Η εναρκτήριος τελετή της 33ης Ολυμπιάδας, με παραποίηση του Ολυμπιακού Πνεύματος
–Μια άλλη Γαλλία
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
Όταν, προ οκταετίας, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) ανέθεσε στην πόλη των Παρισίων την τέλεση της 33ης Ολυμπιάδας, γενική ήταν η αποδοχή, επειδή η «Πόλις του Φωτός» είχε ένα λαμπρό παρελθόν, έχοντας ήδη φιλοξενήσει δύο Ολυμπιάδες, τα έτη 1900 και 1924. Εξάλλου, Γάλλος ήταν και ο εμπνευστής της αναβίωσης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, ο βαρόνος Πιερ ντε Κουμπερτέν (Pierre de Coubertin), με τους πρώτους εξ αυτών να τελούνται στην Αθήνα το 1896, στο Καλλιμάρμαρο, τη δαπάνη ανακατασκευής του οποίου κάλυψε εξ ολοκλήρου ο Ηπειρώτης, μεγάλος εθνικός ευεργέτης, Γεώργιος Αβέρωφ.
Οι δύο προηγούμενες Ολυμπιάδες που τελέστηκαν στο Παρίσι είχαν άψογη οργάνωση, με απόλυτο σεβασμό στο Ολυμπιακό Πνεύμα, όπως αυτό κληρονομήθηκε από την Αρχαία Ελλάδα. Όμως, η εναρκτήριος τελετή της περασμένης Παρασκευής διέψευσε τη δίκαιη προσμονή της παγκόσμιας κοινότητας, γιατί εστίασε περισσότερο στο θέαμα παρά στο Πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων. Χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος παρέστη στην εναρκτήριο τελετή, ότι υπήρχαν σε αυτή και στοιχεία που δεν ταίριαζαν στο Πνεύμα των Αγώνων. Άλλα σχόλια, και σε παγκόσμιο επίπεδο, ήταν πλέον επικριτικά έως και δηκτικά. Ο γνωστός έλληνας σκιτσογράφος Αρκάς παρέστησε την τελετή έναρξης με μια μεγάλη σκηνή τσίρκου, με στέγη τον Πύργο του Άιφελ, σύμβολο, ως γνωστόν, της πόλης των Παρισίων.
Η πλέον καινοτόμος πτυχή ήταν εκείνη της παρέλασης των εθνικών ομάδων, καθώς δεν πραγματοποιήθηκε στο στάδιο τέλεσης των αγώνων αλλά εν πλω στον Σηκουάνα, με τους αθλητές μόλις να διακρίνονται από τους θεατές που παρίσταντο στις όχθες του ποταμού. Ο ελληνικός εθνικός ύμνος δεν ανακρούσθηκε, αλλά μόνο ο ολυμπιακός ύμνος, γραμμένος από τον Κωστή Παλαμά, το «Αρχαίο Πνεύμα Αθάνατο…». Η είσοδος των συμμετεχουσών χωρών στο στάδιο πραγματοποιήθηκε μετά τετράωρη και πλέον πλεύση στον Σηκουάνα, προς μεγάλη απογοήτευση των θεατών και τηλεθεατών. Τι ώθησε τους οργανωτές να νεωτερίσουν, ανατρέποντας κάθε προηγούμενο και παραβιάζοντας το Πνεύμα που πρέπει να διέπει τους Ολυμπιακούς Αγώνες;
Από ορισμένους αποδόθηκε στη γνωστή γαλλική παράδοση, με μεγάλους στοχαστές και καλλιτέχνες που συνήθως εισήγαν καινοτόμες ιδέες, πολλές εκ των οποίων ανέτρεπαν χρόνιες παραδόσεις και παγιωμένες αντιλήψεις. Όμως, ήδη έχουν αρχίσει να διαρρέουν πληροφορίες ότι υπαγορεύθηκαν από ισχυρούς παράγοντες και χορηγούς της διεξαγωγής των Αγώνων, που ελάχιστη σημασία δίνουν στο Πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά στοχεύουν μόνο στον εντυπωσιασμό. Η ευθύνη για την παρεκτροπή βαρύνει, εκτός από τους διοργανωτές, και τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, η οποία έχει, θεσμικά, τη δυνατότητα να ελέγχει το πρόγραμμα εκτέλεσης των Αγώνων και ασφαλώς της τελετής έναρξης.
Η νόθευση του Πνεύματος των Ολυμπιακών Αγώνων, που είναι η έξαρση της σωματικής ρώμης, της ευγενούς άμιλλας και της ειρήνης, δεν είναι μόνο φαινόμενο της Ολυμπιάδας των Παρισίων. Από ετών παρουσιάστηκαν παρεκτροπές και εκφυλιστικά φαινόμενα, αλλά διαφορετικού χαρακτήρα, κυρίως πολιτικού. Το 1980, όταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες διεξήχθησαν στη Μόσχα, το πλείστον των δυτικών χωρών, με εξαίρεση την Ελλάδα, δεν συμμετείχε, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή της τότε Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν. Οι χώρες της Σοβιετικής Ένωσης –εκτός της Ρουμανίας του Τσαουσέσκου– το ανταπέδωσαν τέσσερα χρόνια μετά, μποϊκοτάροντας τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες. Αλλά τα εκφυλιστικά φαινόμενα στην Ολυμπιάδα του Λος Άντζελες δεν είχαν μόνο πολιτική χροιά. Να σημειωθεί ότι η πόλη του Λος Άντζελες δεν είχε διεκδικήσει την ανάληψη της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων, καθώς αυτή είχε ανατεθεί στην Τεχεράνη. Με την ισλαμική επανάσταση και την εγκαθίδρυση του καθεστώτος Χομεϊνί, η Τεχεράνη αρνήθηκε την εκτέλεση. Προθυμοποιήθηκε να τους αναλάβει η πόλη του Λος Άντζελες, που είχε έτοιμες όλες τις απαιτούμενες υποδομές.
Στην Ολυμπιάδα της μεγαλούπολης της Καλιφόρνιας, εκτός της μη συμμετοχής των Σοβιετικών, σημειώθηκαν και άλλες εκφυλιστικές παρεκτροπές, τις οποίες ο γράφων έζησε από κοντά με την ιδιότητα του διπλωματικού εκπροσώπου της Ελλάδος. Ο πρόεδρος της Ολυμπιακής Οργανωτικής Επιτροπή ζήτησε η αφή και η μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας να πραγματοποιηθεί αρχές Μαρτίου, με το αιτιολογικό ότι θα διήρχετο και από τις 52 Ομόσπονδες Πολιτείες των ΗΠΑ. Ο δήμαρχος της πόλης της Ολυμπίας απάντησε αρνητικά, λέγοντας ότι η αφή και η μεταφορά της Ολυμπιακής Φλόγας κατά κανόνα πραγματοποιείται τον μήνα Απρίλιο. Όμως σύντομα έγιναν γνωστοί οι πραγματικοί λόγοι για τους οποίους η Οργανωτική Επιτροπή προέβη σε αυτό το αίτημα. Αποκαλύφθηκαν με τη δημοσιοποίηση του προγράμματος μεταφοράς της Φλόγας (Torch relay program).
Βάσει αυτού, ο καθείς, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλλου και φυσικής κατάστασης, θα μπορούσε να μεταφέρει την Ολυμπιακή Φλόγα έναντι πληρωμής (ανά χιλιόμετρο)! Όταν τούτο έγινε γνωστό, άμεση ήταν η αντίδραση του δημάρχου της πόλης της Ολυμπίας, ο οποίος με δημόσιες δηλώσεις γνωστοποίησε ότι δεν πρόκειται να δώσει τη Φλόγα στους οργανωτές. Η αντίδραση των Αμερικανών ήταν επίσης άμεση. Απείλησαν να ζητήσουν από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή να αφαιρέσει από την Ολυμπία τη φύλαξη της Ολυμπιακής Φλόγας και να μεταφερθεί στην Ελβετία, όπου εδρεύει η ΔΟΕ.
Προ του αδιεξόδου, ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου αποφάσισε να στείλει στο Σαν Φρανσίσκο την υπουργό Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη και τη σύζυγό του Μαργαρίτα, προκειμένου να κατευνάσουν τα πνεύματα και να ευρεθεί μια συμβιβαστική λύση. Σε γεύμα που παρέθεσε, με πολλούς καλεσμένους από τον αθλητικό, πολιτικό, επιχειρησιακό κόσμο και ασφαλώς επιφανείς ομογενείς, η Μελίνα Μερκούρη, με το γνωστό ταμπεραμέντο της, ανήγγειλε την αποστολή της Φλόγας τονίζοντας ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν μεγάλους αθλητές, κυρίως μαύρους, γεγονός που προκάλεσε θύελλα επευφημιών. Συγχρόνως έγινε γνωστή και η εύρεση συμβιβαστικής λύσης. Πρώτον, θα σταματούσε άμεσα η πώληση μεταφοράς της Φλόγας, αλλά θα ίσχυε για τις πωλήσεις που είχαν στο μεταξύ γίνει.
Εντύπωση είχε προκαλέσει στον γράφοντα, από τις επαφές που είχε με πολλούς κοινωνικούς παράγοντες, ακόμη και ανθρώπους των γραμμάτων, το γεγονός ότι ελάχιστοι αντιλαμβάνονταν ότι η πώληση μεταφοράς της Ολυμπιακής Φλόγας συνιστούσε εμπορευματοποίησή της και παραβίαση του Ολυμπιακού Πνεύματος.
Η δυσαρέσκεια των Αμερικανών εκδηλώθηκε κατά την είσοδο των αθλητών στο στάδιο. Πρώτη, ως γνωστόν, εισέρχεται η ελληνική ομάδα, η οποία, με σημαιοφόρο τον σημερινό πρόεδρο της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής Σπύρο Καπράλο, δέχθηκε ελάχιστα χειροκροτήματα, τα οποία αυξήθηκαν κάπως όταν πλησίασαν την κερκίδα των επισήμων, με παρότρυνση του τέως βασιλέως Κωνσταντίνου –και ολυμπιονίκη– και της οικογένειάς του.
Η πολιτικοποίηση που σημειώθηκε σε αμφότερες τις Ολυμπιάδες Μόσχας και Λος Άντζελες, η εμπορευματοποίηση και άλλα φαινόμενα ώθησαν τον τότε πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή να προτείνει την επιστροφή και τη μόνιμη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα, στη χώρα που τους γέννησε. Η πρόταση δεν βρήκε ανταπόκριση. Όπως μου έλεγε το τότε μέλος της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής Νίκος Φιλάρετος, είχε εκφράσει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή τις επιφυλάξεις του, εξηγώντας ότι οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες συνδέονται με την κατασκευή πολυδάπανων υποδομών, που κατά κανόνα ανατίθενται σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες.
Υπό το φως της παραποίησης του Πνεύματος των Ολυμπιακών Αγώνων, με την πολιτικοποίηση και την εμπορευματοποίησή τους, την έμφαση στο θέαμα και όχι στο Πνεύμα των Αγώνων, μήπως η ΔΟΕ θα έπρεπε να καθορίσει ένα πλαίσιο αρχών για το τελετουργικό της έναρξης και της λήξης κάθε Ολυμπιάδας; Η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή έχει ηθική υποχρέωση να αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ