Ο μύθος των κρυπτονομισμάτων και η πραγματικότητα της οικονομίας

–Σκέψεις με αφορμή το ντοκιμαντέρ για τον δημιουργό του Bitcoin

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Πριν από λίγες ημέρες, βγήκε στις οθόνες το ντοκιμαντέρ της HBO με θέμα την αναζήτηση του πιθανού δημιουργού ή των δημιουργών του Bitcoin. Δηλαδή, του ανθρώπου που κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο Satori Nakamoto. Για την Ιστορία, το ντοκιμαντέρ δεν μας είπε και πολλά για τον μυστηριώδη άνθρωπο ή τους ανθρώπους που κρύβονται πίσω από το πρώτο κρυπτονόμισμα. Κατέληξε δε στο συμπέρασμα ότι ο πιο πιθανός δημιουργός του ήταν ο καναδός προγραμματιστής Πίτερ Τοντ, κάτι που ο Τοντ διέψευσε αμέσως – άλλωστε, ήταν μόλις 15 ετών όταν κυκλοφόρησε το Bitcoin.

Η όλη συζήτηση όμως ξαναέφερε στην επικαιρότητα τα κρυπτονομίσματα. H συγκυρία είναι σημαντική για πολλούς λόγους. Δεκαέξι χρόνια μετά την κυκλοφορία του Bitcoin, η συνολική αγορά των κρυπτονομισμάτων δεν ξεπερνά τα 2,23 τρισ. δολάρια, δηλαδή 2,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, είναι προφανές ότι τα κρυπτονομίσματα δεν πρόκειται να μετατραπούν σε νομίσματα, αφού δεν έχουν αποτελέσει μέσο αποτίμησης και γενικευμένο μέσο συναλλαγών μετά από τόσα χρόνια. Θα παραμείνουν μια μορφή πλασματικού κεφαλαίου, ένα παράγωγο, που αποκτά αξία από τη δυνατότητα της μετατρεψιμότητάς του σε κάποιο νόμισμα.

Όμως, ακόμα και αυτή η λειτουργία απαιτεί τη μεγέθυνση της αγοράς των κρυπτονομισμάτων, διαφορετικά, η συντήρηση και η διαχείρισή τους από τις διάφορες πλατφόρμες θα είναι κοστοβόρα ή / και επικίνδυνη, όπως φάνηκε από τη χρεοκοπία της πλατφόρμας FTX στα τέλη του 2022. Σε μια αγορά που δεν μεγεθύνεται, οι διακυμάνσεις σημαίνουν ζημία για ένα μέρος των συναλλασσόμενων, ζημία που κάποια ανταλλακτική πλατφόρμα μερικές φορές δεν μπορεί να σηκώσει.

Αυτός ο κίνδυνος έχει αυξηθεί από το ότι τα κρυπτονομίσματα εμφανίζουν έντονη θετική συσχέτιση με τις διακυμάνσεις των χρηματιστηρίων. Πριν από μερικούς μήνες, ο δείκτης Nikkei του Χρηματιστηρίου του Τόκιο έπεσε 10%, πυροδοτώντας πτώση στα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο και μείωση της τιμής του Bitcoin μέχρι και 35%, για να ανακάμψει στη συνέχεια. Μια ρηχή αγορά δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιες διακυμάνσεις.

Γνώμη μου είναι ότι μέρος του προϊόντος της ρευστοποίησης χρηματοοικονομικών τίτλων καταλήγει στα κρυπτονομίσματα ως μέσο φοροαποφυγής. Συγκεκριμένα, του φόρου στα κέρδη κεφαλαίου, που υπάρχει στις ΗΠΑ και στις περισσότερες χώρες. Η ανωνυμία των συναλλαγών ήταν και παραμένει το βασικό πλεονέκτημα των κρυπτονομισμάτων αλλά και ο βασικός κίνδυνος για τους μικροεπενδυτές του Bitcoin.

Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Τα κρυπτονομίσματα συνεπάγονται πολύ χαμηλότερο κόστος συναλλαγών σε σχέση με το κόστος των τραπεζικών πράξεων. Οι κεντρικές τράπεζες προσπάθησαν μάλιστα να αντιμετωπίσουν αυτό το κόστος εκδίδοντας οι ίδιες ψηφιακά νομίσματα. Πολλοί έχουν ξεχάσει τη πολυδιαφημισμένη ειδική συνεδρίαση της ΕΚΤ στις 26 Οκτώβρη του 2023, ανήμερα του Αγίου Δημητρίου. Υποτίθεται ότι η ΕΚΤ θα μας ενημέρωνε τότε για το χρονοδιάγραμμα έκδοσης του ηλεκτρονικού ευρώ. Τέτοια ανακοίνωση δεν βγήκε ποτέ, προφανώς ύστερα από παρέμβαση των ιδιωτικών τραπεζών, που τρομοκρατήθηκαν μπρος στην ιλιγγιώδη απώλεια εσόδων που θα υφίσταντο από την απώλεια των προμηθειών συναλλαγών, εμβασμάτων κ.λπ. Είναι, λοιπόν, πιθανό οι εκδότες και διαχειριστές των κρυπτονομισμάτων να είδαν εδώ μια ευκαιρία, ίσως την τελευταία, να μετατρέψουν τα προϊόντα τους από παράγωγα σε νομίσματα. Η ανάγκη για ένα εναλλακτικό σύστημα πληρωμών, βλέπετε, είναι επιτακτική ανάγκη στον αποπαγκοσμιοποιημένο κόσμο στον οποίο πλέον ζούμε.

Όποια και αν είναι τα κίνητρα για την επιχειρούμενη αναβίωση του μύθου των κρυπτονομισμάτων, όσα έχουν γίνει τα τελευταία 16 χρόνια δεν αφήνουν και πολλά περιθώρια για αυταπάτες. Οι ιδέες ενός ελευθεριακού καπιταλισμού, μακριά από την καταπίεση των κεντρικών τραπεζών, όπως ονειρεύεται ο κ. Τραμπ, ο κ. Μασκ ή ο ακροδεξιός Πρόεδρος της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι. Φτάνει ένας απλός έλεγχος των συναλλαγών στα κρυπτονομίσματα για να βάλει οριστικό τέλος σε αυτά τα όνειρα. Το ίδιο ισχύει και για τους ουτοπικούς σοσιαλιστές του 21ου αιώνα, οι οποίοι πιστεύουν, όπως και ο πρόγονός τους, ο Προυντόν, ότι η κατάργηση του κρατικού μονοπωλίου στο χρήμα θα οδηγήσει στην εξάλειψη του τόκου ή ακόμη και του καπιταλισμού.

Στον σημερινό κόσμο της ανισότητας και της ανέχειας, αυτές οι θεωρίες το μόνο που κάνουν είναι να μας θυμίζουν την μπροσούρα των Μαρξ και Ένγκελς «Η Αθλιότητα της Φιλοσοφίας» (1847).

ΤΟ ΠΑΡΟΝ