Μεταπολίτευση: Ο απολογισμός που δεν έγινε και η επόμενη μέρα – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πολλά ειπώθηκαν τη χρονιά που φεύγει για τον μισό αιώνα που πέρασε από την πτώση της δικτατορίας. Κάποιοι, πατώντας πάνω σε περιόδους σχετικής ευμάρειας, προσπάθησαν να ωραιοποιήσουν αυτό το διάστημα. Άλλοι, πάλι, κατηγόρησαν την κοινωνία για τα όποια δεινά της περιόδου.

Ισχυρίσθηκαν, και ισχυρίζονται ακόμη, ότι για όλα τα κακά έφταιγαν οι εργαζόμενοι και η συλλογική τους δράση. Αυτοί δεν άφησαν την επιχειρηματικότητα και συνακόλουθα τη χώρα να μεγαλουργήσει. Τελικά, το status quo συμφώνησε ότι οι αδυναμίες και τα στραβά δεν είναι τόσο σημαντικά και θα απομακρυνθούν με τις κατάλληλες «μεταρρυθμίσεις».

Κανένας λαός, όμως, δεν μπορεί να πορευτεί έτσι. Δεν γίνεται να αντιμετωπίσουμε μισό αιώνα οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών και γεωπολιτικών γεγονότων με αφορισμούς και νεφελώδεις πολιτικές. Χρειάζεται να προσπαθήσουμε, τουλάχιστον, να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι στ’ αλήθεια.

Αυτό δεν είναι εύκολο, γιατί οι αλήθειες πονάνε. Στο οικονομικό πεδίο, δύσκολα μπορεί να παραγνωρίσει κανείς ότι η ελληνική οικονομία αποκλίνει από τον μέσο όρο της ΕΕ αλλά και των αναπτυγμένων χωρών γενικότερα. Για τον ελληνικό καπιταλισμό αυτό είναι μια απογοήτευση. Δεν έχουν περάσει δα και τόσο πολλά χρόνια από την εποχή της «ισχυρής Ελλάδας» του κ. Σημίτη. Επιπλέον, η «μακρά μνήμη» της ελληνικής κοινωνίας έχει καταγράψει πλείστες απογοητεύσεις από όνειρα της ελληνικής αστικής τάξης που έγιναν εφιάλτες. Να θυμίσω, για την ιστορία, την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα και το όνειρο της εκβιομηχάνισης της χώρας μέσα από τις δυνάμεις της αγοράς τη δεκαετία του 1960. Αμφότερα κατέληξαν σε εφιάλτες, στη Μικρασιατική Καταστροφή και στις προβληματικές επιχειρήσεις της δεκαετίας του 1980.

Ανάλογος εφιάλτης γίνεται μέρα με την ημέρα και το όνειρο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν φτάνει που ο λαός περνάει τα πάνδεινα δεκαπέντε χρόνια τώρα γιατί η Ελλάδα, υποτίθεται, υστερούσε στα στάνταρ του κλαμπ της Ευρωζώνης, τώρα έχει γίνει πλέον πασιφανές και το ότι το σύνολο του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης βρίσκεται σε κρίση. Αυτό προκύπτει και από τις εκθέσεις Λέτα και Ντράγκι, που αναγνωρίζουν την υστέρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πεδίο της οικονομικής μεγέθυνσης και της ανταγωνιστικότητας.

Οι παραδοχές αυτές έχουν οδηγήσει τις χώρες του πυρήνα της ΕΕ σε επικίνδυνες ατραπούς. Οι πολεμοκάπηλες δηλώσεις Γαλλίας και Γερμανίας, που μαζί με την Αγγλία δηλώνουν ότι θα εμπλακούν σε χερσαίες επιχειρήσεις στην Ουκρανία, δεν μπορούν να αφήσουν κανέναν αδιάφορο. Πόσω μάλλον όταν, σύμφωνα με τις προτάσεις της έκθεσης Ντράγκι, η ΕΕ πρόκειται να ξοδέψει άμεσα τουλάχιστον 500 δισ. ευρώ σε στρατιωτικές δαπάνες.

Κοντολογίς, η οικονομική κρίση και η καθυστέρηση των ευρωπαϊκών οικονομιών αντανακλώνται πλέον στις γεωπολιτικές αναταράξεις, που οξύνθηκαν περαιτέρω με την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ. Από 1/1/2025 οι Αμερικανοί ενδέχεται να τα βρουν με τους Ρώσους και να αφήσουν τους Ευρωπαίους με τον… μουντζούρη. Είναι μια εξέλιξη που μπορεί μέχρι και να ανατρέψει το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη.

Για το εγχώριο κατεστημένο η προσήλωση στις «αγορές», στις ΗΠΑ, στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν η σταθερά της πολιτικής τους. Η όποια αμφισβήτησή της θεωρούνταν τυχοδιωκτισμός και εισιτήριο χωρίς επιστροφή για την κόλαση. Οι σημερινές συνθήκες της παρατεταμένης κρίσης, όμως, δείχνουν ότι αυτές οι επιλογές και οι επιπτώσεις τους χρήζουν αξιολόγησης. Δεν είναι τόσο «αυτονόητες» όσο θέλουν να μας πείσουν οι διάφοροι διεθνείς και εγχώριοι «πνευματικοί ταγοί».

Σε αυτήν την αξιολόγηση φιλοδοξούμε να συμβάλουμε όσοι θα μαζευτούμε την ερχόμενη εβδομάδα (2 – 4 Δεκέμβρη) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, στο συνέδριο που διοργανώνει το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του ιδρύματος, με κεντρικό ομιλητή τον ομότιμο καθηγητή Συγκριτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Ντόναλντ Σασούν. Πληροφορίες για το συνέδριο, καθώς και το πρόγραμμα των εργασιών, υπάρχουν στον σύνδεσμο https://socialpolicy.gr/2024/11/διεθνές-συνέδριο-μεταπολίτευση-ο-απ.html.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ