Η τρίτη ηλικία αντιμέτωπη με χρόνια νοσήματα, χαμηλή ποιότητα ζωής και υψηλές ιατρικές δαπάνες

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Σήμερα, στη χώρα μας ζουν 2.400.000 άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, από τα οποία 600.000 είναι άνω των 85 ετών. Η γήρανση αυτή του πληθυσμού δημιουργεί νέα δεδομένα και απαιτήσεις για την ευαίσθητη αυτή ομάδα συμπολιτών μας και πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα για τη βελτίωση της φροντίδας, της υγείας, της ευεξίας και της κοινωνικοποίησής τους αλλά και για την αξιοποίηση των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.

Το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα εμφάνισε μείωση από τα 81,7 έτη που ήταν το 2019 και για τα δύο φύλα στα 80,2 έτη το 2021, κάτι που αποδίδεται κατά κύριο λόγο στους θανάτους από Covid-19. Για το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η πρόβλεψη για το προσδόκιμο ζωής των Ελλήνων ανέρχεται στα 80,6 έτη.

Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, καθηγητής Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός: «Σοβαρότατο πρόβλημα για τη χώρα μας είναι η χαμηλή ποιότητα ζωής στους ηλικιωμένους. Έχει υπολογιστεί ότι τα έτη υγιούς γήρανσης στη χώρα μας έχουν μειωθεί κατά 3,4 την τελευταία δεκαετία. Το γεγονός αυτό κατατάσσει την Ελλάδα σε χαμηλό επίπεδο και στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της Ευρώπης γενικότερα. Αυτό οφείλεται στον υψηλό επιπολασμό των νόσων φθοράς του οργανισμού, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η οστεοπόρωση και τα κατάγματα κ.λπ., αλλά και στην παχυσαρκία, στην έλλειψη σωματικής άσκησης και στις κακές διατροφικές συνήθειες, καθώς και στην κακή ποιότητα του περιβάλλοντος στο οποίο ζουν οι Έλληνες».

Σύμφωνα με τον κ. Καραϊτιανό: «Ένας άλλος σημαντικός αρνητικός παράγοντας είναι οι χαμηλές δημόσιες δαπάνες για την υγεία. Υπολογίζεται ότι οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία στη χώρα μας ανέρχονται στο 6,8% του ΑΕΠ έναντι του 9% που αποτελεί τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Από την άλλη μεριά, οι ιδιωτικές δαπάνες υγείας των Ελλήνων καλύπτουν το 35% του συνόλου, όταν ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι μόλις 15,3%. Δυστυχώς, με βάση την Έρευνα Οικογενειακού Προϋπολογισμού 2023 της ΕΛΣΤΑΤ, που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, οι δαπάνες υγείας αυξήθηκαν κατά 6,3% σε έναν χρόνο, αλλά η αύξηση αυτή ήταν διπλάσια για τα άτομα άνω των 65 ετών και ιδιαίτερα για αυτά που ζουν μόνα τους και έχουν μειωμένους οικονομικούς πόρους».

Η ταχεία αύξηση του αριθμού των ατόμων μεγαλύτερων ηλικιών υπογραμμίζει τη σημασία της προαγωγής της υγείας, της πρόληψης και της θεραπείας ασθενειών σε όλη τη διάρκεια της ζωής και φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη για την αντιμετώπιση της οργανικής και ψυχικής ευαλωτότητας που συνεπάγεται το γήρας.

Τα χρόνια νοσήματα της τρίτης ηλικίας
Τα χρόνια νοσήματα επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής της τρίτης ηλικίας. Ανά κατηγορία νοσημάτων, ο πρόεδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας κ. Καραϊτιανός μάς παραθέτει τα εξής στοιχεία:

Καρκίνος: Πάνω από το 66% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνει σε ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών. Έτσι, προκύπτουν ηθικά και δεοντολογικά προβλήματα για την ιατρική περίθαλψη των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας. Παρά την επικρατούσα σήμερα άποψη ότι οι προληπτικές εξετάσεις για καρκίνο στα άτομα τρίτης ηλικίας στοιχίζουν δυσανάλογα στο Σύστημα Υγείας σε σχέση με το πιθανό όφελος, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει. Έχει μείζονα σημασία η εφαρμογή εθνικών προγραμμάτων έγκαιρης διάγνωσης των συχνότερων μορφών καρκίνου ακόμα και σε άτομα προχωρημένης ηλικίας, τουλάχιστον μέχρι τα 75 έτη, ανάλογα με τη βιολογική ηλικία αλλά και το προσδόκιμο επιβίωσης των ατόμων αυτών.

Η έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου σημαίνει, εξάλλου, λιγότερες βαριές χειρουργικές επεμβάσεις, λιγότερες χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες και λιγότερες ημέρες νοσηλείας και τελικά προσφέρει μεγάλες πιθανότητες ίασης ή μακρότερης επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής.

Καρδιαγγειακά νοσήματα: Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και η καθυστέρηση στη διάγνωση των καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως είναι η αρτηριακή υπέρταση, η στεφανιαία νόσος, οι αρρυθμίες και η κολπική μαρμαρυγή, η αποφρακτική αρτηριοπάθεια κ.λπ. Στην Ελλάδα η υπέρταση αφορά περίπου το 20% του συνολικού πληθυσμού, αλλά στα άτομα 65 ετών και άνω το ποσοστό αυτό υπερβαίνει το 50% και όσο γηράσκει το άτομο τόσο αυξάνει και η επίπτωση της πάθησης. Επίσης, στη χώρα μας καταγράφονται πάνω από 30.000 αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κάθε χρόνο, με θνητότητα γύρω στο 30% τον πρώτο χρόνο.

Σακχαρώδης διαβήτης: Στη χώρα μας υπολογίζεται στο 10% του πληθυσμού. Αποτελεί, μαζί με την παχυσαρκία και την αρτηριακή υπέρταση, βασικό παράγοντα θνησιμότητας.

Οστεοπόρωση – Πτώσεις – Κατάγματα: Ετησίως, καταγράφονται στην Ελλάδα 99.000 νέα κατάγματα ευθραυστότητας, που αναμένεται να αυξηθούν σε 120.000 σε μία δεκαετία. Στη χώρα μας ο αριθμός των καταγμάτων του ισχίου αυξάνεται κατά 7% ετησίως. Η οστεοπόρωση αποτελεί νόσο της τρίτης ηλικίας. Μελέτες στην Ελλάδα έδειξαν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D στο αίμα, που είναι απαραίτητη μαζί με το ασβέστιο για την υγεία των οστών, στο 60% των ενήλικων ανδρών και στο 70% των γυναικών.

Άνοια: Από άνοια και άλλες διαταραχές της μνήμης πάσχουν περισσότεροι από 200.000 ασθενείς στη χώρα μας και λόγω της φύσης της νόσου συμπάσχει και ανάλογος αριθμός οικογενειών που φροντίζουν τους ασθενείς τους.

Κατάθλιψη: Η πανδημία της Covid-19 δημιούργησε συναισθήματα μοναξιάς, κατάθλιψης και φόβου στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας στην Ελλάδα. Σε έρευνα του 2023 από το Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Κοινοτικής Νοσηλευτικής και Νοσηλευτικής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, που πραγματοποιήθηκε σε ελληνικές επαρχιακές πόλεις, βρέθηκε ότι μεγαλύτερη μοναξιά βίωσαν οι συμμετέχοντες με χειρότερη κατάσταση υγείας και οι εγγεγραμμένοι στα προγράμματα «Βοήθεια στο Σπίτι» και σε Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ), καθώς όλα αυτά δεν λειτουργούσαν για μεγάλο διάστημα. Ακόμη και σήμερα, το 35,5% των ανθρώπων μεγαλύτερης ηλικίας παρουσιάζει καταθλιπτικά συμπτώματα, κυρίως οι μεγαλύτεροι ηλικιακά άνθρωποι και εκείνοι που έχουν την ανάγκη φροντιστή.

Η κακοποίηση των ηλικιωμένων
Όπως τονίζει ο κ. Καραϊτιανός, ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα για τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι η κακοποίησή τους, η οποία μπορεί να έχει τη μορφή πράξης ή παράλειψης – παραμέλησης και να είναι είτε ηθελημένη είτε ακούσια. Η κακοποίηση μπορεί να είναι σωματική, αλλά συχνότερα είναι συναισθηματική και ψυχολογική, και περιλαμβάνει την εγκατάλειψη από τους οικείους ή τους φροντιστές, την απομόνωση και τον εγκλεισμό του ηλικιωμένου ή ακόμα και την οικονομική του εκμετάλλευση. Στην Ελλάδα, τα δεδομένα για την κακοποίηση των ηλικιωμένων είναι ελάχιστα γιατί, για προφανείς λόγους, δεν κοινοποιούνται και δεν καταγράφονται. Το φαινόμενο όμως δεν είναι αμελητέο, καθώς –σύμφωνα με στοιχεία του 2022– υπήρξαν 695 καταγγελίες περιπτώσεων κακοποίησης ηλικιωμένων στην τηλεφωνική «Γραμμή Ζωής» (1065).

Τέλος, όπως τονίζει ο κ. Καραϊτιανός, ένα βασικό πρόβλημα για τη χώρα μας είναι η χρόνια υποχρηματοδότηση των δημόσιων δαπανών για την υγεία, με αποτέλεσμα οι ιατρικές δαπάνες να πρέπει να καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από τον ίδιο τον πολίτη. Οι μεγαλύτεροι ηλικιακά και ευάλωτοι συμπολίτες μας με πολυνοσηρότητα και ανάγκη υψηλής φαρμακευτικής δαπάνης είναι αδύνατον, προφανώς, να ανταποκριθούν σε αυτή τη μεγάλη οικονομική επιβάρυνση λόγω και της χαμηλής, ως επί το πλείστον, σύνταξής τους, με συνέπεια τη χαμηλή ποιότητα ιατρικής φροντίδας και περίθαλψης.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ