Νέο βιβλίο διαΝΕΟσις: “50 Χρόνια Δημοκρατίας”
Προδημοσίευση από το νέο, υπό έκδοση βιβλίο της διαΝΕΟσις με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τη δημοκρατική μετάβαση του 1974.
Ηπερίοδος της Μεταπολίτευσης άλλαξε την Ελλάδα. Μέσα σε αυτά τα 50 χρόνια, η χώρα αποκατέστησε ομαλά και γρήγορα τη δημοκρατία της, έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης, “έχτισε” νέους θεσμούς στην υγεία και στην παιδεία, υποδέχθηκε μετανάστες και έζησε δύο μεγάλες διαδοχικές κρίσεις, στην οικονομία και στην υγεία.
Η ίδρυση του ΕΣΥ το 1983, με στόχο την “αποεμπορευματοποίηση του αγαθού ‘υγεία'”, ήταν η πιο φιλόδοξη μεταρρύθμιση της εποχής.
Με αφορμή την επέτειο αυτής της ηχηρής αλλαγής σελίδας, η διαΝΕΟσις συμμετέχει στον εν εξελίξει, ζωντανό δημόσιο διάλογο για την αποτίμηση της περιόδου με την έκδοση ενός συλλογικού τόμου, ο οποίος προγραμματίζεται να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 2024. Η έκδοση θα σχολιάζει τα επιτεύγματα και τις αποτυχίες της χώρας με σκοπό τόσο να προκαλέσει τον στοχασμό και τον διάλογο όσο και να αναδείξει τις προκλήσεις του μέλλοντος.
Μια πρόγευση του τόμου αυτού δίνουμε με το ακόλουθο κείμενο του Μάνου Ματσαγγάνη, καθηγητή Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας του ΕΛΙΑΜΕΠ. Θέμα του “Το κοινωνικό κράτος στη Μεταπολίτευση”.
Η πρώτη Μεταπολίτευση (1974-1989)
Ηαποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα εγκαινίασε μια περίοδο επέκτασης του κοινωνικού κράτους σε δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, αφού συνέπεσε με την επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης μετά τις πετρελαϊκές κρίσεις του 1973 και του 1979. Η ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα το 1981 ερμηνεύθηκε ως εγγύηση της πολιτικής σταθερότητας και νομιμοποίησε τις προσδοκίες των πολιτών για αποδοχές και κοινωνικές παροχές συγκρίσιμες με αυτές των άλλων Ευρωπαίων. Μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1981, η κοινωνική δαπάνη απογειώθηκε.
Το 1982 η αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 40% έφερε αλυσιδωτές αυξήσεις στην κατώτατη σύνταξη του ΙΚΑ και των άλλων ταμείων, στα επιδόματα ανεργίας και στις άλλες κοινωνικές παροχές. Ο διπλασιασμός των συντάξεων του ΟΓΑ και η χορήγησή τους στις αγρότισσες τετραπλασίασε εν μια νυκτί τα εισοδήματα πολλών αγροτικών νοικοκυριών (από πολύ χαμηλή βάση). Η θεσμοθέτηση σύνταξης ανασφαλίστων για άτομα ηλικίας 68+ με χαμηλό εισόδημα χωρίς τα απαιτούμενα ένσημα, γενίκευσε τη συνταξιοδοτική προστασία.
Πολλές φορές η επέκταση της συνταξιοδοτικής προστασίας ήταν καταχρηστική. Στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ, οι μητέρες ανηλίκων απέκτησαν δικαίωμα συνταξιοδότησης με 15 έτη υπηρεσίας. Παρά την αποβιομηχάνιση ο κατάλογος των “βαρέων και ανθυγιεινών επαγγελμάτων” μεγάλωσε. Παρά τη γενική άνοδο του επιπέδου υγείας ο αριθμός των αναπηρικών συντάξεων διογκώθηκε (34% όλων των νέων συντάξεων το 1984). Τα αναπηρικά επιδόματα αυξήθηκαν σε αξία και σε αριθμό, συχνά με ασυνάρτητο τρόπο.
Η ίδρυση του ΕΣΥ το 1983, με στόχο την “αποεμπορευματοποίηση του αγαθού ‘υγεία'”, ήταν η πιο φιλόδοξη μεταρρύθμιση της εποχής, αν και η αρχική πρόβλεψη για συγχώνευση όλων των ταμείων υγείας σε έναν ενιαίο φορέα ματαιώθηκε εξαιτίας των αντιδράσεων των λεγόμενων “ευγενών ταμείων”. Η θεσμοθέτηση των ΚΑΠΗ συνέβαλε στην καταπολέμηση της απομόνωσης των ηλικιωμένων, καθώς και στην αναβάθμιση της κοινωνικής φροντίδας.
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο του Μάνου Ματσαγγάνη στην πηγή https://www.dianeosis.org/2024/07/50-xronia-dimokratias/
* O Μάνος Ματσαγγάνης είναι Καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στο Πολυτεχνείο Μιλάνου και Επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ελληνικής & Ευρωπαϊκής Οικονομίας στο ΕΛΙΑΜΕΠ.