεμήνυσε ότι δεν θα διστάσει να χρησιμοποιήσει το πυρηνικό της οπλοστάσιο με στόχο το έδαφος χωρών που προμηθεύουν όπλα που στρέφονται κατά της ρωσικής επικράτειας.
Ο κίνδυνος να ξεσπάσει ένας Γ’ Παγκόσμιος Πόλεμος, που θα είναι καταστροφικότερος από κάθε προηγούμενο, είναι πλέον από ορατός. Υπέρμαχος της αντιμετώπισης της Ρωσίας με υπερσύγχρονο οπλισμό και της παροχής υψηλής οικονομικής βοήθειας προς το Κίεβο είναι ο απερχόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, οι πρωτοβουλίες του οποίου ερμηνεύτηκαν ως πρόθεση να δημιουργήσει δυσμενείς καταστάσεις για τον διάδοχό του, Ντόναλντ Τραμπ, η θέση του οποίου για το Ουκρανικό είναι ο τερματισμός του πολέμου και η συνεργασία με τη Μόσχα. Από την πλευρά της, στο Ουκρανικό η Ελλάδα έχει σταθερά συνταχθεί με τις δυτικές χώρες, ΝΑΤΟ και ΕΕ. Θα μπορούσε, χωρίς να διαφοροποιηθεί, λόγω γεωγραφίας και ιστορικών δεσμών με τους λαούς των δύο αντιμαχόμενων χωρών, να αναλάβει έναν μεσολαβητικό ρόλο. Ανυπομονούμε να ακούσουμε τις τοποθετήσεις και τις θέσεις που θα εκφραστούν στο Συνέδριο με τίτλο «Μεταπολίτευση 1974 – 2024: 50 Χρόνια Ελληνική Εξωτερική Πολιτική», που οργανώνει το Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων και το Οικονομικό Φόρουμ Δελφών σε συνεργασία με την εφημερίδα «Το Βήμα», στο οποίο θα συμμετάσχουν νυν και πρώην πολιτικοί ηγέτες, υπουργοί Εξωτερικών και άλλες προσωπικότητες και ειδικοί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ