Ο δάγκειος πυρετός απειλεί ξανά την Ελλάδα μετά από 100 χρόνια

ΣΗΜΑ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΣΩΤΗΡΗ ΤΣΙΟΔΡΑ

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία ποικιλοτρόπως, ενώ ανάλογα με το γεωγραφικό εύρος μπορεί να διαταρα­χθεί η εποχικότητα ορισμένων μολυσματικών νόσων. Σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις, η αλλαγή του κλίματος πρόκειται να επηρεάσει αναπόφευκτα τις βασικές απαιτήσεις για τη διατήρηση της υγείας, όπως είναι ο καθαρός αέρας και το νερό, η επαρκής τροφή και η ύπαρξη καταλύματος.

Κάθε χρόνο, περίπου 800.000 άνθρωποι πεθαίνουν από αιτίες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, 1,8 εκατ. από διάρροια, που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στην έλλειψη πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σύστημα αποχέτευσης, καθώς και στην κακή υγιεινή, 3,5 εκατ. από υποσιτισμό και περίπου 60.000 από φυσικές καταστροφές.

Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί επίσης νέες προκλήσεις για τον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών. Στις μείζονες αιτίες θανάτου συ­μπεριλαμβάνονται τα νοσήματα που συνδέο­νται με την αλλαγή των κατακρημνισμάτων (βροχή, χιόνι, χαλάζι), συμπεριλαμβανομένης της χολέρας και άλλων διαρροϊκών ασθενειών, καθώς και ασθενειών όπως η ελονοσία, ο δάγκειος πυρετός και άλλες λοιμώξεις που μεταδίδονται με διαβιβαστές (κουνούπια και άλλα έντομα). Εν ολίγοις, η κλιματική αλλαγή απειλεί να επιβραδύνει, ακόμα και να αντιστρέψει την πρόοδο που έχει σημειώσει η παγκόσμια κοινότητα για τη δημόσια υγεία αναφορικά με τις προαναφερθείσες ασθένειες.

Στην ομιλία του κατά τη διάρκεια της επιστημονικής εκδήλωσης του ΕΟΔΥ για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη δημόσια υγεία, ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας εξέφρασε την ανησυχία των λοιμωξιολόγων για την έξαρση των κρουσμάτων δάγκειου πυρετού, ελονοσίας, ιού του Δυτικού Νείλου κ.λπ., που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, και για το ενδεχόμενο της μετάδοσης των νόσων αυτών και στη χώρα μας. Ο κ. Τσιόδρας ανέφερε χαρακτηριστικά τα εξής:

«Η εικόνα στα νοσοκομεία του Πουέρτο Ρίκο είναι εφιαλτική, με κάθε κρεβάτι να έχει τη δική του κουνουπιέρα, ώστε να αποφεύγεται η μετάδοση της νόσου από τον έναν ασθενή στον άλλον μέσω κουνουπιού. Δεν μπορώ να φανταστώ την εικόνα στα ελληνικά νοσοκομεία, όπου κάθε κλίνη θα έχει τη δική της κουνουπιέρα, για να μη μεταδίδει ο ασθενής με τον δάγκειο τη νόσο στον διπλανό του. Αυτή η εικόνα είναι πραγματική σήμερα στο Πουέρτο Ρίκο, όπου έχει τεθεί σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω του δάγκειου πυρετού. Μεγάλες προσπάθειες γίνονται για τα εμβόλια και οι προβλέψεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για το Κλίμα είναι ότι θα υπάρξει σημαντική αύξηση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη».

Στη συνέχεια, ο κ. Τσιόδρας περιέγραψε τι συνέβη στην Ελλάδα το 1927 με την επιδημία δάγκειου πυρετού, εξαιτίας του οποίου πέθαναν χιλιάδες άνθρωποι, αναφέροντας τα εξής: «Ο δάγκειος στην Αθήνα κόστισε τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων και η τιμή των λεμονιών εκτοξεύθηκε τότε, γιατί οι ψευδείς ειδήσεις που διασπείρονται έλεγαν για ειδική λεμονάδα που θα καθάριζε τον οργανισμό των ανθρώπων από τον δάγκειο. Μάλιστα το πουλούσαν πανάκριβα στη μαύρη αγορά». Και πρόσθεσε: «Η Δημόσια Υγεία απαιτεί μια προσέγγιση ενιαίας Υγείας και επιτήρηση καθώς και παρεμβάσεις με τροποποιημένα κουνούπια. Δισεκατομμύρια κουνούπια στη βιομηχανία της Βραζιλίας θα παράγονται μολυσμένα με το ειδικό παράσιτο Wolbachia, το οποίο επιδρά στη μετάδοση του δάγκειου, ενώ μεγάλα πειράματα που θα δημοσιευθούν το επόμενο διάστημα έδειξαν αποτελέσματα πολύ θετικά στο Μπαγκλαντές και στην Κολομβία». Σε σχέση με τον ιό του Δυτικού Νείλου, ο καθηγητής σημείωσε πως υπάρχουν ανησυχητικές μελέτες που δείχνουν ότι θα υπάρξει αύξηση στη Νοτιοανατολική Ευρώπη τα επόμενα χρόνια αλλά και αύξηση της ελονοσίας στην Ασία.

Ο ΕΟΔΥ προειδοποιεί για αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης δάγκειου πυρετού
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) ενημερώνει και προειδοποιεί για αυξημένο κίνδυνο μετάδοσης δάγκειου πυρετού σε άτομα που ταξιδεύουν, επισκέπτονται ή διαμένουν σε χώρες του εξωτερικού όπου ενδημεί η νόσος και συνιστά συγκεκριμένα μέτρα πρόληψης.

Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο δάγκειος πυρετός και οι νόσοι Chikungunya και Zika οφείλονται σε ιούς που μεταδίδονται στον άνθρωπο μέσω τσιμπήματος μολυσμένων κουνουπιών του γένους Aedes (κυρίως του είδους Aedes Aegypti αλλά και –δευτερευόντως– του είδους Aedes Albopictus). Τα κουνούπια μολύνονται όταν τσιμπούν άτομα που είναι ήδη μολυσμένα με τον ιό.

Ο δάγκειος πυρετός είναι η πιο σημαντική ιογενής νόσος που μεταδίδεται με κουνούπια, σε παγκόσμιο επίπεδο, με δεκάδες εκατομμύρια κρούσματα και δεκάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως. Ενδημεί σε περισσότερες από 100 τροπικές και υποτροπικές χώρες, σε αστικές και ημιαστικές περιοχές, στην Αμερικανική Ήπειρο, στην Καραϊβική, στην Ασία, στην Αφρική και στον Δυτικό Ειρηνικό.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, καταγράφεται τα τελευταία δύο έτη μια δραματική αύξηση κρουσμάτων δάγκειου πυρετού, με πάνω από 5 εκατομμύρια κρούσματα να έχουν καταγραφεί ήδη μέσα στο 2024, έχοντας σημάνει συναγερμό στην παγκόσμια κοινότητα δημόσιας υγείας.

Στην Ευρώπη ο δάγκειος αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία εμπυρέτου (μετά την ελονοσία) σε ταξιδιώτες που επιστρέφουν από τροπικές – υποτροπικές χώρες. Επιπλέον, τα τελευταία έτη, σε άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης (κυρίως Γαλλία και Ιταλία) καταγράφηκαν κατ’ εξακολούθηση συμβάντα εγχώριας μετάδοσης δάγκειου πυρετού και Chikungunya, με κουνούπια Aedes Albopictus, τα οποία μολύνθηκαν από μεταδοτικούς ταξιδιώτες. Μάλιστα, τα δύο τελευταία έτη καταγράφηκε ιδιαίτερα αυξημένος αριθμός εγχώριων κρουσμάτων δάγκειου σε Γαλλία και Ιταλία.

Στη χώρα μας, τα τελευταία έτη, έχουν καταγραφεί μόνο εισαγόμενα περιστατικά αυτών των νοσημάτων, σε περιορισμένο αριθμό, σε ταξιδιώτες που είχαν έρθει από ενδημικές χώρες του εξωτερικού. Το κουνούπι Aedes Aegypti, που είναι ο βασικός διαβιβαστής αυτών των ιών παγκοσμίως, δεν είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα. Καθώς, όμως, έχει εγκατασταθεί και στη χώρα μας το ασιατικό κουνούπι τίγρης (Aedes Albopictus), που είναι δευτερεύων διαβιβαστής, είναι υπαρκτός ο κίνδυνος εισαγωγής αυτών των ιών μέσω ταξιδιωτών (εισαγόμενων κρουσμάτων) και στη συνέχεια η τοπική εγχώρια μετάδοσή τους.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κλιματική αλλαγή επιφέρει αξιοσημείωτες μεταβολές στην εμφάνιση του δάγκειου πυρετού στις αστικές πόλεις, καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας επιμηκύνει και το χρονικό διάστημα μετάδοσης. Συγκεκριμένα, για την Ελλάδα, έχει υποστηριχθεί πως η εμφάνιση επιδημίας δάγκειου πυρετού είναι εφικτή στην Αθήνα τους τελευταίους μήνες του καλοκαιριού, αν ο ιός εισαχθεί στον πληθυσμό.

Με στόχο την πρόληψη της τοπικής μετάδοσης αυτών των ιών στη χώρα μας, μετά την καταγραφή κάθε εισαγόμενου περιστατικού εφαρμόζονται –βάσει σχετικής εγκυκλίου του υπουργείου Υγείας– έκτακτες δράσεις απόκρισης από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές δημόσιας υγείας. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν άμεση και ενδελεχή διερεύνηση του κρούσματος, εντομολογική και περιβαλλοντική διερεύνηση, εκτίμηση κινδύνου για τοπική μετάδοση, και –αναλόγως– έκτακτους ψεκασμούς ή και δράσεις ενημέρωσης από τις αρμόδιες τοπικές αρχές σε περιοχές όπου διέμεινε ή / και επισκέφθηκε ο ασθενής, όσο ήταν μεταδοτικός.

Όσον αφορά τον δάγκειο πυρετό, το κλινικό φάσμα της νόσου ποικίλλει από ήπιο, μη ειδικό εμπύρετο σύνδρομο (με πιθανά συνοδά συμπτώματα όπως κεφαλαλγία, μυαλγίες, αρθραλγίες, εξάνθημα, ναυτία, εμέτους) έως σοβαρή νόσο σε ποσοστό περίπου 5% των ασθενών (με αιμορραγικές εκδηλώσεις ή και κυκλοφορική καταπληξία), η οποία μπορεί να έχει έως και θανατηφόρο κατάληξη.

Επισημαίνεται ότι, σε μεγάλο ποσοστό, η λοίμωξη από τους ιούς αυτούς είναι ασυμπτωματική, δηλαδή οι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί μπορεί να μην εμφανίσουν καθόλου συμπτώματα ασθένειας (στον δάγκειο έως και 75% – 80% των λοιμώξεων μπορεί να είναι ασυμπτωματικές). Ωστόσο, οι μολυνθέντες –ακόμη και ασυμπτωματικοί– μπορεί να μεταδώσουν τους ιούς σε κουνούπια που θα τους τσιμπήσουν κατά την περίοδο μετάδοσης (διάρκειας περίπου δέκα ημερών).

Τα μέτρα πρόληψης
Ως εκ τούτου, με βάση τα παραπάνω και με στόχο τόσο την προστασία της υγείας των ταξιδιωτών όσο και την προστασία της δημόσιας υγείας, ο ΕΟΔΥ συστήνει:

Άτομα που ταξιδεύουν (ή διαμένουν) σε χώρες του εξωτερικού όπου ενδημεί ο δάγκειος πυρετός ή / και οι νόσοι Chikungunya ή Zika θα πρέπει να λαμβάνουν σχολαστικά μέτρα ατομικής προστασίας από τα κουνούπια:
– καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού τους στην ενδημική χώρα/ περιοχή,
– τουλάχιστον για τρεις εβδομάδες μετά από την επιστροφή / άφιξή τους στην Ελλάδα (ανεξάρτητα από την παρουσία ή μη συμπτωμάτων, δηλαδή ακόμη και εάν δεν έχουν αρρωστήσει, γιατί μπορεί να έχουν ασυμπτωματική λοίμωξη, αλλά όμως να είναι μεταδοτικά και να μολύνουν τα κουνούπια που θα τα τσιμπήσουν).

Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν τη χρήση εγκεκριμένων εντομοαπωθητικών σώματος (στο δέρμα και πάνω από τα ρούχα) και περιβάλλοντος, πάντοτε σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης. Αυτά μπορεί να είναι οι σήτες, οι κουνουπιέρες, τα κλιματιστικά και οι ανεμιστήρες. Συνιστάται, επίσης, η χρήση μακριών ρούχων που καλύπτουν όσο το δυνατόν περισσότερο το σώμα. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να λαμβάνονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, καθώς τα συγκεκριμένα κουνούπια τσιμπούν κυρίως κατά τη διάρκεια της ημέρας, με μεγαλύτερη δραστηριότητα το πρωί και αργά το μεσημέρι / απόγευμα έως το σούρουπο.

Σε περίπτωση που τα άτομα αυτά παρουσιάσουν ύποπτα συμπτώματα (π.χ. πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες, αρθραλγίες, εξάνθημα) κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ή μετά από την επιστροφή τους, πρέπει άμεσα να αναζητήσουν ιατρική εκτίμηση.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ