Οι λόγοι που η Τουρκία ανακοίνωσε την αναστολή της συμμετοχής της στη Συνθήκη CFE – Του Λ. ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ

Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ*
Αντιστράτηγου ε.α.

Με απόφαση της τουρκικής κυβέρνησης, η Τουρκία ανέστειλε τη συμμετοχή της στη Συνθήκη CFE (Conventional Forces in Europe), η οποία είναι σε ισχύ από το 1990 και αφορά τον περιορισμό των συμβατικών δυνάμεων στην Ευρώπη.

Η Συνθήκη αυτή έθετε όρια στην οροφή των συμβατικών εξοπλισμών του ΝΑΤΟ και του Συμφώνου της Βαρσοβίας αμέσως μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου και την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ώστε να υπάρχει διαφάνεια και έλεγχος για αποφυγή επιθετικής ενέργειας από τη μία πλευρά εναντίον της άλλης.

Με βάση τη Συνθήκη αυτή, οι χώρες είναι υποχρεωμένες να δηλώνουν πολεμικά αεροσκάφη, ελικόπτερα, άρματα, πυροβόλα, τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού – μάχης, αναγνωριστικά οχήματα, αντιαρματικά όπλα και πυραυλικά συστήματα, ενώ δεν υπάρχει η υποχρέωση δήλωσης πολεμικών πλοίων. Κάθε έτος κοινοποιείται στις χώρες που συμμετέχουν στη Συνθήκη έκθεση με τα οπλικά συστήματα και τις ακριβείς θέσεις τους, στην οποία φαίνονται οι νέες παραλαβές οπλικών συστημάτων, οι μετακινήσεις σε άλλες περιοχές, η απόσυρση παλαιού πολεμικού υλικού κ.λπ. Οι δηλώσεις των οπλικών συστημάτων γίνονται με ακριβή γεωγραφικό προσδιορισμό και η διαρροή των στοιχείων αυτών αποτελεί παράγοντα κενού στην ασφάλεια μιας χώρας.

Τα τελευταία χρόνια, η Συνθήκη αυτή απώλεσε τον χαρακτήρα της αναφορικά με τη διαφάνεια και τη δυνατότητα ελέγχου των εξοπλισμών, καθώς οι δηλώσεις των οπλικών συστημάτων από τις συμβαλλόμενες χώρες έχουν συμβολικό χαρακτήρα, αφού ο έλεγχος δεν γίνεται με φυσική παρουσία επιθεωρητών άλλων χωρών, όπως στο παρελθόν, αλλά με απλή δήλωση της κάθε χώρας. Αποτέλεσμα αυτού είναι πολλά στοιχεία να είναι ανακριβή, κάτι το οποίο έχει πράξει στο παρελθόν η Τουρκία με αποπροσανατολιστικές δηλώσεις οπλικών συστημάτων. Η Τουρκία έχει πετύχει την εξαίρεση από την υποχρέωση δήλωσης οπλικών συστημάτων σε περιοχές της Ανατολικής Τουρκίας, δηλαδή στις περιοχές ευθύνης της 2ης και 3ης Στρατιάς, με τη δικαιολογία του αγώνα εναντίον του ΡΚΚ.

Το περασμένο έτος, η Ρωσία ανακοίνωσε την αποχώρησή της από τη Συνθήκη CFE, οπότε η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία να προχωρήσει, από τη δική της πλευρά, στην αναστολή της συμμετοχής της σε αυτή.

Γιατί η Τουρκία αποφάσισε να απέχει τώρα από τη Συνθήκη
Κάποιοι θεωρούν ότι η αναστολή συμμετοχής της Τουρκίας έχει να κάνει με την πρόθεσή της να παραβιάσει την οροφή των εξοπλισμών. Ο ισχυρισμός αυτός έχει πολλά κενά, καθώς, όπως προαναφέρθηκε, η Συνθήκη δεν διατηρεί τον παλαιό, αυστηρό της χαρακτήρα, κάτι που η Τουρκία έχει εκμεταλλευθεί πολλές φορές στο παρελθόν. Άλλοι είναι οι λόγοι, οι οποίοι ενέχουν χαρακτηριστικά συμβολισμού αλλά και ουσίας και αφορούν άμεσα και την Ελλάδα.

Σε επίπεδο συμβολισμού, η Τουρκία αναστέλλοντας τη συμμετοχή της έδωσε το στίγμα της μεγάλης δύναμης, όπως έπραξε και η Ρωσία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία έχει δείξει την τελευταία περίοδο ότι κινείται στον «αστερισμό της Ευρασίας», εφαρμόζοντας μια ανεξάρτητη πολιτική, σε εφαρμογή του Σχεδίου «Αιώνας της Τουρκίας», με σκοπό την πολιτική, οικονομική, πολιτιστική, γλωσσική και στρατιωτική ένωση των τουρκογενών χωρών της Κεντρικής Ασίας. Μία φιλόδοξη Τουρκία θεωρεί ότι δεν έχει λόγο να δίνει λογαριασμό σε κανέναν οργανισμό.

Σε επίπεδο ουσιαστικής επιχειρησιακής αναγκαιότητας, η Τουρκία ανέστειλε τη συμμετοχή της στη Συνθήκη CFE για λόγους αμυντικού αλλά και επιθετικού σχεδιασμού και σχετίζονται με την αποφυγή δήλωσης του αριθμού και των θέσεων των εξοπλισμών της, σε μια περίοδο που το γεωπολιτικό περιβάλλον χαρακτηρίζεται από απειλητική ρευστότητα και πολλές στρατιωτικές της μονάδες έχουν μετακινηθεί σε άλλα μέτωπα.

Η πρώτη περίπτωση αφορά τα μέτρα που θεώρησε ότι πρέπει να λάβει η Τουρκία έναντι του Ισραήλ, με αφορμή την εχθρική στάση της Άγκυρας, λόγω της στήριξης της Χαμάς, κάτι που έχει εξοργίσει την ισραηλινή πλευρά. Ο ίδιος ο Ερντογάν τον περασμένο Νοέμβριο μίλησε για βλέψεις του Ισραήλ για κατάληψη τουρκικού εδάφους, γνωστοποιώντας ότι στο νέο υπό σύνταξη Έγγραφο Πολιτικής Εθνικής Ασφάλειας, γνωστό και ως Ερυθρά Βίβλος, το Ισραήλ έχει οριστεί ως η κύρια απειλή για την Τουρκία. Το Έγγραφο αυτό αποτελεί το κορυφαίο θεσμικό κείμενο της Τουρκίας και αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση της κυβερνητικής και της αμυντικής της πολιτικής αλλά και τα στρατιωτικά δόγματα σε βάθος πενταετίας. Η Τουρκία, αυτοεξαιρούμενη από τη Συνθήκη CFE, δεν θα γνωστοποιεί πλέον τα οπλικά της συστήματα και τις θέσεις αυτών, αφού μπορεί να αποτελέσουν στόχους δυνητικών απειλών. Στο ίδιο πλαίσιο, τους τελευταίους μήνες οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας έχουν εντατικοποιήσει τις προσπάθειές τους και έχουν συλλάβει δεκάδες πράκτορες που συνεργάζονται με τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ.

Η δεύτερη περίπτωση αφορά άμεσα την Ελλάδα. Η Τουρκία, ως η επιτιθέμενη πλευρά, η οποία συνεχίζει τις αξιώσεις αμφισβητώντας την εθνική κυριαρχία και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα, δεν επιθυμεί να δίνει καθαρή εικόνα μέσω των δηλώσεων της Συνθήκης CFE για τους αριθμούς αλλά και τις θέσεις των οπλικών της συστημάτων. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για την περιοχή της Ανατολικής Θράκης αλλά και του Αιγαίου, καθώς η τουρκική πλευρά έχει μετακινήσει μεγάλο αριθμό στρατιωτικών δυνάμεων στα μέτωπα με Συρία και Ιράκ. Με την αποχή της από τη Συνθήκη CFE η Άγκυρα δεν θα έχει πλέον καμιά υποχρέωση να δηλώνει στοιχεία των οπλικών της συστημάτων, προσδίδοντας έτσι χαρακτήρα μυστικότητας στους αριθμούς και στις θέσεις αυτών που θα τηρεί στη Θράκη και στο Αιγαίο αλλά και στις μετακινήσεις μονάδων της από τις περιοχές αυτές στο συριακό και στο ιρακινό μέτωπο.

Η Ελλάδα θα πρέπει να επανεξετάσει την πιθανότητα εξαίρεσης από τη Συνθήκη, επικαλούμενη την αντίστοιχη της Τουρκίας, καθώς θα υπάρχει πλέον ετεροβαρής εικόνα στη διαφάνεια των δηλώσεων οπλικών συστημάτων Ελλάδας – Τουρκίας στο πλαίσιο της Συμμαχίας. Επίσης, οι ελληνικές υπηρεσίες πληροφοριών θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για τη συλλογή πληροφοριών, αφού η επιτιθέμενη Τουρκία, η οποία διατηρεί πάντα το προνόμιο του αιφνιδιασμού, δηλώνει ανοιχτά ότι επιδιώκει την απόκρυψη δήλωσης των εξοπλισμών της, υποχρέωση η οποία πήγαζε από τη Συνθήκη CFE.

* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, Κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε Μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα, με παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού, την περίοδο 2013 – 2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Αναλύσεων «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ