Ρένα Δούρου στο “Π”: Η επιτάχυνση της Ιστορίας, η Τουρκία και η Αθήνα

Της
ΡΕΝΑΣ ΔΟΥΡΟΥ
Βουλευτού ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Β2 Δυτικού Τομέα Αθηνών,
Τομεάρχου Εξωτερικών

Στο βιβλίο του «Η επιτάχυνση της Ιστορίας – Οι γεωστρατηγικοί κόμβοι ενός κόσμου εκτός ελέγχου», που κυκλοφόρησε φέτος τον Ιανουάριο, ο Τομά Γκομάρ, ιστορικός, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, διακρίνει «δύο βασικές γεωστρατηγικές καμπές που λαμβάνουν χώρα μπροστά στα μάτια μας: τη γρήγορη ανάδειξη της Κίνας από το 1979 και τη χειραφέτηση περιφερειακών δυνάμεων».

Αυτοί οι παίκτες, σημειώνει, «υπερασπίζονται ανοικτά τα συμφέροντά τους στο πλαίσιο μιας νέας μορφής παγκοσμιοποίησης» και «οι μεσαίες χώρες σπεύδουν σε έναν χώρο που έχει δημιουργηθεί από την απώλεια της ηθικής πρωτοκαθεδρίας των δυτικών χωρών και, ειδικότερα, των ΗΠΑ». Μια διαπίστωση που επιβεβαιώνεται από τους πολέμους σε Ουκρανία και Γάζα, και όχι μόνο αυτούς, ενώ αφορά και την εξωτερική πολιτική της πατρίδας μας στο νέο διεθνές περιβάλλον.

Ένα περιβάλλον για το οποίο η 16η Σύνοδος των BRICS στο Καζάν της Ρωσίας λέει πολλά. Οι 40 υποψηφιότητες προς ένταξη (μεταξύ των οποίων και της Τουρκίας) μαρτυρούν ότι το εγχείρημα που ξεκίνησαν το 2006 οι Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα και Ινδία (και η Ν. Αφρική από το 2010), ως «απάντηση» στους G7, ισχυροποιείται. Σηματοδοτώντας έναν πιο κατακερματισμένο, πολυπολικό κόσμο και αμφισβητώντας όλο και περισσότερο την πολιτική και την οικονομική παντοδυναμία της Δύσης γενικά και των ΗΠΑ ειδικότερα. Κάνοντας παρελθόν τη ρήση «The West and the Rest».

Έτσι, οι BRICS, ενώ δεν αποτελούν θεσμικά συγκροτημένη συμμαχία και τα συμφέροντα των μελών τους δεν ταυτίζονται, αποτυπώνουν μια νέα διεθνή ισορροπία. Ενδεικτική είναι η οικονομική ατζέντα τους, με το διακύβευμα της «αποδολαριοποίησης» της παγκόσμιας οικονομίας. Ή η διεύρυνσή τους με χώρες-κλειδιά. Η 15η Σύνοδός τους, τον Αύγουστο του 2023 στο Γιοχάνεσμπουργκ, αφορούσε μεν τις σχέσεις τους με την Αφρική, ωστόσο στο επίκεντρο ήταν η ένταξη χωρών όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και η Αιθιοπία, που συνδέονται με τον έλεγχο κρίσιμων, για το παγκόσμιο εμπόριο, θαλάσσιων και χερσαίων εμπορικών διαδρόμων και στενών.

Παράδειγμα δεύτερο που μαρτυρά τις σοβαρές ανακατατάξεις στο διεθνές στερέωμα είναι η ανάδειξη του «Παγκόσμιου Νότου» (μια έκφραση που εισήγαγε το 1969 ο συγγραφέας και ακτιβιστής κατά του Πολέμου του Βιετνάμ Carl Oglesby). Πρόκειται για ένα σχήμα περισσότερο πολιτικό παρά γεωγραφικό, το οποίο εκφράζει τις χώρες που απορρίπτουν την ερμηνεία των διεθνών κρίσεων σύμφωνα με τα κριτήρια των ΗΠΑ και των συμμάχων τους σε Ευρώπη και Ασία.

Με αυξανόμενο οικονομικό βάρος –πριν από τη διεύρυνση, το ΑΕΠ των «αρχικών» BRICS υπερέβαινε εκείνο των G7 σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης–, προχωρούν σε πρωτόγνωρες πολιτικές πρωτοβουλίες, όπως η μεσολάβηση του Πεκίνου στην προσέγγιση του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία. «Δεν πρόκειται και δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή σε σύστημα μεγάλων δυνάμεων, πάνω από όλα γιατί η πρωτοκαθεδρία και οι δυνατότητες των υποτιθέμενων μεγάλων δυνάμεων έχουν αποδυναμωθεί περισσότερο από ποτέ άλλοτε, από τα τέλη του Ψυχρού Πολέμου», προβλέπει ο ανεξάρτητος αναλυτής στο Ινστιτούτο «Lowy», Μπόμπο Λο.

Αυτά τα καινούργια παγκόσμια δεδομένα θέτουν την Αθήνα μπροστά σε νέες προκλήσεις. Η δεξιά κυβέρνηση, όμως, έχει μείνει στη δεκαετία του… 1950, εκείνη του «προκεχωρημένου φυλακίου της Δύσης», ασκώντας μια επικίνδυνη εξωτερική πολιτική. Προκρίνει τις εσωκομματικές ισορροπίες σε βάρος των εθνικών συμφερόντων, την ώρα που ο τούρκος Πρόεδρος εμμένει στο παράνομο, αναθεωρητικό αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας», αμφισβητεί συστηματικά κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και ζητά την… αναγνώριση του ψευδοκράτους από το βήμα της ΓΣ του ΟΗΕ, με τον κ. πρωθυπουργό να μην αντιδρά αμέσως μετά στη συνάντησή τους! Πρόκειται για μια πολιτική εγκατάλειψης των σοβαρών πολυμερών πρωτοβουλιών, στο πλαίσιο ενεργητικής πολιτικής, της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.

Όπως οι τριμερείς, το Forum των Αρχαίων Πολιτισμών, η Διάσκεψη Ασφάλειας και Σταθερότητας για την Ανατολική Μεσόγειο στη Ρόδο κ.ά. Πρωτοβουλίες ήπιας ισχύος και ασφάλειας, με την Αθήνα γέφυρα διαλόγου και παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας, που ήταν στον αντίποδα της σημερινής στρατηγικής του «δεδομένου και προβλέψιμου συμμάχου». Μιας στρατηγικής εσωστρέφειας, που αδυνατεί να προασπίσει και να προωθήσει τα συμφέροντα του τόπου απέναντι στην Τουρκία, μέσα στις νέες συνθήκες «επιτάχυνσης» της Ιστορίας, αποπαγκοσμιοποίησης και νέων γεωπολιτικών προκλήσεων και παιγνίων.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ