Η κρίση στην ΕΕ, η έκθεση Λέτα και η αφασία της κυβέρνησης και του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα – Του Ν. Στραβελάκη

Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Όποτε έχουμε ευρωεκλογές, η μόνιμη επωδός των δημοσιογράφων είναι ότι δεν συζητήσαμε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και περιοριστήκαμε σε «διλήμματα» που αφορούν το εγχώριο πολιτικό σκηνικό. Οι φετινές ευρωεκλογές δεν θα αποτελέσουν εξαίρεση. Ήδη η κυβέρνηση αλλά και κομμάτι της αντιπολίτευσης προσπαθούν να μετατρέψουν τις εκλογές σε ένα επίσημο γκάλοπ για την επιρροή των κομμάτων.

Οι πολιτικοί μας ταγοί, όμως, παραβλέπουν το ότι το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών εν πολλοίς θα καθοριστεί από το βάθος της κρίσης του 2008 και τις επιπτώσεις της στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το τελευταίο δεν είναι το συμπέρασμα κάποιων αριστερών οικονομολόγων, προκύπτει τόσο από την έκθεση Λέτα (Απρίλιος 2024) όσο και από πρόσφατο άρθρο γνώμης στο blog του ESM (Behrens 8/5/2024). Με αυτά θα ασχοληθώ στη συνέχεια.

Η έκθεση του πρώην ιταλού πρωθυπουργού Ενρίκο Λέτα συντάχθηκε κατόπιν απόφασης / αιτήματος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που πάρθηκε τον Ιούνιο του 2023. Σκοπός της ήταν η ανεξάρτητη αξιολόγηση της πορείας του πυρήνα του εγχειρήματος της ΕΕ, που δεν είναι άλλο από την «Κοινή – Ενιαία Αγορά». Σε αυτό το πεδίο η έκθεση ξεκινάει με μια σημαντική διαπίστωση. Το 1993, όταν τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη του Μάαστριχτ, το ΑΕΠ των ΗΠΑ και των χωρών της ΕΕ ήταν ανάλογο. Τα επόμενα 30 χρόνια, όμως (1993 – 2023), η σωρευτική μεγέθυνση στις ΗΠΑ ήταν 60%, ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις 30% (έκθεση Λέτα, σελ. 4). Εκ πρώτης όψεως, λοιπόν, την «Κοινή – Ενιαία Αγορά» δεν τη λες και επιτυχία.

Το χειρότερο είναι ότι οι αρνητικές διαπιστώσεις δεν σταματούν εκεί. Η έκθεση επισημαίνει (σελ. 4) ότι η «Κοινή Αγορά» βασίζεται στο ελεύθερο εμπόριο και στην ελεύθερη κυκλοφορία ανθρώπων και εμπορευμάτων. Ο σημερινός κόσμος των περιφερειακών και εμπορικών πολέμων, όμως, σύμφωνα πάντα με την έκθεση, αποδυναμώνει παραπέρα την αποτελεσματικότητα της «Κοινής Αγοράς».

Λίγο παρακάτω, οι διαπιστώσεις σοβαρεύουν κι άλλο. Η έκθεση επισημαίνει ότι από τη διαδικασία της «Κοινής – Ενιαίας Αγοράς» εξαιρέθηκαν η ενέργεια, το finance και οι ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Η επιλογή να αφεθούν αυτοί οι τομείς στον έλεγχο των εθνικών κυβερνήσεων αποτελεί (σύμφωνα με την έκθεση) το βασικό εμπόδιο στη δημιουργία «Κοινής – Ενιαίας Αγοράς». Με άλλα λόγια, η εξαίρεση αυτών των τομέων «ευθύνεται» για την απόκλιση της περιφέρειας της ΕΕ από τον πυρήνα. Ένα ζήτημα που είναι κεντρικό και για την Ελλάδα και για τις υπόλοιπες χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου.

Κάπου εδώ, η κριτική διάθεση της έκθεσης υποβαθμίζεται. Ο κ. Λέτα σπεύδει να αναγνωρίσει ότι οι προτεραιότητες που έχει θέσει η Κομισιόν, δηλαδή η πράσινη μετάβαση και η ψηφιοποίηση, η διεύρυνση (προς Ανατολάς) και η ενίσχυση της ασφάλειας, είναι οι ενδεδειγμένες. Κοντολογίς, τα προφανή προβλήματα της ΕΕ θα «φύγουν» αν εφαρμοσθούν οι επιδιώξεις του πυρήνα των χωρών της ΕΕ. Διότι τι άλλο είναι η «ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας» εκτός από την αύξηση των αγορών πολεμικού υλικού, που θα καταλήξει στις τσέπες γαλλικών, γερμανικών και ολλανδικών εταιρειών; Ανάλογη θα είναι και η κατανομή των εσόδων από τις επενδύσεις της πράσινης μετάβασης, με την προσθήκη στη λίστα των ευεργετημένων ιταλικών και ισπανικών εταιρειών.

Το θέμα που μένει προ διευθέτηση είναι ο τρόπος υλοποίησης αυτών των στόχων. Το άρθρο γνώμης του κ. Behrens (senior economist του ESM) έρχεται να αναλύσει αυτό ακριβώς το ζήτημα. Επιχειρηματολογεί υπέρ του ότι η πολιτική των άμεσων επιδοτήσεων στον τομέα της πράσινης μετάβασης που εφαρμόζει η ΕΕ είναι υπέρτερη της πολιτικής φορολογικών ελαφρύνσεων που εφαρμόζουν οι Αμερικανοί. Το άρθρο λέει, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι η πολιτική των απευθείας επιδοτήσεων επιτρέπει στις κυβερνήσεις την ανάδειξη επενδυτικών ευκαιριών, ιδιωτικών επενδύσεων, φυσικά. Αυτό προωθεί επενδύσεις που «μεγιστοποιούν την επίδραση των κλαδικών κερδών και της μεγέθυνσης». Πρόκειται για την αποθέωση της διαπλοκής. Οι κυβερνήσεις αποφασίζουν να ενισχύσουν επενδυτικά έργα, τα οποία όμως θα ανήκουν σε ιδιώτες.

Το χειρότερο είναι ότι όλες αυτές οι αποφάσεις και οι ιεραρχήσεις βρίσκονται έξω από τον δημόσιο διάλογο. Η κυβέρνηση και η μείζων αντιπολίτευση ούτε καν συζητούν αυτά τα θέματα. Μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης, στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, έσπευσε να συμφωνήσει με το περιεχόμενο της έκθεσης Λέτα. Την ίδια ώρα, προτείνεται να αναλάβουν τον έλεγχο αυτών των ζητημάτων στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «παπαγάλοι» των καναλιών και TV περσόνες, γιατί αυτοί θα είναι οι «υποψήφιοι» της κυβέρνησης και της μείζονος αντιπολίτευσης. Γι’ αυτό και η ενίσχυση της πραγματικής Αριστεράς στις ευρωεκλογές είναι επιτακτική ανάγκη.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ

Φωτό: powergame.gr