1,9 εκατ. Έλληνες δεν μπόρεσαν να πληρώσουν φάρμακα και εξετάσεις
ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ Η ΕΡΕΥΝΑ GIVMED ΚΑΙ διαΝΕΟσις
–Κάθε χρόνο πετιούνται 40 εκατ. κουτιά φαρμάκων, αξίας 1 δισ. ευρώ
Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ
Περίπου 40 εκατ. κουτιά φαρμάκων, συνολικής αξίας άνω του 1 δισ. ευρώ, πετάχτηκαν στα σκουπίδια τον τελευταίο χρόνο, τη στιγμή που την ίδια περίοδο περισσότεροι από 1,9 εκατ. Έλληνες δεν μπόρεσαν να πληρώσουν τα φάρμακα –αλλά και εξετάσεις– που χρειάστηκαν.
Τα ευρήματα αυτά περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων στη νέα, συγκλονιστική πανελλαδική έρευνα κοινής γνώμης που διεξήγαγε το GIVMED, με επιστημονικούς συνεργάτες τη διαΝΕΟσις και το Ινστιτούτο Πολιτικής Υγείας και με την υποστήριξη της Thenamaris, η οποία αποτυπώνει τα εμπόδια που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός και πιο ειδικά οι ευπαθείς ομάδες στη χρήση των υπηρεσιών υγείας αλλά και στην πρόσβαση στο φάρμακο. Παράλληλα, διερευνά τις συνήθειες του κοινού σχετικά με τη διαχείριση, τη δωρεά και την απόρριψη φαρμάκων.
Ειδικότερα, η έρευνα απαντά στα παρακάτω ερωτήματα, με σκοπό την ενημέρωση και τον σχεδιασμό δράσεων που μπορούν να εφαρμοστούν στην Ελλάδα, για να επιφέρουν θετικές και αποτελεσματικές αλλαγές:
1. Ποια είναι τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στην Ελλάδα σχετικά με την πρόσβαση στην υγεία και στο φάρμακο;
2. Ποιες είναι οι συνήθειες και οι συμπεριφορές των ατόμων στην Ελλάδα σε σχέση με τη χρήση και τη δωρεά των μη ληγμένων φαρμάκων;
3. Πώς διαχειρίζονται οι άνθρωποι τα ληγμένα φάρμακα που έχουν στη διάθεσή τους και πώς αυτό επηρεάζει το περιβάλλον;
4. Ποια είναι η γνώση γύρω από τη δωρεά μη ληγμένων φαρμάκων και προϊόντων υγείας;
5. Ποια είναι η γνώση για την ασφαλή διαχείριση των φαρμάκων και την ορθή απόρριψη όσων έχουν λήξει;
6. Ποια είναι η γνώμη του ευρέως κοινού γύρω από τα κοινωνικά φαρμακεία και τους κοινωφελείς φορείς που παρέχουν δωρεάν φάρμακα σε άτομα που τα έχουν ανάγκη;
Η συλλογή των δεδομένων της έρευνας έγινε από την εταιρεία ProRata στο διάστημα 6 – 13 Δεκεμβρίου 2023, σε δείγμα 1.000 ατόμων, αντιπροσωπευτικό του γενικού πληθυσμού. Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της ημερίδας «Δωρεά και Διαχείριση Φαρμάκων» από τη Φαίη Μακαντάση, διευθύντρια Ερευνών της διαΝΕΟσις, και τον Κυριάκο Σουλιώτη, καθηγητή Πολιτικής Υγείας, κοσμήτορα της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και πρόεδρο του Ινστιτούτου Πολιτικής Υγείας (HPI). Αναλυτικότερα, τα πιο βασικά συμπεράσματα της έρευνας έχουν ως εξής:
Κάθε χρόνο, στην Ελλάδα πετιούνται περισσότερα από 40 εκατομμύρια κουτιά με φάρμακα, το κόστος των οποίων υπολογίζεται ότι υπερβαίνει το 1 δισ. ευρώ.
Το 22% (δηλαδή περίπου 1,9 εκατ. άτομα) δήλωσε ότι τον τελευταίο χρόνο υπήρξαν φορές που, λόγω του κόστους, δεν έκανε χρήση υπηρεσιών υγείας (φάρμακα και εξετάσεις) τις οποίες χρειαζόταν.
Παράλληλα, όμως, 1 στους 2 δηλώνει ότι του περίσσεψαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Από όσα φάρμακα έχουν στο σπίτι τους, οι πολίτες δήλωσαν ότι, κατά μέσο όρο, περίπου 3 κουτιά είναι ληγμένα. Περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι αυτά τα πετούν στα σκουπίδια.
Περίπου 1 στους 4 δηλώνει ότι έχει δωρίσει, κατά μέσο όρο, 5,6 κουτιά με μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Από εκείνους, όμως, που δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα, 1 στους 5 επισημαίνει ότι δεν γνώριζε πού να τα δωρίσει.
Το γενικό προφίλ υγείας των ερωτώμενων
Πολλές ερωτήσεις της έρευνας αφορούν το γενικότερο προφίλ υγείας των ερωτώμενων και τη χρήση των υπηρεσιών υγείας που κάνουν. Έτσι, λοιπόν, 1 στους 4 δηλώνει ότι είναι φροντιστής ή κηδεμόνας κάποιου ατόμου, ενώ 4 στους 10 δηλώνουν ότι έχουν διαγνωστεί με χρόνιο πρόβλημα υγείας. Το ποσοστό αυτό είναι, μάλιστα, αυξημένο κατά περίπου 9 μονάδες στις γυναίκες, σε σχέση με τους άνδρες, και, όπως είναι αναμενόμενο, αυξάνεται με την ηλικία. Επιπλέον, τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας.
Αρκετές ερωτήσεις επικεντρώνονται στο κόστος των υπηρεσιών υγείας. Οι ερωτώμενοι δηλώνουν ότι τον τελευταίο χρόνο ξόδεψαν, κατά μέσο όρο, 955 ευρώ (συνολική δαπάνη του νοικοκυριού) για τις ανάγκες της υγείας τους. Επιπλέον, ένα 14% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 1 στους 7, δηλώνει ότι ξόδεψε περισσότερα από 1.000 ευρώ. Είναι, επίσης, ενδιαφέρον ότι αρκετά μεγάλο μέρος του δείγματος, περίπου 1 στους 4 (23,3%), δεν γνωρίζει ή δεν ανέφερε το ποσό που ξόδεψε. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο 1 στους 5 ερωτώμενους δηλώνει ότι διαθέτει ιδιωτική ασφάλιση υγείας.
Το κόστος των υπηρεσιών υγείας φαίνεται ότι αποτελεί σημαντικό ζήτημα για ένα αξιοσημείωτο μέρος του πληθυσμού: 9 στους 10 (88%) δηλώνουν ότι έκαναν χρήση υπηρεσιών υγείας τους τελευταίους 12 μήνες.
Στις ερωτήσεις που σχετίζονται με τον προληπτικό έλεγχο υγείας περίπου 1 στους 2 (45,2%) απάντησε ότι επισκέπτεται συχνά ή πολύ συχνά γιατρό ή υπηρεσία υγείας για προληπτικό έλεγχο. Οι γυναίκες δηλώνουν ότι κάνουν συχνότερο προληπτικό έλεγχο υγείας, σε σχέση με τους άνδρες.
Η χρήση των φαρμάκων
Το 77,5% (δηλαδή το 68,2% του συνόλου των ερωτώμενων) κατανάλωσε φάρμακα. Σχεδόν στο σύνολό τους (94,4%, δηλαδή 64,4% ολόκληρου του δείγματος) κατανάλωσαν συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ 1 στους 2 (47,8%, δηλαδή 32,6% του συνόλου) κατανάλωσε (και) μη συνταγογραφούμενα φάρμακα.
Η συντριπτική πλειοψηφία (93,3%) όσων κατανάλωσαν φάρμακα απευθύνθηκε σε ιδιωτικά φαρμακεία, ενώ η αμέσως επόμενη επιλογή ήταν τα φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ (8,9%). Ένα 15,6%, δηλαδή περισσότεροι από 1 στους 6, δηλώνει ότι αντιμετώπισε εμπόδια στην προμήθεια φαρμάκων, με ένα πολύ σημαντικό μέρος εξ αυτών (88,3%) να επισημαίνει ότι οι δυσκολίες αφορούσαν την εύρεση του προϊόντος που ήταν απαραίτητο για τη θεραπεία.
Τα φάρμακα στο σπίτι
Περίπου 1 στους 2 (45,8%) δηλώνει ότι τον τελευταίο χρόνο τού περίσσεψαν φάρμακα. Όταν οι ίδιοι οι συμμετέχοντες καλούνται να απαντήσουν γιατί συνέβη αυτό, οι περισσότεροι δηλώνουν ως κύριο λόγο την αλλαγή ή την ολοκλήρωση της θεραπείας τους.
Η μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώμενων (86,9%) δηλώνει ότι γνωρίζει πολύ καλά ή αρκετά καλά τα φάρμακα που υπάρχουν στο σπίτι, αλλά μόνον 3 στους 10 δηλώνουν ότι ελέγχουν συχνά –τουλάχιστον μία φορά τον μήνα– τα φάρμακα αυτά.
Ληγμένα φάρμακα
Το 51,8% δηλώνει ότι βρήκε, λιγότερα ή περισσότερα, ληγμένα φάρμακα στο σπίτι την τελευταία φορά που έλεγξε. Σε άλλη σχετική ερώτηση απαντούν ότι, κατά μέσο όρο, βρήκαν 2,9 κουτιά με ληγμένα φάρμακα. Μάλιστα, 1 στους 5 από όσους βρήκαν ληγμένα φάρμακα δηλώνει ότι βρήκε περισσότερα από 4 κουτιά. Αντίθετα, το 58% είχε στο σπίτι 1 ή 2 κουτιά με ληγμένα φάρμακα.
Τι κάνουν, όμως, με τα ληγμένα φάρμακα, αφότου τα εντοπίσουν στο σπίτι τους; Περισσότεροι από τους μισούς (55,1%) δηλώνουν ότι τα πετούν στα σκουπίδια, πρακτική η οποία είναι επιβλαβής για το περιβάλλον και τον υδροφόρο ορίζοντα, ενώ 37,8% των ερωτώμενων δηλώνει ότι τα επιστρέφει στα φαρμακεία.
Μη ληγμένα φάρμακα και άλλα υλικά
Ένα μεγάλο μέρος του δείγματος, 7 στους 10 (71,3%), δηλώνει ότι δεν δώρισε μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Από αυτούς, οι περισσότεροι (64,1%) δηλώνουν ότι δεν δώρισαν φάρμακα επειδή δεν τους περίσσεψαν. Ωστόσο, σχεδόν 1 στους 5 (19,7%) απαντά ότι δεν δώρισε φάρμακα επειδή δεν γνώριζε πού να τα δωρίσει.
Περίπου 1 στους 4 (27,9%), και κυρίως οι γυναίκες (32,9% των γυναικών του δείγματος, έναντι 22,5% των ανδρών), δηλώνει ότι έχει δωρίσει μη ληγμένα φάρμακα τον τελευταίο χρόνο. Δηλώνει, μάλιστα, ότι δώρισε, κατά μέσο όρο, 5,6 κουτιά. Οι περισσότεροι εξ αυτών που δηλώνουν ότι δώρισαν φάρμακα τον τελευταίο χρόνο (87%) απαντούν ότι το έκαναν επειδή αυτά έληγαν άμεσα και δεν τα χρειάζονταν.
Το 45,4% δηλώνει ότι τα έδωσε σε ιδιωτικό φαρμακείο. Ένα 28,2% προτίμησε να τα δώσει σε κοινωνικό φαρμακείο, 18,7% απάντησε ότι τα δώρισε σε άλλη δομή (π.χ. σε ΜΚΟ ή στα ΚΑΠΗ) και 4,7% σε ειδική εκδήλωση που διοργανώθηκε γι’ αυτόν τον σκοπό.
Σχεδόν 1 στους 3 (32,7%) αποφάσισε πού θα δωρίσει τα μη ληγμένα φάρμακα, τα οποία δεν χρειαζόταν πια, με βάση την απόσταση από το σημείο όπου βρίσκεται ή κατοικεί – ίσως γι’ αυτό και τόσοι πολλοί αποφάσισαν να τα επιστρέψουν σε ιδιωτικό φαρμακείο. Παρ’ όλα αυτά, μόνο 4 στους 10 (39,5%) από ολόκληρο το δείγμα δηλώνουν ότι γνωρίζουν την ύπαρξη των πράσινων κάδων στα φαρμακεία, οι οποίοι υπάρχουν και γι’ αυτόν τον σκοπό. Οι περισσότεροι, δε, από αυτούς που γνωρίζουν την ύπαρξη των κάδων θεωρούν ότι εκεί μπορούν να απορρίψουν τα ληγμένα φάρμακα.
Πέρα από τα φάρμακα, η έρευνα αναφέρεται και σε άλλα υγειονομικά υλικά που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν. Εκεί, μάλιστα, το κοινό εμφανίζεται αρκετά λιγότερο ευαισθητοποιημένο: 9 στους 10 δηλώνουν ότι δεν έχουν δωρίσει ορθοπεδικά είδη τον τελευταίο χρόνο, ενώ αντίστοιχο είναι και το ποσοστό εκείνων που δεν έχουν δωρίσει υγειονομικό υλικό, όπως γάζες ή σύριγγες.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ
Φωτο: Pexels από το Pixabay