Πολιτιστική ανεπάρκεια και φυλετικο-θρησκευτικές και πολιτικές σκοπιμότητες

Η ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΣΕ ΤΖΑΜΙ

–Η αδράνεια του χριστιανικού κόσμου και η ανυπαρξία της UNESCO

Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.

Μετά από σχετική απόφαση του Τουρκικού Συμβουλίου της Επικρατείας, και με κάποια μικρή χρονική καθυστέρηση, το καθεστώς Ερντογάν, με απόφαση που δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως προ μηνών, μετέτρεψε την ιστορική Μονή της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη, που μέχρι πρόσφατα λειτουργούσε ως Μουσείο, σε μουσουλμανικό τέμενος (τζαμί).

Το γεγονός ίσως να μην εξέπληξε πολλούς, αν ληφθεί υπόψη ότι τον Ιούλιο του 2020 είχε προηγηθεί η μετατροπή σε τζαμί του πλέον εμβληματικού ναού της Χριστιανοσύνης, της Αγίας Σοφίας. Προφανώς, η τουρκική πολιτική ηγεσία αγνόησε πλήρως τη σοφία της αρχαιοελληνικής ρήσης «το δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού». Η τουρκική κυβέρνηση και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να επικαλούνται ότι η μετατροπή της ιστορικής μονής σε τζαμί αποφασίστηκε από το ΣτΕ, έπειτα από προσφυγή θρησκευτικών οργανώσεων. Όμως σίγουρα δεν αγνοούσαν το γεγονός ότι τόσο η Αγία Σοφία όσο και η Μονή της Χώρας έχουν αναγνωρισθεί και ανακηρυχθεί από την UNESCO ως Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η αγνόηση της Ιστορίας αλλά και της απόφασης του διεθνούς οργανισμού δηλώνει και μαρτυρεί ότι δεν πρόκειται για απλή συμμόρφωση και εφαρμογή της απόφασης μιας ανώτατης δικαστικής αρχής αλλά για εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων, με θρησκευτικά, φυλετικά – πολιτιστικά και πολιτικά κίνητρα. Μαρτυρεί, επίσης, ότι η Τουρκία παραμένει μια χώρα που ουδόλως αντιλαμβάνεται και σέβεται τις αρχές και τις αξίες του δυτικού κόσμου και του δυτικού πολιτισμού. Ιστορικά, οι Οθωμανοί Τούρκοι, σε αντίθεση με τους Ρωμαίους, που κατακτώντας την Ελλάδα επωφελήθηκαν της ανωτερότητας του ελληνικού πολιτισμού, τον οποίο ασπάσθηκαν πλήρως και από τη σύμμειξη προήλθε ο λαμπρός ελληνορωμαϊκός πολιτισμός, έπραξαν ακριβώς το α­ντίθετο. Αντιμετώπισαν τον πολιτισμό που είχε αναπτύξει και αναδείξει η Βυζαντινή Αυτοκρατορία εχθρικά, καταστρέφοντας ιστορικά μνημεία και καταλύοντας θεσμούς και παραδόσεις. Επέφεραν το πλήρες πολιτιστικό σκότος, τη στιγμή που στη Δύση άρχιζε να ανατέλλει ο ήλιος της Αναγέννησης, που σήμαινε την επιστροφή στο αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό πνεύμα.

Η τουρκική ενέργεια, που συνιστά ασέβεια και περιφρόνηση προς τον παγκόσμιο πολιτισμό, εξυπηρετεί και άλλους στόχους και επιδιώξεις. Ένας εξ αυτών είναι η τόνωση του εθνικοθρησκευτικού φρονήματος των πολιτών της Τουρκίας, με τη συ­μπερίληψη και των μουσουλμάνων Κούρδων, που συνιστούν το 1/5 περίπου του πληθυσμού της χώρας. Με τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί ενισχύονται οι φιλοδοξίες και οι επιδιώξεις του κ. Ερ­ντογάν να εμφανιστεί ως υπερασπιστής του Ισλάμ και να ηγηθεί του ισλαμικού κόσμου. Σημαντική και η πολιτική διάσταση, που συνίσταται στο μήνυμα ότι η Τουρκία ως κυρίαρχη χώρα αποφασίζει με γνώμονα την εξυπηρέτηση των εθνικών της συμφερό­ντων και ότι είναι σε θέση να αγνοήσει ενδεχόμενες αντιδράσεις της διεθνούς κοινότητας. Αυτή η διάσταση αφορά και τις σχέσεις με την Ελλάδα.

Η αγνόηση των ελληνικών αντιδράσεων συνάγεται και από το γεγονός ότι η σχετική απόφαση για μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί ελήφθη λίγες ημέρες πριν από την προγραμματισμένη επίσημη επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού στην Άγκυρα και τη συνάντησή του με τον τούρκο Πρόεδρο (Δευτέρα 13 Μαΐου). Τι εμπόδιζε τον κ. Ερ­ντογάν να αναβάλει για λίγες ημέρες την έκδοση της σχετικής απόφασης; Η τουρκική συμπεριφορά δεν επιτρέπει αισιόδοξες προβλέψεις για το αποτέλεσμα των διμερών συνομιλιών και την εν γένει πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί ακριβώς λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη του έλληνα πρωθυπουργού φανερώνει ότι τίποτα δεν έχει αλλάξει στη στάση της Άγκυρας σε ό,τι αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τις αναθεωρητικές της θέσεις για αλλαγή του status quo στο Αιγαίο και στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Καμιά ουσιαστική και αποτελεσματική αντίδραση δεν υπήρξε και από τον χριστιανικό και δυτικό κόσμο. Μόνο φραστικές και ακαδημαϊκού χαρακτήρα καταδίκες, τις οποίες η Άγκυ­ρα σίγουρα αγνόησε.

Το αυτό ισχύει και για την UNESCO, που είναι το εντεταλμένο διεθνές όργανο για την προστασία των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αφού η ίδια αποφασίζει την αναγνώριση και την κήρυξή τους. Δεν έγινε γνωστό ποια ήταν ακριβώς η αντίδραση του αναπληρωτή του ΓΓ του Οργανισμού, προς τον οποίον προέβη σε διάβημα η Ελληνική Μόνιμη Αντιπροσωπεία στην UNESCO. Ειρήσθω ότι η UNESCO στερείται θεσμικών δυνατοτήτων για λήψη μέτρων, όπως, π.χ., η αναστολή ή και αποπομπή από τον εξειδικευμένο οργανισμό του ΟΗΕ όσων παραβιάζουν τις αρχές και αναιρούν τις αποφάσεις του. Η UNESCO υπέστη ένα ισχυρό πλήγμα με την αποχώρηση των ΗΠΑ και του Ισραήλ το 2017, με το αιτιολογικό ότι ήταν αδύνατη η συνεργασία με χώρες-μέλη που εκφράζουν ακραίες φυλετικοθρησκευτικές θέσεις. Οι ΗΠΑ επέστρεψαν προ διετίας, αλλά οι εντυπώσεις και οι συνέπειες δεν έχουν πλήρως αρθεί.

Σε ό,τι αφορά τις ελληνικές αντιδράσεις, αυτές –και σε επίσημο επίπεδο– εκφράσθηκαν από τον πρωθυπουργό, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την υπουργό Πολιτισμού. Ο πρωθυπουργός εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του με την παρατήρηση ότι η τουρκική ενέργεια ήταν αχρείαστη και τόνισε ότι θα έθετε το θέμα στον τούρκο Πρόεδρο κατά τη μετέπειτα συνάντησή τους. Υποστηρίχθηκε ότι θα μπορούσε ή και όφειλε να αναβάλει ή ακόμη και να ακυρώσει την επίσκεψή του στην Τουρκία. Προφανώς, επικράτησε ο πολιτικός ρεαλισμός, με το σκεπτικό ότι σκόπιμο και συμφέρον είναι να μη διακοπεί ο ελληνοτουρκικός διάλογος και η συνεργασία προς επίλυση των διμερών διαφορών, με επαφές σε υψηλό, πολιτικό και υπηρεσιακό, επίπεδο. Σίγουρα υπήρξαν και θέσεις και γνώμες πολιτικού και ιστορικού κυνισμού, όπως ότι τα θρησκευτικά και άλλα μνημεία χάθηκαν με την Άλωση της Πόλης το 1453. Οι χλιαρές αντιδράσεις και αντιλήψεις και άλλων φορέων ερμηνεύονται και ως ενδοτισμός στις παράλογες θέσεις και συμπεριφορές της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Ελπίζεται ότι η ελληνική διπλωματία δεν παρασύρεται και δεν υιοθετεί, έναντι των παραλογισμών των τουρκικών πολιτικών ηγεσιών του καθεστώτος Ερντογάν, ΕΛΙΑΜΕΠ-ικές θέσεις και αντιλήψεις όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και διαφορές…

ΤΟ ΠΑΡΟΝ