Η κρίση περνάει στα χρηματιστήρια; – Τι δείχνει η διόρθωση της περασμένης Δευτέρας – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Τη Δευτέρα που μας πέρασε (5/8/2024) τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο βίωσαν μια μεγάλη διόρθωση. Αν εξαιρέσουμε το Τόκιο (-12%) και την Αθήνα (-6,3%), η ημερήσια πτώση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές δεν ήταν τόσο μεγάλη. Παραδείγματος χάριν, ο S&P 500 στις ΗΠΑ έχασε κάπου 3%. Αυτό που ανησύχησε τους περισσότερους ήταν το μέγεθος των απωλειών σε όρους κεφαλαιοποίησης.

Χαρακτηριστικά, για τις κεφαλαιαγορές των ΗΠΑ οι ημερήσιες απώλειες ήταν της τάξης των 3 τρισ., κάπου 11% του ΑΕΠ των ΗΠΑ το 2022. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι το 2024 χαρακτηρίζεται από μια κόπωση των κεφαλαιαγορών διεθνώς. Οι περισσότεροι χρηματιστηριακοί δείκτες είτε βρίσκονται σε αρνητικό έδαφος το 2024 είτε παρουσιάζουν αναιμικά κέρδη. Μοιάζει τα χρηματιστήρια να μπαίνουν σε μια περίοδο παράλληλης κίνησης, κάτι που προηγείται συνήθως σημαντικών διορθώσεων.

Η πιθανότητα σημαντικής διόρθωσης επιβεβαιώνεται και από τα θεμελιώδη μεγέθη. Τα εταιρικά κέρδη στις ΗΠΑ (όπου έχουμε τα καλύτερα στοιχεία) από 9,8% αύξηση το 2022 είχαν αύξηση μόλις 1,5% το 2023, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2024 (τελευταίο διάστημα για το οποίο υπάρχουν στοιχεία) παρουσιάζουν μείωση 1,4% (τα στοιχεία προέρχονται από το Γραφείο Οικονομικής Ανάλυσης [BEA] της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης). Τα στοιχεία αυτά έχουν αρνητικό αντίκτυπο και στις επενδυτικές προσδοκίες. Μετά το 2008 αρκετοί είχαν πιστέψει ότι οι νέες τεχνολογίες, η τεχνητή νοημοσύνη και η πράσινη μετάβαση θα είχαν σημαντικές αποδόσεις και θα επανέφεραν ισχυρούς ρυθμούς μεγέθυνσης. Φαίνεται, όμως, ότι οι κλάδοι αυτοί δεν αποδίδουν τα αναμενόμενα, κάτι που προοιωνίζεται διόρθωση.

Σε αυτό το περιβάλλον, ο διεθνής Τύπος αντανακλά την έκδηλη αμηχανία των αγορών. Οι περισσότεροι, προεξάρχοντος του διευθύνοντος συμβούλου της Goldman Sachs Ντέιβιντ Σόλομον, έσπευσαν να ξορκίσουν την πιθανότητα επέκτασης της ύφεσης και στην οικονομία των ΗΠΑ το 2024. Όταν, όμως, ρωτήθηκε από το πρακτορείο Bloomberg αν πιστεύει ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα θα προχωρήσει σε μείωση των επιτοκίων, απάντησε ότι «η FED δεν θα το κάνει (…) ενδιαφέρεται περισσότερο για τον συστημικό κίνδυνο παρά για απογοητευμένους επενδυτές». Κοντολογίς, η διοίκηση της Goldman Sachs μοιάζει να ενδιαφέρεται αποκλειστικά για την όσο το δυνατόν ομαλότερη διόρθωση. Αυτός είναι και ο λόγος που ο κ. Σόλομον προσπαθεί να αποδώσει τη νευρικότητα των αγορών στη διεθνή γεωπολιτική αβεβαιότητα και στον πληθωρισμό (αυτός είναι ο «συστημικός κίνδυνος») και όχι στην αδύναμη εταιρική κερδοφορία.

Στην Αθήνα, η χρηματοπιστωτική αναταραχή αντιμετωπίσθηκε με τη συνηθισμένη κυβερνητική προπαγάνδα. Τα αρνητικά γεγονότα, πληθωρισμός, ακρίβεια, τιμές ενέργειας, χρηματιστηριακή κατάρρευση, είναι αποτέλεσμα διεθνών συγκυριών, ενώ τα θετικά είναι αποτέλεσμα της οραματικής μας κυβέρνησης.

Η πραγματικότητα είναι, ως συνήθως, πολύ διαφορετική. Όπως φαίνεται από το εν επικεφαλίδι σχήμα της εξέλιξης του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών από το 2000, το Ελληνικό Χρηματιστήριο δεν ανέκαμψε ποτέ από την κρίση του 2008, όπως συνέβη με τα διεθνή χρηματιστήρια. Από τις 5.500 μονάδες του 2008, κατάφερε να φτάσει αγκομαχώντας στις 1.400 το 2024, τιμή που είναι πολύ δύσκολο να την κρατήσει, δεδομένης της νέας όξυνσης της κρίσης. Η πορεία του χρηματιστηριακού δείκτη αντανακλά την πορεία της ελληνικής οικονομίας από το 2008 και μετά και η καθήλωσή του μαρτυρά τις προσδοκίες των αγορών για τη μελλοντική της πορεία.

Βέβαια, τα πράγματα είναι πολύ σοβαρότερα από την όποια κυβερνητική προπαγάνδα. Οι επιθετικές πωλήσεις της περασμένης Δευτέρας είναι ένδειξη του ότι η νέα όξυνση της κρίσης περνάει πλέον στις κεφαλαιαγορές. Το βάθος και η διάρθρωση των αγορών αυτών μετά το 2008 είναι ένα ερωτηματικό. Προκαλεί έκπληξη, παραδείγματος χάριν, το ότι η πτώση των χρηματιστηρίων συνδυάσθηκε με την αρχική κατάρρευση και εν τέλει συγκράτηση των τιμών των κρυπτονομισμάτων. Ένας τέτοιος συνδυασμός μπορεί να δημιουργήσει σοβαρές αναταράξεις, ανατρέποντας την εικόνα της ομαλής και περιορισμένης διόρθωσης που καλλιεργείται από το διεθνές τραπεζικό σύστημα, όπως μαρτυρούν τα λόγια του κ. Σόλομον. Το θέμα είναι πότε αυτά τα σοβαρά θέματα θα αποτελέσουν αντικείμενο του δημόσιου διαλόγου στην Ελλάδα…

ΤΟ ΠΑΡΟΝ