Αλκοόλ, η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη ουσία από τους νέους

–Ποιες είναι οι επιπτώσεις της κατανάλωσής του από ανηλίκους
–Πώς οι γονείς θα προλάβουν και θα αντιμετωπίσουν το φαινόμενο

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Ανησυχητικές διαστάσεις έχει λάβει τα τελευταία χρόνια η κατανάλωση αλκοόλ από ανηλίκους, που αποτελεί πλέον ένα σοβαρό πρόβλημα Δημόσιας Υγείας, με τις συνέπειες πολλές φορές να είναι τραγικές.

Το αλκοόλ είναι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη ουσία από τους νέους και εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους. Πολλές φορές, οι ανήλικοι θέλουν να κάνουν επίδειξη στον κοινωνικό τους περίγυρο καταναλώνοντας αλκοόλ, κάτι που εκμεταλλεύονται κάποιοι επιτήδειοι στα μπαρ και τους παρέχουν ποτά-«μπόμπες», που μπορούν να στείλουν οποιονδήποτε στο νοσοκομείο, πόσω μάλλον έναν ευάλωτο οργανισμό.

Συγκλονιστικά είναι τα στοιχεία από το Εθνικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ για την κατάχρηση αλκοόλ και τον αλκοολισμό (NIH), τα οποία μας παρουσιάζουν οι γιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο «Αλεξάνδρα») της Ιατρικής Σχολής του ΕΚ­ΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Θε
ραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής) και Παναγιώτα Ζαχαράκη (βιολόγος). Τα στοιχεία αυτά αφορούν βέβαια τις ΗΠΑ, αλλά είναι ενδεικτικά και για τις υπόλοιπες χώρες.

1. Στατιστικά κατανάλωσης αλκοόλ από ανηλίκους:
Το 2023, στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα για τη Χρήση Ναρκωτικών και την Υγεία (NSDUH), περίπου το 19,9% των νέων ηλικίας 14 – 15 ετών ανέφερε ότι είχε πιει τουλάχιστον 1 ποτό στη ζωή του.

Οι νέοι ηλικίας 12 – 20 ετών πίνουν το 3,2% του συνόλου του αλκοόλ που καταναλώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και οι νέοι πίνουν λιγότερο συχνά από τους ενήλικες, όταν πίνουν, πίνουν περισσότερο. Περίπου το 90% όλων των αλκοολούχων ποτών που καταναλώνονται από νέους καταναλώνεται από νέους που καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα. Το 2023, περίπου 663.000 νέοι στις ΗΠΑ ηλικίας 12 – 20 ετών ανέφεραν υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε 5 ή περισσότερες ημέρες τον περασμένο μήνα.

Το 2023, περίπου 1 στους 100 εφήβους ηλικίας 12 – 13 ετών ανέφερε ότι έπινε αλκοόλ τον περασμένο μήνα και περίπου 1 στους 200 κατανάλωσε υπερβολική ποσότητα αλκοόλ. Μεταξύ των ερωτηθέντων ηλικίας 16 – 17 ετών λιγότεροι από 1 στους 5 ανέφεραν ότι έπιναν και λιγότεροι από 1 στους 10 ανέφεραν υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος.

Κατά το παρελθόν, τα αγόρια στην εφηβεία ήταν πιο πιθανό να καταναλώνουν αλκοόλ απ’ ό,τι τα κορίτσια. Τώρα, αυτή η σχέση έχει αντιστραφεί, τουλάχιστον στις ΗΠΑ. Η χρήση αλκοόλ μεταξύ των εφήβων ηλικίας 12 – 17 ετών έχει μειωθεί περισσότερο τα τελευταία χρόνια για τα αγόρια απ’ ό,τι για τα κορίτσια. Τώρα, περισσότερα κορίτσια αναφέρουν μεγαλύτερη κατανάλωση αλκοόλ (7,9% για τα κορίτσια έναντι 6% για τα αγόρια) και υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (4,5% για τα κορίτσια έναντι 3,3% για τα αγόρια).

2. Κίνδυνοι και αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ από ανηλίκους:
• Προκαλεί πολλούς θανάτους. Το αλκοόλ είναι ένας σημαντικός παράγοντας στους θανάτους ατόμων κάτω των 21 ετών κάθε χρόνο (τροχαία ατυχήματα, ανθρωποκτονίες, υπερβολική δόση αλκοόλ, πτώσεις, εγκαύματα, πνιγμοί και αυτοκτονίες).
• Προκαλεί πολλούς τραυματισμούς. Η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα, με τραυματισμό των νέων. Μόνο το 2011, περίπου 188.000 άτομα ηλικίας κάτω των 21 ετών στις ΗΠΑ επισκέφθηκαν νοσοκομείο για τραυματισμούς που σχετίζονταν με το αλκοόλ.
• Θολώνει την κρίση. Το ποτό μπορεί να οδηγήσει σε κακές αποφάσεις σχετικά με την ανάληψη κινδύνων, συμπεριλαμβανομένης της μη ασφαλούς σεξουαλικής συμπεριφοράς, της επικίνδυνης οδήγησης και της βίαιης συμπεριφοράς.
• Αυξάνει τον κίνδυνο σωματικής και σεξουαλικής επίθεσης. Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος από τους ανηλίκους σχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα να γίνει κάποιος θύμα ή θύτης διαπροσωπικής βίας.
• Μπορεί να οδηγήσει σε άλλα προβλήματα. Το ποτό μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στους νέους στο σχολείο ή με τον νόμο. Η κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται, επίσης, με τη χρήση άλλων ουσιών.
• Αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων με το αλκοόλ αργότερα στη ζωή. Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα που αρχίζουν να πίνουν πριν από την ηλικία των 15 ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχή χρήσης αλκοόλ αργότερα στη ζωή τους. Για παράδειγμα, οι ενήλικες ηλικίας 26 ετών και άνω που άρχισαν να πίνουν πριν από την ηλικία των 15 ετών έχουν 3,5 φορές περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν ότι είχαν διαταραχή χρήσης αλκοόλ το προηγούμενο έτος από εκείνους που περίμεναν μέχρι την ηλικία των 21 ετών ή αργότερα για να αρχίσουν να πίνουν.
• Παρεμβαίνει στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Η έρευνα δείχνει ότι ο εγκέφαλος των ανθρώπων συνεχίζει να αναπτύσσεται μέχρι τα 20 έτη, δηλαδή μέχρι τη νεαρή ενηλικίωση. Το αλκοόλ μπορεί να αλλάξει αυτή την εξέλιξη, επηρεάζοντας δυνητικά τόσο τη δομή όσο και τη λειτουργία του εγκεφάλου, κάτι που μπορεί να προκαλέσει γνωσιακά ή μαθησιακά προβλήματα, καθώς και να αυξήσει την ευπάθεια για τη χρήση αλκοόλ, ειδικά όταν οι άνθρωποι αρχίζουν να πίνουν σε νεαρή ηλικία και πίνουν πολύ.

3. Αιτιολογία του φαινομένου:
Καθώς τα παιδιά ωριμάζουν, είναι φυσικό να διεκδικούν την ανεξαρτησία τους, να αναζητούν νέες προκλήσεις και να επιδίδονται σε επικίνδυνη συμπεριφορά. Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να θέλουν να δοκιμάσουν και αλκοόλ, αλλά συχνά δεν γνωρίζουν πλήρως τις επιπτώσεις του στην υγεία και στη συμπεριφορά. Άλλοι λόγοι για τους οποίους οι νέοι πίνουν αλκοόλ είναι:

• Πίεση από συνομηλίκους (peer pressure).
• Αυξημένη ανεξαρτησία ή επιθυμία για αυτήν.
• Άγχος και γενικά ψυχολογικές διακυμάνσεις.
Επιπλέον, πολλοί νέοι έχουν εύκολη πρόσβαση στο αλκοόλ. Το 2023, μεταξύ των εφήβων ηλικίας 15 – 17 ετών που ανέφεραν ότι έπιναν αλκοόλ τον περασμένο μήνα το 84,3% ανέφερε ότι το πήρε δωρεάν την τελευταία φορά που ήπιε. Σε πολλές περιπτώσεις, οι έφηβοι έχουν πρόσβαση στο αλκοόλ μέσω των μελών της οικογένειάς τους ή το βρίσκουν στο σπίτι.

4. Πρόληψη και αντιμετώπιση:
Η πρόληψη της κατανάλωσης αλκοόλ από ανηλίκους είναι μια πολύπλοκη πρόκληση. Κάθε επιτυχημένη προσέγγιση πρέπει να λαμβάνει υπόψη πολλούς παράγοντες, όπως:

• Γενετική προδιάθεση.
• Προσωπικότητα και ρυθμό ωρίμανσης και ανάπτυξης του εφήβου.
• Επίπεδο κινδύνου.
• Οικογενειακούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Βασικές προσεγγίσεις που έχουν κριθεί επιτυχείς στην αντιμετώπιση του φαινομένου είναι:
• Παρεμβάσεις σε ατομικό επίπεδο. Αυτή η προσέγγιση επιδιώκει να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι σκέφτονται για το αλκοόλ, ώστε να είναι σε θέση να αντιστέκονται στις πιέσεις για κατανάλωσή του.
• Σχολικές παρεμβάσεις. Πρόκειται για προγράμματα που παρέχουν στους μαθητές τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τα κίνητρα και τις ευκαιρίες που χρειάζονται για να παραμείνουν χωρίς αλκοόλ.
• Παρεμβάσεις με βάση την οικογένεια. Πρόκειται για προσπάθειες που στόχο έχουν να ενδυναμώσουν τους γονείς στην επιβολή σαφών κανόνων κατά της κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς και να βελτιώσουν την επικοινωνία μεταξύ παιδιών και γονέων σχετικά με το αλκοόλ.
• Κοινοτικές παρεμβάσεις.
• Παρεμβάσεις σε επίπεδο πολιτικής.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αποφύγουν τα προβλήματα με το αλκοόλ:

• Μιλώντας τους για τους κινδύνους του ποτού.
• Πίνοντας υπεύθυνα, αν επιλέξουν να πιουν.
• Λειτουργώντας ως θετικά πρότυπα γενικά.
• Διατηρώντας μη προσβάσιμο και μη διαθέσιμο το αλκοόλ.
• Γνωρίζοντας τους φίλους των παιδιών τους.
• Κάνοντας τακτικές συζητήσεις για τη ζωή γενικά.
• Συνδεόμενοι με άλλους γονείς για την αποστολή σαφών μηνυμάτων σχετικά με τη σημασία της μη κατανάλωσης αλκοόλ από τους νέους.
• Επιβλέποντας όλα τα μέρη για να υπάρχει η ασφάλεια ότι δεν υπάρχει αλκοόλ.
• Ενθαρρύνοντας τα παιδιά να συμμετέχουν σε υγιεινές και διασκεδαστικές δραστηριότητες που δεν περιλαμβάνουν αλκοόλ.

Εάν οι γονείς παρέχουν αλκοόλ στα παιδιά τους (ακόμη και σε μικρές ποσότητες), έχουν θετική στάση απέναντι στο ποτό και κάνουν κατάχρηση αλκοόλ, οι έφηβοι έχουν αυξημένο κίνδυνο κατάχρησης αλκοόλ. Επιπλέον, εάν ο έφηβος έχει έναν γονέα με διαταραχή χρήσης αλκοόλ, είναι λιγότερο πιθανό να προστατεύεται από την κατάχρηση αλκοόλ.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ