ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ: Τι γιορτάζουμε – Το αγίασμα της Κωνσταντινούπολης.
Πέντε ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη της Ζωοδόχου Πηγής, που έχει διαδοθεί σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο από το ομώνυμο αγίασμα της Κωνσταντινούπολης.
Με το όνομα Ζωοδόχος Πηγή του Μπαλουκλί ή Παναγία η Μπαλουκλιώτισσα φέρεται ιερό χριστιανικό αγίασμα που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη έξω από τη δυτική πύλη της Σηλυβρίας, όπου υπήρχαν τα λεγόμενα «παλάτια των πηγών», στα οποία οι βυζαντινοί αυτοκράτορες παραθέριζαν την άνοιξη. Πήρε την ονομασία του από το τουρκικό όνομα Balık (= ψάρι) και περιλαμβάνει το μοναστήρι, την εκκλησία και το αγίασμα.
Για την αποκάλυψη του Αγιάσματος υπάρχουν δύο εκδοχές:
α) Η πρώτη, που εξιστορεί ο Νικηφόρος Κάλλιστος, αναφέρει: Ο μετέπειτα αυτοκράτορας Λέων ο Θραξ ή Λέων ο Μέγας (457 – 474 μ.Χ.), όταν ερχόταν ως απλός στρατιώτης στην Κωνσταντινούπολη, συνάντησε στη Χρυσή Πύλη έναν τυφλό που του ζήτησε νερό. Ψάχνοντας γιά νερό, μια φωνή του υπέδειξε την πηγή.
Πίνοντας ο τυφλός και ερχόμενο το λασπώδες νερό στα μάτια του θεραπεύτηκε! Όταν αργότερα έγινε αυτοκράτορας, του είπε μια προφητική φωνή πως θα έπρεπε να χτίσει δίπλα στην πηγή μια εκκλησία. Πράγματι, ο Λέων έχτισε μια μεγαλοπρεπή εκκλησία προς τιμήν της Θεοτόκου στο χώρο εκείνο, τον οποίο και ονόμασε «Πηγή».
β) Η δεύτερη, που εξιστορεί ο ιστορικός Προκόπιος, τοποθετείται στις αρχές του 6ου αιώνα και αναφέρεται στον Ιουστινιανό. Ο Ιουστινιανός κυνηγούσε σε ένα θαυμάσιο τοπίο με πολύ πράσινο, νερά και δέντρα. Εκεί, σαν σε όραμα, είδε ένα μικρό παρεκκλήσι, πλήθος λαού και έναν ιερέα μπροστά σε μια πηγή. «Είναι η πηγή των θαυμάτων», του είπαν. Και έχτισε εκεί μοναστήρι με υλικά που περίσσεψαν από την Αγία Σοφία.
Σε ανάμνηση λοιπόν των εγκαινίων του ναού αυτού η Εκκλησία καθιέρωσε την κατ΄έτος εορτή της Ζωοδόχου Πηγής την Παρασκευή της Διακαινησίμου Εβδομάδος. Πέρα όμως από θρύλους και παραδόσεις, η Παναγία, μητέρα του Χριστού και μητέρα πάντων των χριστιανών, παραμένει για όλους μας η Πηγή της Ζωής, καθότι έφερε στον κόσμο τη Ζωή, τον Χριστό.
Αγίασμα Ζωοδόχου Πηγής
Γράφοντας τον 14ο αιώνα για το αγίασμα της Πηγής, ο Νικηφόρος Κάλλιστος παραθέτει, από διάφορες πηγές, έναν κατάλογο 63 θαυμάτων, από τα οποία τα 15 έφθαναν ως την εποχή του. Στη θαυματουργή αυτή πηγή βρήκε τη γιατρειά και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο Λέοντας ΣΤ΄ο Σοφός, η γυναίκα του, αγία βασίλισσα Θεοφανώ, ο Ρωμανός Α΄ο Λεκαπηνός και η γυναίκα του, ο Πατριάρχης Στέφανος (886-912), ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων Ιωάννης (964-966), αλλά και πλήθος αρχόντων και απλών ανθρώπων. Μέχρι και νεκρό ανέστησε το αγιασμένο νερό της Ζωοδόχου Πηγής!
Σήμερα στην αυλή της Ζωοδόχου Πηγής βρίσκονται οι τάφοι των Οικουμενικών Πατριαρχών.
Το Μπαλουκλί (Τα ψάρια της Ζωοδόχου Πηγής),
ποίημα του Γεώργιου Βιζυηνού
Σαράντα μέρες πολεμά ο Μωχαμέτ να πάρη
την Πόλη την μεγάλη.
Σαράντα μέρες έκαμεν ο ‘γούμενος το ψάρι
στα χείλη του να βάλη.
Απ’ τες σαράντα κι ύστερα, πεθύμησε να φάγη
τηγανισμένο ψάρι.
– Αν μας φυλάγ’ η Παναγιά καθώς μας’ε φυλάγει,
την Πόλη ποιος θα πάρη;
Ρίχτει τα δίχτυα στον γιαλό, τρία ψαράκια πιάνει,
– Θεός να τα βλογήση!
Το λάδι βάλλει στην φωτιά μες στ’ αργυρό τηγάνι,
για να τα τηγανίση.
Τα τηγανίζ’ από την μια, και πά’ να τα γυρίση
κι από το άλλο μέρος.
Ο παραγιός του βιαστικά πετά να του μιλήση,
και τάχασεν ο γέρος!
– Μην τηγανίζης, γέροντα, και μόσχισε το ψάρι
στην Πόλη την μεγάλη!
Την Πόλη την εξακουστή οι Τούρκοι έχουν πάρει,
μας κόβουν το κεφάλι!
– Στην Πόλη Τούρκου δεν πατούν κι Αγαρηνού ποδάρια!
Με φαίνεται σαν ψεύμα!
Μ’ αν είν’ αλήθεια το κακό, να σηκωθούν τα ψάρια
να πέσουν μες στο ρεύμα!
Ακόμ’ ο λόγος βάσταγε, τα ψάρι’ απ’ το τηγάνι,
την μια μεριά ψημένα,
πηδήξανε κι επέσανε στης λίμνης την λεκάνη,
γερά, ζωντανεμένα.
Ακόμ’ ώς τώρα πλέουνε, κόκκιν’ από το μέρος,
όπου τα είχε ψήσει.
Φυλάγουν το Βυζάντιο ν’ αναστηθή κι ο γέρος
να τ’ αποτηγανίση.
Ἀπολυτίκιον
Ήχος α’.
Ο ναός σου Θεοτόκε ανεδείχθη παράδεισος, ως ποταμούς αειζώους αναβλύζων ιάματα ώ προσερχόμενοι πιστώς, ως Ζωοδόχου εκ Πηγής, ρώσιν αντλούμεν, και ζωήν την αιώνιον, πρεσβεύεις γαρ συ τω εκ σου τεχθέντι, Σωτήρι Χριστώ, σωθήναι τας ψυχάς ημών.
Πηγές:ekklisiaonline.gr, saint.gr