Ο μισός αιώνας Μεταπολίτευσης και τα μισόλογα του πολιτικού κατεστημένου – Του Ν. Στραβελάκη

–Κάποια σχόλια με αφορμή τις τοποθετήσεις Μητσοτάκη, Τσίπρα και Δραγασάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Μέχρι πρότινος, το πολιτικό κατεστημένο ξόρκιζε τους απολογισμούς. Κραύγαζαν ότι πρέπει να «κοιτάξουμε μπροστά», στις «μεγάλες εποχές που θα ’ρθουν», και όχι να «κλαίμε πάνω από το χυμένο γάλα». Κάτι, όμως, το διεθνές περιβάλλον, με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη γενοκτονία στην Παλαιστίνη, κάτι η οικονομική κρίση και η φθορά του αφηγήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και κυρίως η γοητεία που συνεχίζει να ασκεί η Μεταπολίτευση των οραμάτων και των εξεγέρσεων, γεμίσαμε άρθρα και δεκάρικους για τον μισό αιώνα από την πτώση της δικτατορίας.

Οι απόψεις που κατατίθενται, είτε προέρχονται από την Κεντροδεξιά είτε από την Κεντροαριστερά, έχουν δύο κοινά σημεία.

Πρώτον, θεωρούν ότι η ελληνική οικονομία και κοινωνία ήταν τα τελευταία 50 χρόνια σε κάποιον δοκιμαστικό σωλήνα, που δεν επηρεαζόταν από τις διεθνείς συνθήκες.

Δεύτερον, απόρροια εν μέρει του πρώτου, πιστεύουν ότι οι αδυναμίες του συστήματος των τελευταίων 50 χρόνων ήταν αποτέλεσμα της δράσης αυτών που το αμφισβητούσαν και όχι αυτού καθαυτού του συστήματος.

Σε αυτό το μήκος κύματος κινούνται οι αναφορές του κ. Μητσοτάκη για την αρνητική επίδραση του λαϊκισμού στις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας, το άρθρο του κ. Δραγασάκη για τη «“Μαύρη τρύπα” της Μεταπολίτευσης» αλλά και η αποστροφή του κ. Τσίπρα: «Μείναμε [σ.σ.: στην Ευρωζώνη] αλλά δεν γίναμε Ευρώπη».

Για τον κ. Μητσοτάκη το σύστημα τα έκανε όλα σωστά μετά το 1974. Ήταν η Αριστερά, τα συνδικάτα και το κράτος που νόθευσαν τη δυναμική της αγοράς και έφεραν τα όποια προβλήματα. Αλλά το κακό δεν ήταν μεγάλο. Ακόμα και η κρίση και η οιονεί χρεοκοπία του 2008 δεν ήταν παρά ένα πισωγύρισμα σε μια ορθή πορεία, την οποία θα συνεχίσει ακάθεκτος ο ίδιος και η κυβέρνησή του. Βέβαια, η δυναμική του αφηγήματός του εξανεμίζεται αν αναλογιστεί κανείς ότι η Ελλάδα έχει πλέον το προτελευταίο κατά κεφαλήν εισόδημα στην ΕΕ (τελευταία η Βουλγαρία), για να μην πω για τα εγκεφαλικά που παθαίνει ο κόσμος όταν ανοίγει τον μηνιαίο λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος.

Και οι εκπρόσωποι της Κεντροαριστεράς, όμως, δεν λένε κάτι πολύ διαφορετικό όταν αναφέρονται στον «μισό αιώνα της Μεταπολίτευσης». Αποσιωπούν ότι τα τελευταία 50 χρόνια είχαμε δύο μεγάλες παγκόσμιες καπιταλιστικές κρίσεις. Η πρώτη, ο μεγάλος στασιμοπληθωρισμός, όπως τον λέμε, ήταν από το 1968 έως το 1980 και η δεύτερη το 2008. Ο μεγάλος στασιμοπληθωρισμός, μαζί με την πολιτική της ΕΕ, οδήγησε στην κατάρρευση της αδύναμης μεταπολεμικής ελληνικής βιομηχανίας και η κρίση του 2008 σάρωσε την οικονομία των τραπεζών, του τουρισμού και των κατασκευών που επικράτησε από το 1993 και μετά. Μόνο ο κλάδος του τουρισμού διασώθηκε, χωρίς να μπορεί όμως να βγάλει την οικονομία από την κρίση και την καθυστέρηση. Τόσο ο κ. Δραγασάκης, όμως, όσο και ο κ. Τσίπρας δεν θεωρούν αυτές τις εξελίξεις πρόβλημα του αδύναμου ελληνικού καπιταλισμού, αλλά πρόβλημα της κοινωνίας στο σύνολό της. Αυτή είναι η «μαύρη τρύπα» του κ. Δραγασάκη και το «δεν γίναμε Ευρώπη του κ. Τσίπρα».

Η πραγματικότητα είναι, βέβαια, πολύ διαφορετική. Οι εργαζόμενοι δεν είναι υπεύθυνοι για τον ελληνικό καπιταλισμό. Υπεύθυνη είναι η αστική τάξη και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι. Το ότι απέτυχαν να βρουν θέση στον διεθνή καταμερισμό εργασίας μέσα από το πείραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης είναι το αποτέλεσμα της διαφαινόμενης συνολικής αποτυχίας του ευρωπαϊκού πειράματος και της χαμηλής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Το τελευταίο δεν είναι συνέπεια των υψηλών μισθών, όπως διατεινόταν το ΔΝΤ στα Μνημόνια. Παρόλο που οι πραγματικοί μισθοί στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 40% τα τελευταία 13 χρόνια, η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας δεν βελτιώθηκε. Το αντίθετο, η χώρα συνεχίζει να έχει ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο, το οποίο μάλιστα αυξάνεται από χρόνο σε χρόνο. Χαρακτηριστικά, το πρώτο πεντάμηνο του 2024 το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου παρουσίασε αύξηση 15%.

Τα οικονομικά δεδομένα είναι η επιτομή της αποτυχίας της αστικής τάξης και συνάμα η εκδίκηση της «Μεταπολίτευσης». Η εκδίκηση των κοινωνικών αγώνων για «ψωμί – παιδεία – ελευθερία», της συλλογικής δράσης αλλά και της κομματικής στράτευσης που χαρακτήρισε την ελληνική κοινωνία μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 1980. Ο ατομισμός και η αποστράτευση που επικράτησαν μετά το 1993 ήταν που έφεραν την καταστροφή του 2008 και τη μόνιμη κρίση που ακολούθησε. Γι’ αυτό και το κατεστημένο λυσσάει κάθε φορά που μια δημοσκόπηση, όπως αυτή του «Βήματος» της περασμένης Κυριακής, δείχνει ότι η ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι έχουν ως σημείο αναφοράς τη συλλογική δράση και τους κοινωνικούς αγώνες της Μεταπολίτευσης. Του δείχνει ότι η κοινωνία έχει συνείδηση της αποτυχίας του…

ΤΟ ΠΑΡΟΝ