ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ… Ιλαρά, ο επόμενος εφιάλτης
ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΟΔΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΙΘΑΝΗΣ ΕΞΑΡΣΗΣ
–Η πιο μολυσματική ασθένεια που έχει γνωρίσει η επιστήμη – Επανεμφανίζεται λόγω της μείωσης των εμβολιασμών σε διεθνές επίπεδο
Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ
Δεν μας απειλούν μόνο ο SARS-CoV-2, η Η1Ν1, ο συγκυτιακός ιός και ο διεισδυτικός στρεπτόκοκκος ομάδας Α. Σε όλους αυτούς τους ιούς προστίθεται τώρα και η ιλαρά, η οποία θεωρείται η πιο μολυσματική ασθένεια που έχει γνωρίσει η επιστήμη.
Οι χώρες που μας περιβάλλουν ήδη έχουν αυξημένο αριθμό κρουσμάτων, γι’ αυτό και ο ΕΟΔΥ χτύπησε το καμπανάκι κινδύνου για την αντιμετώπιση πιθανής έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς και στην Ελλάδα.
Με απόφαση της αναπληρώτριας υπουργού Υγείας Ειρήνης Αγαπηδάκη και με πρωτοβουλία του προέδρου του ΕΟΔΥ, καθηγητή Χρήστου Χατζηχριστοδούλου, συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας για την ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού και την αντιμετώπιση πιθανών κρουσμάτων ιλαράς, υπό τον συντονισμό της καθηγήτριας Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας Βασιλικής Παπαευαγγέλου, μέλους της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών (ΕΕΕ) και αναπληρωματικού μέλους του ΔΣ του ΕΟΔΥ. Στην ομάδα εργασίας συμμετέχουν η καθηγήτρια και πρόεδρος της ΕΕΕ Μαρία Θεοδωρίδου, η πρόεδρος ΔΣ της ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» Ελένη Σωτηροπούλου, καθώς και στελέχη του υπουργείου Υγείας και του ΕΟΔΥ.
Ειδικότερα, η σύσταση της ομάδας εργασίας κρίθηκε σκόπιμη, καθώς υπάρχουν αναφορές για έξαρση κρουσμάτων ιλαράς στη Ρουμανία (πάνω από 3.000 δηλωθέντα κρούσματα), στη Γαλλία, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Αυστρία.
Στη χώρα μας, η τελευταία επιδημική έξαρση ιλαράς σημειώθηκε το 2017 – 2018 (περισσότερα από 3.200 κρούσματα), ενώ τα έτη 2022 και 2023 δεν αναφέρθηκε κανένα κρούσμα. Τα δύο έως τώρα καταγεγραμμένα εργαστηριακά επιβεβαιωμένα κρούσματα εντός του 2024 αφορούσαν ενήλικες που είχαν έρθει σε επαφή με άτομο που διαμένει σε χώρα με έξαρση κρουσμάτων ιλαράς. Διερευνάται η πιθανότητα και άλλων δύο κρουσμάτων μεταξύ των επαφών των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό).
Στην πρώτη διαδικτυακή συνάντηση των μελών της ομάδας εργασίας προτάθηκαν συγκεκριμένες δράσεις πρόληψης και ελέγχου της διασποράς του νοσήματος, με σκοπό να εκτιμηθεί ο κίνδυνος έξαρσης κρουσμάτων στη χώρα μας.
Με βάση τα διεθνή επιδημιολογικά δεδομένα και την υψηλή μεταδοτικότητα του νοσήματος, η πιθανότητα εμφάνισης κρουσμάτων κρίνεται υψηλή. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με τα αποτελέσματα οροεπιδημιολογικής μελέτης αποτύπωσης της ανοσίας έναντι της ιλαράς το διάστημα 2020 – 2021, η ανοσία του ελληνικού πληθυσμού κρίνεται ικανοποιητική, αφού το 89,8% των συμμετεχόντων στη μελέτη είχε αντισώματα έναντι της ιλαράς (προστασία από τη νόσο) είτε μέσω παρελθούσας νόσησης είτε μέσω εμβολιασμού.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, καθίσταται φανερό ότι στην παρούσα φάση δεν υφίσταται λόγος ιδιαίτερης ανησυχίας, όμως οι αρμόδιες αρχές οφείλουν να βρίσκονται σε εγρήγορση και ο πληθυσμός της χώρας μας να είναι ενήμερος και να ακολουθεί τις συστάσεις των αρμόδιων αρχών.
Για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο έξαρσης κρουσμάτων ιλαράς, αποφασίστηκαν τα παρακάτω μέτρα κατά σειρά προτεραιότητας:
1. Ενημέρωση του πληθυσμού για τον έλεγχο της εμβολιαστικής του κάλυψης και την έγκαιρη ολοκλήρωση του εμβολιασμού με δύο δόσεις, σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, σε περίπτωση που αυτός δεν έχει ολοκληρωθεί και δεν υπάρχει προηγούμενη καταγεγραμμένη νόσηση.
2. Επιπλέον δράσεις ενημέρωσης, με τη συνεργασία των ΥΠΕ, των δήμων και των τοπικών ιατρικών συλλόγων, στις περιοχές με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη.
3. Συνεργασία του ΕΟΔΥ με τη ΜΚΟ «Υγεία για Όλους» για τη διενέργεια μαζικού εμβολιασμού σε καταυλισμούς Ρομά, με τη συνδρομή των ΚΟΜΥ. Για τον σκοπό αυτό ο ΕΟΔΥ θα προμηθευτεί εμβόλια ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας.
4. Ενημέρωση κέντρων φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών, παρότι οι φιλοξενούμενοι είναι κατά κανόνα εμβολιασμένοι, εξαιτίας της κινητικότητας του πληθυσμού και του συγχρωτισμού, που ευνοεί τη μετάδοση.
5. Ενημέρωση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού και εκτίμηση της εμβολιαστικής του κάλυψης.
6. Ενημέρωση ταξιδιωτών ώστε να ολοκληρώνουν τον εμβολιασμό έναντι της ιλαράς πριν από το ταξίδι τους, ιδιαίτερα αν πρόκειται να ταξιδέψουν σε χώρες με έξαρση κρουσμάτων, σε συνεργασία με τα ταξιδιωτικά γραφεία τουρισμού.
Η ομάδα εργασίας θα συνεδριάζει κατά τακτά χρονικά διαστήματα για τον συντονισμό των αναφερόμενων δράσεων, με βάση και τα δεδομένα των συστημάτων επιτήρησης του ΕΟΔΥ.
ΠΟΥ: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων και θανάτων το 2022
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, του Πανεπιστημίου Harvard, του Πανεπιστημίου Lancaster και του US Center for Disease Control and Prevention (CDC), τα περιστατικά ιλαράς πέρυσι αυξήθηκαν κατά 18% (9 εκατομμύρια παγκοσμίως). Οι θάνατοι από ιλαρά αυξήθηκαν κατά 43% συγκριτικά με πέρυσι, ενώ 130.000 θανάτους είχαμε το 2022, με τους περισσότερους θανάτους να αφορούν παιδιά σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Η παθολόγος, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και ιατρός της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η βιολόγος Παναγιώτα Ζαχαράκη συνοψίζουν τα δεδομένα και αναφέρουν ότι η ιλαρά, που κάποτε ήταν ελεγχόμενη μέσω εκτεταμένου εμβολιασμού, επανεμφανίζεται λόγω της μείωσης των εμβολιασμών σε διεθνές επίπεδο. Οι προσπάθειες για την αύξηση του εμβολιασμού (με εμβόλιο ιλαράς – ερυθράς – παρωτίτιδας παιδιών και ενηλίκων – MMR) στοχεύουν στην αποκατάσταση της ανοσίας της αγέλης και στην πρόληψη των εξάρσεων.
Πριν από τη δυνατότητα του εμβολιασμού, 2,6 εκατομμύρια μικρά παιδιά κάθε χρόνο έχαναν τη ζωή τους και εκατομμύρια άλλα ζούσαν με κώφωση ή εγκεφαλική βλάβη. Οι επιπλοκές της ιλαράς κυμαίνονται από σχετικά ήπιες, όπως διάρροια, έως πιο σημαντικές, όπως πνευμονία, φλεγμονή του μέσου ωτός και εγκεφαλίτιδα (σπανιότερα, υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα), έλκος του κερατοειδούς, με δημιουργία ουλών. Στον απόηχο της επιτυχούς εξάλειψης της ευλογιάς στη δεκαετία του 1970, μια παρόμοια παγκόσμια προσπάθεια εμβολιασμού συνέτριψε τη θνησιμότητα από ιλαρά από 2,6 εκατομμύρια το 1980 σε 73.000 έως το 2014.
Ο αριθμός R της ιλαράς (ο μέσος αριθμός ατόμων που θα μολύνει κάποιος με τον ιό) από 15 ή περισσότερους ξεπερνά ακόμη και τις πιο ανεξέλεγκτες παραλλαγές του SARS-CoV-2. Λόγω αυτής της μολυσματικότητας, δεν ήταν ποτέ απολύτως δυνατό να επιτευχθεί η εκρίζωση.
Το κύριο όπλο στον πόλεμο κατά της ιλαράς ήταν το εμβόλιο MMR, που κυκλοφόρησε το 1971, το οποίο παρέχει επίσης ανοσία κατά της παρωτίτιδας και της ερυθράς – δύο άλλων ιών με δυνητικά δυσάρεστες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.
Η παγκόσμια ανάπτυξη του MMR ήταν ίσως ο μεγαλύτερος θρίαμβος για τη δημόσια υγεία του τελευταίου τετάρτου του 20ού αιώνα, σώζοντας τουλάχιστον 56 εκατομμύρια ζωές, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΠΟΥ, από το 2000 μέχρι το 2021.
Μέχρι που το 1998 στο «The Lancet» (φημισμένο επιστημονικό περιοδικό) διατυπώθηκαν ψευδείς ισχυρισμοί σχετικά με μια σύνδεση μεταξύ του εμβολίου MMR και του αυτισμού. Το 2010 η εργασία ανακλήθηκε από το περιοδικό και ο κύριος συγγραφέας του, ο Andrew Wakefield, απομακρύνθηκε από την άσκηση της ιατρικής στο Ηνωμένο Βασίλειο.
