Αι Ειδοί του Μαρτίου – Του Ν. Γ. Χαριτάκη
Υπό
Ν. Γ. ΧΑΡΙΤΑΚΗ
Πρώην Επίκουρου Καθηγητή Οικονομικών του ΕΚΠΑ
[email protected]
Στα μέσα του Μαρτίου –αι ειδοί του Μαρτίου– οι Συγκλητικοί δολοφονούν τον Ιούλιο Καίσαρα. Ο λαός μας συνηθίζει να χαρακτηρίζει τον Μάρτιο δυσοίωνο μήνα, που όλοι πρέπει να τον προσέχουμε, γιατί μπορεί να καταστρέψει την αγροτική παραγωγή, αν και θεωρητικά είναι ο καλύτερος μήνας για φύτευση.
Τον μήνα αυτόν η κυβέρνηση, όχι τυχαία, επιλέγει να ολοκληρώσει σε χρόνο σχεδόν μηδενικό το σύνολο των σημαντικότερων νομοσχεδίων της κυβερνητικής της θητείας. Ενεργεί επιθετικά, με στόχο να ανατρέψει την πανίσχυρη ρήση αλλά και διάχυτη πεποίθηση ότι «τίποτα δεν γίνεται και δεν εφαρμόζεται στην Ελλάδα». Ρήση που αναμφίβολα διακρίνει όλη την περίοδο της Μεταπολίτευσης ως αποφράδα περίοδο.
Σε αντίθεση με την κατάρα που χαρακτηρίζει τον Μάρτιο, μήνα που φέτος η πανευρωπαϊκή αγροτική κοινότητα βρίσκεται σε αναταραχή και σε αντιπαλότητα με τις εθνικές κυβερνήσεις, η κυβέρνηση επιλέγει να διευθετήσει κοινωνικές συγκρούσεις δεκαετιών. Υπερψηφίζει ανεξάρτητα, αλλά, κατά έναν περίεργο τρόπο, συμπληρωματικά νομοσχέδια, με έναν όπως φαίνεται στόχο. Την ανατροπή μιας λαϊκής πεποίθησης και τον αναπροσανατολισμό της πορείας της οικονομίας. Στα μέσα του Μαρτίου, αρχίζει να διαφαίνεται ότι η οικονομία και οι κοινωνικές σχέσεις θα λειτουργούν στο μέλλον σ’ ένα άλλο, εξαιρετικά πιο σύγχρονο και αποτελεσματικό περιβάλλον.
Τα πάντα ξεκινούν από την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και την απόφαση η κυβέρνηση να δεσμευτεί δημόσια ότι θα πειθαρχήσει στο αυστηρό, ευρωζωνικό δημοσιονομικό πλαίσιο. Από τη στιγμή εκείνη και μετά καταγράφουμε ένα σύνολο παρεμβάσεων και διαρθρωτικών αλλαγών που στοχεύουν στην αναδιάταξη και στην ισονομία.
Η πρώτη παρέμβαση αφορά την ισονομία στη φορολογική και ασφαλιστική δικαιοσύνη. Η γενικευμένη εφαρμογή της φορολογίας των ελευθέρων επαγγελματιών, η εφαρμογή της χρήσης των στοιχείων από την ΑΑΔΕ και τον ΕΦΚΑ για το σύνολο των εισοδηματικών πηγών και ατομικών δαπανών, με πληροφόρηση από τις τεράστιες βάσεις δεδομένων που έχει πλέον το κράτος στη διάθεσή του, η αλλαγή του φορολογικού ελέγχου με στοχευμένες και βιντεοσκοπούμενες ανακρίσεις ήταν το πρώτο βήμα. Η γενικευμένη και αυστηρή εφαρμογή της χρήσης των POS και η μετάθεση της επαφής των πολιτών αποκλειστικά και μόνο με την ΑΑΔΕ και τον ΕΦΚΑ κλείνει το σύστημα και ανατρέπει την πεποίθηση που στήριζε τη λογική του «δεν βαριέσαι» σε σχέση με το Δημόσιο. Μια πρώτη εικόνα για την αξία αυτής της ολοκληρωμένης παρέμβασης αρχίζει να διαγράφεται στα φορολογικά έσοδα του 2024 και στην άρνηση της κυβέρνησης να μεταθέσει σοβαρά τον χρόνο διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών με τα POS.
Μια δεύτερη παρέμβαση σε ό,τι αφορά την ισονομία αποτέλεσε η αλλαγή του ποινικού κώδικα και της ποινικής δικονομίας, η αμετάκλητη εφαρμογή της χρονίζουσας τραπεζικής οδηγίας για τις τράπεζες και τους περίφημους servicers και οι αλλαγές στη διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών. Η αυστηροποίηση των κανόνων ποινικής δίωξης των οφειλετών του Δημοσίου και των ασφαλιστικών ταμείων, η κατάργηση του ακαταδίωκτου των τραπεζικών στελεχών, η αλλαγή του εξωδικαστικού μηχανισμού, με υποχρεωτική εφαρμογή του αποτελέσματος της πλατφόρμας από τους πιστωτές και με ενίσχυση των διαγραφών για τις τράπεζες, τα funds, το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία, επιτρέπει πλέον στη δικαιοσύνη ως έσχατος κριτής να αποφασίζει με δίκαια, αυστηρά, αλλά, κυρίως, αιτιολογημένα κοινωνικά κριτήρια. Η αποδοχή των ελαφρυντικών εντίμου προτέρου βίου στους οφειλέτες και η ποινική δίωξη όλων όσων χρησιμοποιούσαν μέχρι σήμερα τη δικαιοσύνη για να καλύπτουν ουσιώδεις αμέλειές τους είναι το τέλος ενός κοινωνικού δράματος που ξεκίνησε με την παγκόσμια κρίση και μας στιγματίζει μέχρι και σήμερα.
Μια τρίτη συντονισμένη προσπάθεια αφορούσε την άρση αλλά και την ευαισθητοποίηση του κράτους στη συζήτηση γύρω από την εφαρμογή των ρυθμιστικών κανόνων που στρεβλώνουν τις αγορές. Ήταν καιρός το επίσημο κράτος να εμφανιστεί ως ρυθμιστικός παράγων με λογική και διαφάνεια από τη μια πλευρά, στην άρση των ανταγωνιστικών εμποδίων στην αγορά εργασίας αλλά και στην επιβολή έκτακτων ρυθμιστικών κανόνων και ελέγχων στην ισορροπία καταναλωτικών αγαθών, όταν αυτές λειτουργούν υπό επιχειρηματική συγκέντρωση και πίεση.
Η παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας είχαν να κάνουν με τη διάχυτη εφαρμογή της κάρτας εργασίας, την ηλεκτρονική ενημέρωση των γραφείων εργασίας, την κατάργηση του φορολογικού πέναλτι των συνταξιούχων, είτε εργάζονταν είτε θέλουν να εργαστούν, και τη θεσμοθέτηση διακρατικών συμφωνιών για εισαγωγή αλλοδαπών εργαζομένων, με αυστηρά και θεσμικά δίκαια δικαιώματα. Παράλληλα, η παρέμβαση στις αγορές καταναλωτικών προϊόντων για συγκράτηση του πληθωρισμού, σε συνέχεια των παρεμβάσεων στις αγορές ενεργειακών προϊόντων, που προέκυψε την περασμένη χρονιά, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη για πολλούς.
Ο λόγος απλός. Μέχρι σήμερα, λίγοι είχαν αντιληφθεί ότι η σύγχρονη οικονομική σκέψη και πρακτική επιβάλλει και δεν απαγορεύει στην κρατική μηχανή να παρεμβαίνει ενεργά σε έκτακτες συνθήκες στις αγορές, με στόχο να επουλώσει τις αιχμές της σε κοινωνικά ανεκτά επίπεδα. Η κυβερνητική πολιτική το ενέταξε στην πολιτική της και σε πρώτη φάση απέφυγε τις αιχμές, έλεγξε τον πληθωρισμό και διατήρησε τα έκτακτα κέρδη στον πρωτογενή τομέα, σε μια περίοδο που το περιβάλλον ήταν ευνοϊκό για ανατιμήσεις.
Συμπληρωματικά, στην ίδια λογική της ισονομίας εντάσσονται, αν και δεν είναι ευδιάκριτες, οι παρεμβάσεις στην Ανώτατη Παιδεία και στην εφαρμογή του Κτηματολογίου, σε συνδυασμό με τους νέους πολεοδομικούς κανόνες. Βασικό στοιχείο της ισονομίας σ’ ένα κράτος δικαίου είναι το αυστηρό και δίκαιο κανονιστικό πλαίσιο στο κοινό αγαθό που λέγεται είτε επαγγελματική ιδιοκτησία είτε ακίνητη ιδιοκτησία. Όπως, για παράδειγμα, το εθνικό νόμισμα, το ευρώ, έχει διεθνή αποδοχή, έτσι και το δικαίωμα της κατοχύρωσης του πτυχίου ή της ιδιοκτησίας και της χρήσης αυτού πρέπει να έχει κοινή αποδοχή. Οι κανόνες δικαίου δεν μπορούν να διαφοροποιούνται αν ο πτυχιούχος απασχολείται στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό τομέα, όπως και κατ’ αντιδιαστολή η ιδιωτική περιουσία δεν μπορεί να μεταβιβάζεται στον ιδιώτη με διαφορετικά κριτήρια απ’ ό,τι στον δημόσιο φορέα. Για παράδειγμα, να απαλλοτριώνεται χωρίς ανταμοιβή αν αφορά το Δημόσιο και να καταπατείται από τον ιδιώτη χωρίς το Δημόσιο να ασκεί τα νόμιμα δικαιώματά του.
Στα μέσα του Μαρτίου –στις ειδούς– ανεπαίσθητα βρεθήκαμε να έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια τεράστια και ταυτόχρονα συντονισμένη θεσμική ανατροπή. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι σε τρεις μήνες από σήμερα θα έχουμε να ψηφίσουμε για τις ευρωπαϊκές εκλογές, οι οποίες θα πραγματοποιηθούν για πρώτη φορά με επιστολική ψήφο, το αποτέλεσμα αυτών των εκλογών θα αναδείξει την ορθότητα ή μη της κυβερνητικής επιλογής, και μάλιστα για πρώτη φορά σε εθνικά διευρυμένη εκλογική βάση.
Όπως και αν το εξετάσουμε, η εκλογική αναμέτρηση θα έχει εκ των πραγμάτων έντονο πολιτικό παρασκήνιο ,ιδιαίτερα μάλιστα σε συνάρτηση με την εφαρμογή όλων αυτών των κοινωνικών παρεμβάσεων. Και όταν το παρασκήνιο εμφανίζεται στο κοινό στη σκηνή, η αξία των συντελεστών του έργου επιβραβεύεται ή, εναλλακτικά, τιμωρείται.
