Η επόμενη ημέρα για την Τουρκία και η αγωνία της Αθήνας

–Τα επόμενα βήματα σε Ελληνοτουρκικά και Κυπριακό

Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ

Αγωνία στην Αθήνα προκαλούν τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στην Τουρκία και το νέο πολιτικό σκηνικό που δημιουργείται μετά την πρώτη μεγάλη ήττα του Ερντογάν κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών που κυβερνά τη χώρα. Στην Αθήνα περιμένουν τα πρώτα δείγματα γραφής του τούρκου Προέδρου εν όψει και της κρίσιμης, για τα επόμενα βήματα στα Ελληνοτουρκικά, επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα στις αρχές Μαΐου.

Ο Ερντογάν βγαίνει λαβωμένος από την κρίσιμη αυτή εκλογική μάχη και κανείς δεν γνωρίζει πώς θα προσπαθήσει να ανακτήσει το χαμένο έδαφος, καθώς κανείς δεν πιστεύει βεβαίως ότι ο Ερντογάν θα εγκαταλείψει το παιχνίδι και θα παραδοθεί αμαχητί στην αντιπολίτευση και στον Εκρέμ Ιμάμογλου.

Ο Ερντογάν στις εκλογές της Κυριακής υπέστη μια μεγάλη ήττα, η οποία ήταν και προσωπική, καθώς δέκα μήνες μετά τις προεδρικές εκλογές, στις οποίες κατόρθωσε έστω και οριακά να επανεκλεγεί Πρόεδρος και ενώ είχαν μεσολαβήσει οι σεισμοί με τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και τους χιλιάδες αστέγους και ξεριζωμένους από τα χωριά τους πολίτες, ανέλαβε ο ίδιος την προεκλογική εκστρατεία των δημοτικών εκλογών, μετατρέποντάς τις σε μια κεντρική πολιτική μάχη. Όπως συνήθως ξέρει να κάνει ο τούρκος Πρόεδρος, έθεσε μέχρι την τελευταία στιγμή το δίλημμα «Εγώ ή αυτοί». Και πήρε την απάντηση από το εκλογικό σώμα.

Έχασε όχι μόνο τις πέντε μεγάλες πόλεις της Τουρκίας αλλά και σε εθνικό επίπεδο, ανασταίνοντας το CHP, το κόμμα του κεμαλικού κατεστημένου, που βρέθηκε στην πρώτη θέση για πρώτη φορά μετά το 1977.

Η τύχη της Άγκυρας και της Σμύρνης ήταν προδιαγεγραμμένη, καθώς στην τουρκική πρωτεύουσα ο υποψήφιος δήμαρχος έχει ευρύτατη λαϊκή αποδοχή λόγω του έργου που προσφέρει, ενώ η Σμύρνη είναι το μεγάλο, παραδοσιακό προπύργιο του CHP.

Όμως, στη μάχη της Κωνσταντινούπολης ο Ερντογάν έχασε για δεύτερη φορά από τον Εκρέμ Ιμάμογλου, τον μεγάλο «αστέρα» της τουρκικής πολιτικής σκηνής, ο οποίος πλέον προβάλλει ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της αντιπολίτευσης και αυτός που θα σταθεί απέναντι στον Ερντογάν σε μια εθνική κάλπη, όταν έρθει η ώρα.

Ο Ιμάμογλου το 2019 κέρδισε για πρώτη φορά τον δήμο των 16 εκατομμυρίων κατοίκων και βρέθηκε στο στόχαστρο των μηχανισμών του Ερντογάν, που τον υποχρέωσαν τότε σε επανάληψη της διαδικασίας, ενώ βρέθηκε αντιμέτωπος με κατηγορίες που του φόρτωσε το ελεγχόμενο από τον Ερντογάν δικαστικό σύστημα. Ωστόσο, όχι μόνο άντεξε στις επιθέσεις, αλλά βγήκε και ενισχυμένος.

Πέραν του συμβολικού μηνύματος που στέλνει η επανεκλογή του στον Δήμο της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος φιλοξενεί το 1/4 του συνολικού πληθυσμού της Τουρκίας και αποτελεί το μεγάλο οικονομικό κέντρο της χώρας, ο Ιμάμογλου θα έχει πλέον στα χέρια του έναν μηχανισμό με προϋπολογισμό τουλάχιστον 15 δισ. δολαρίων και ένα κοινωνικό δίκτυο στήριξης των δημοτών, το οποίο αποτελεί τον πιο ισχυρό μηχανισμό πελατειακού συστήματος, που εδραιώνει την πολιτική ισχύ του.

Την ίδια ώρα, ο Ερντογάν είδε το κόμμα του, το ΑΚΡ, να έχει διαρροές κυρίως προς τα δεξιά, καθώς το συντηρητικό ισλαμικό κομμάτι του εκλογικού σώματος στράφηκε στο Νέο Κόμμα Ευημερίας, πρόεδρος του οποίου είναι ο Φατίχ Ερμπακάν, γιος του Νετσμετίν Ερμπακάν, ιδρυτή του Κόμματος Ευημερίας, από το οποίο αναδείχθηκε όλη η ηγεσία του ΑΚΡ και ο ίδιος ο Ερντογάν. Ένα κόμμα του πολιτικού Ισλάμ, ο ιδρυτής του οποίου ήταν ο ιδεολογικός πατέρας του Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Ερντογάν είδε ακόμη να καταποντίζεται ο εθνικιστής σύμμαχός του, Ντεβλέτ Μπαχτσελί και αυτό εκ των πραγμάτων του δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για το μέλλον, καθώς θα πρέπει να αναζητήσει συμμαχίες και σε άλλα στρώματα και σε άλλες πολιτικές δυνάμεις.

Μεγάλο πρόβλημα για τον τούρκο ηγέτη αναδεικνύεται και πάλι το κουρδικό στοιχείο. Οι Κούρδοι, με το κόμμα DEM, κέρδισαν ορισμένες περιφέρειες στη Νοτιοανατολική Τουρκία, αλλά η κουρδική ψήφος στη Δυτική Τουρκία, στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη στράφηκε στους υποψηφίους του CHP, διευρύνοντας έτσι το προβάδισμα έναντι του κυβερνώντος ΑΚΡ. Ο Ταγίπ Ερντογάν είναι πιθανό να επιχειρήσει μια κίνηση συμφιλίωσης με τους Κούρδους, προκειμένου να κερδίσει την κουρδική ψήφο. Αλλά γνωρίζει ότι αυτό θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, όσο αυτός που τον στηρίζει στην κυβέρνηση είναι ο Μπαχτσελί, με την ακραία αντικουρδική πολιτική, ενώ γνωρίζει ότι θα υπάρξουν σοβαρές αντιδράσεις μόλις υλοποιήσει την επιχείρηση «εκκαθάρισης» του Βόρειου Ιράκ και της Βόρειας Συρίας από τις κουρδικές δυνάμεις και τις οργανώσεις που βρίσκονται κοντά στο PKK.

Η οικονομία είναι αυτή που στοίχισε περισσότερο στον Ερντογάν, τη στιγμή που δεν έχει πολλά περιθώρια για αλλαγές. Ο υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ εφαρμόζει πλέον την ορθόδοξη συνταγή για έξοδο από την κρίση και από την παγίδα του πληθωρισμού, αλλά αυτό έχει κόστος, καθώς η λιτότητα πλήττει κυρίως τα στρώματα που αποτέλεσαν την εκλογική βάση του Ερντογάν και τα προηγούμενα χρόνια ωφελήθηκαν από την ανοιχτόχερη πολιτική του.

Είναι προφανές ότι ο Ερντογάν και το AKP το προσεχές διάστημα θα μπουν σε μια περίοδο επανασχεδιασμού και ανασυγκρότησης. Η εξωτερική πολιτική τους δύσκολα θα αλλάξει και δεν πρόκειται να εγκαταλείψουν το μεγάλο αφήγημά τους για τον «Αιώνα της Τουρκίας» και για την ισχυρή Τουρκία, τη χώρα που συνομιλεί με όλους, αλλά έχει το δικό της μπαϊράκι και είναι αυτόνομος, ισχυρός πόλος στο διεθνές σύστημα, που μπορεί να είναι με το ένα πόδι στη Δύση και στο ΝΑΤΟ και με το άλλο στην Ανατολή, με τη Ρωσία και το Ιράν, ενώ θα επιχειρήσουν, επίσης, να ικανοποιήσουν το συντηρητικό ισλαμικό ακροατήριο. Αυτά οδηγούν σε μια επιθετική εξωτερική πολιτική, η οποία βεβαίως θα εκδηλωθεί πλήρως μετά τις αμερικανικές εκλογές και ανάλογα με το σκηνικό που θα διαμορφωθεί στην Ουάσινγκτον.

Ο κ. Ερντογάν θα έχει να ασχοληθεί άμεσα με την επιχείρηση εκκαθάρισης των Κούρδων στο Βόρειο Ιράκ και να βρει ισορροπία στις σχέσεις με την αμερικανική διοίκηση, ύστερα από μια σχεδόν τριετή περίοδο εντάσεων.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, ο Ερντογάν θα συνεχίσει για ένα διάστημα την πολιτική ύφεσης, όσο θεωρεί ότι αυτό τον διευκολύνει στα παζάρια με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, αλλά, με δεδομένο το πολιτικό κλίμα στην Τουρκία, θα διαψευσθούν σύντομα κάποιοι αιθεροβάμονες των Αθηνών, που ήλπιζαν ότι θα υπάρξει κάποια μεγάλη κίνηση από τον Ερντογάν στο θέμα της υφαλοκρηπίδας, αφού ο τούρκος Πρόεδρος δεν έχει σκοπό να υποχωρήσει στο θέμα του Αιγαίου.

Ακόμη και αν ήθελε να κάνει κάποια κίνηση, δεν θα προχωρήσει, καθώς σε κάθε βήμα του θα είναι αντιμέτωπος με την κριτική του CHP, που παραδοσιακά εκφράζει τη σκληρή γραμμή έναντι της Ελλάδας και έχει κατηγορήσει μάλιστα τον Ερντογάν ότι έχει… χαρίσει τα νησιά στην Ελλάδα! Όχι μόνο δεν πρέπει να ελπίζει κανείς για ουσιαστική πρόοδο στα ελληνοτουρκικά, αλλά με έναν απρόβλεπτο και πληγωμένο πολιτικά Ερντογάν θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για επιστροφή στα… παλιά στο Αιγαίο και για απόλυτη σκλήρυνση στο Κυπριακό. Σε μια περίοδο, μάλιστα, που γίνονται προσπάθειες για επανάληψη των συνομιλιών, ενώ από το Κυπριακό εξαρτάται και η ευρωτουρκική σχέση, την οποία έχει ανάγκη και για πολιτικούς λόγους ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ