Γρ. Ζαρωτιάδης στο “Π”: Ένα βραβείο «Περικλής» θα συνέβαλλε στην ενίσχυση του ιστορικού κεφαλαίου της χώρας
Η Αθήνα ως συμβολικό αντίβαρο στην Ακροδεξιά
Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί ένα απόσπασμα από κάποια συνέντευξη του Ανδρέα Παπανδρέου σε αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο. Εποχή της στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα. Ως αντικείμενό της έχει την τότε κατάσταση στη χώρα.
Σε κάποια στιγμή της συζήτησης και σε σχέση με την εξάρτηση της Ελλάδας από τα κέντρα ισχύος τού τότε δυτικού κόσμου, ο έλληνας καθηγητής των Οικονομικών «κόντραρε» τον αμερικανό δημοσιογράφο αναφέροντας ένα περιστατικό από την πρόσφατη μεταπολεμική Ιστορία, το επιτελεστικό στοιχείο της οποίας καθιστούσε ορατή την απόλυτη εξάρτηση του ελληνικού πολιτικού προσωπικού από τον ξένο παράγοντα. Και, σε σχέση με τούτη τη συνάφεια, επεσήμαινε και τον ρόλο των συμβολισμών στην πολιτική.
Οι συμβολικές χειρονομίες, όπως και το επιτελεστικό στοιχείο, αποτελούν βασικά στοιχεία του πολιτικού γίγνεσθαι. Όταν η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη διατύπωνε το αίτημα της επιστροφής των Ελγινείων στην Ελλάδα, προέβαινε, συγχρόνως, σε μια τεράστια αντιαποικιοκρατική συμβολική χειρονομία μεγέθους. Ο συμβολισμός της πολιτικής κίνησης υπερέβαινε το στενό διεκδικητικό πλαίσιο ενός εθνικού αιτήματος μιας μικρής χώρας. Υπόρρητα, διατύπωνε την άποψη-μομφή ότι ένα μέρος της σχέσης των ευρωπαϊκών δυνάμεων προς τις χώρες της «περιφέρειας» ήταν σχέση λεηλασίας και υφαρπαγής πλούτου. Υλικού και συμβολικού. Επρόκειτο, δηλαδή, για ένα αίτημα μακροπολιτικής εμβέλειας, όπως προκύπτει από τις σημερινές εντάσεις αναλόγων περιπτώσεων.
Η καθημερινή πολιτική πρακτική καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό, ιδιαίτερα στο σύγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον, από αλλεπάλληλους συμβολισμούς: Από τις συμβολικές χειρονομίες και τη διαρκή επιτέλεση όλων των δημοσίων κινήσεων ενός πολιτικού προσώπου. Ορισμένες φορές με λιγωτικό τρόπο. Κυρίως όταν η αποδοχή μιας δημόσιας εικόνας βρίσκεται στο ζενίθ της, λίγο πριν αρχίσει η κάθοδος στην κλίμακα της επιδραστικότητάς της. Η πολιτική χρησιμοποιεί το συμβολικό και επιτελεστικό ως μέσο επικοινωνίας, νομιμοποίησης, «ταυτότητας», ηγεμονίας και… χειραγώγησης.
Η ισχύς τους είναι τεράστια: Από τα διάφορα βραβεία μέχρι τις ονοματοδοσίες πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και εδρών. (Πάντοτε διαπιστώνω τον ισχυρό συμβολισμό που εκπέμπει η ονομασία του πανεπιστημίου που υπηρετώ, όταν ανταλλάσσω «κάρτες» με συναδέλφους άλλων χωρών. Είναι ολοφάνερο ότι ο Αριστοτέλης είναι ένα ασφαλές μέσο, ένα διαβατήριο για όλες τις χώρες του κόσμου). Από τη μνημειακή τέχνη στους δημόσιους χώρους μιας πόλης μέχρι τις ονομασίες των οδών της. Η Via Trebisonda στη Γένοβα της Ιταλίας είναι προφανές ότι συμβολίζει κάτι διαφορετικό από τους αναρίθμητους ελληνικούς δρόμους με την ένδειξη «οδός Τραπεζούντος» στις ελληνικές πόλεις.
Μια πολιτική «ήπιας ισχύος» (soft power) οφείλει να κινείται διεθνοπολιτικώς και μέσω της σφαίρας του συμβολικού στοιχείου. Και είναι απορίας άξιον πώς, μέχρι τώρα, η ομφαλοσκοπούσα Ελληνική Δημοκρατία και οι θεσμικοί φορείς της, φυσικά και ο Δήμος Αθηναίων, δεν αξιοποίησαν το τεράστιο συμβολικό κεφάλαιο της λεγόμενης Κοιτίδας της Δημοκρατίας.
Κρίνω πως ένα βραβείο –υπό τη συμβολική επωνυμία «Περικλής»– της Ελληνικής Βουλής και του Δήμου Αθηναίων, με αντικείμενο τη συμβολική επιβράβευση επιστημόνων, πολιτικών ή φορέων της κοινωνίας των πολιτών που συμβάλλουν με οποιονδήποτε τρόπο στη Δημοκρατία και στην προώθηση των ιδεωδών της σε όλο τον κόσμο, θα συνέβαλλε διεθνώς στην ενίσχυση του συμβολικού κεφαλαίου της Αθήνας και της χώρας.
Θα δημιουργούσε, επιπλέον, ένα συμβολικό αντίβαρο στην προσπάθεια υφαρπαγής του brand name «Αθήνα» και «ελληνική αρχαιότητα», που επιχειρούν, με αντισημιτικό πρόσημο, οι ακροδεξιοί ιδεολόγοι σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρησιμοποιώντας το δυαδικό σχήμα αντιπαράθεσης: Αθήνα vs Ιερουσαλήμ. Προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να χρησιμοποιήσουν τη μια ιστορική παράδοση της ευρωπαϊκής συνέχειας εναντίον της άλλης. Στη χώρα μας, η κοινοβουλευτική Ακροδεξιά είναι κυρίως ανορθολογικής παραχριστιανικής φύσεως (Βελόπουλος, Νατσιός κ.λπ.), ενώ οι ταγοί των αντισημιτικών, αντιχριστιανικών εκδοχών της ναζιστικής παραλογίας βρίσκονται στη φυλακή για την εγκληματική δράση τους.
Η πολιτική είναι και υπόθεση επινοήσεων στη χρήση νέων συμβολισμών και της συνακόλουθης διεύρυνσης των οριζόντων μιας κοινωνίας. Η απαλλαγή του δημόσιου λόγου από τον πολιτικό επαρχιωτισμό των συντηρητικών και ακροδεξιών δυνάμεων της εξάρτησης και της υποτέλειας, στην προοπτική μιας ενιαίας Ευρώπης, είναι σήμερα, εκ των πραγμάτων, ένα από τα βασικά πολιτικά καθήκοντα των προοδευτικών πατριωτικών δυνάμεων του τόπου.
* Ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης είναι Καθηγητής Οικονομικών, με πλειάδα διεθνών δημοσιεύσεων σε θέματα διεθνών σχέσεων και οικονομικής ανάπτυξης. Διετέλεσε Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Οικονομικών Επιστημών και είναι μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του ΑΠΘ. Είναι Πρόεδρος της Ένωσης Οικονομικών Πανεπιστημίων Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης και Παρευξείνιων Χωρών (ASECU), Διευθυντής του Εργαστηρίου Παρευξείνιων και Μεσογειακών Μελετών και Μέλος του Συμβουλίου Διοίκησης του Δικτύου SDSN του ΟΗΕ για τη Μαύρη Θάλασσα. Συμμετείχε ως Ειδικός Σύμβουλος στη σύνταξη γνωμών της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής. Είναι Πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Προοπτικής και διατηρεί συνεχή και άμεση επαφή με την πραγματική οικονομία, τώρα ως Αντιπρόεδρος του ΔΣ της εταιρείας επίπλων γραφείου ΔΡΟΜΕΑΣ.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ