Η Τουρκία ανατρέπει τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο
–Επιμένει στις διεκδικήσεις η Άγκυρα και η Αθήνα… χαιρετίζει την επαναπροσέγγιση
Του
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΚΑΛΟΥ
Εγκλωβισμένη στην πολιτική κατευνασμού βρίσκεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη, την ώρα που η Τουρκία όχι μόνο συνεχίζει με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία να προβάλλει τις διεκδικήσεις και τις αμφισβητήσεις της, αλλά συγχρόνως επιχειρεί να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Άγκυρα βρίσκει ευκαιρία, στηριζόμενη στην ανοχή της Αθήνας και έχοντας ως «διαβατήριο» την υποτιθέμενη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με το Κάιρο και τις αρχές της Ανατολικής Λιβύης, που αποτέλεσαν τους μεγάλους συμμάχους της Ελλάδας στην αμφισβήτηση του τουρκολιβυκού μνημονίου και στην προσπάθειά της να επιβάλει τη «Γαλάζια Πατρίδα», εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες σημειώνονται συντονισμένες κινήσεις προκειμένου η Τουρκία, μέσω της αποκατάστασής των σχέσεών της με το Κάιρο και την Ανατολική Λιβύη, να μπορέσει να μπει σφήνα σε έναν στρατηγικό, ενεργειακό και διπλωματικό άξονα που έχει δημιουργηθεί, με βασικούς πόλους την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο αλλά και το Ισραήλ, από τον οποίο είχε εξαιρεθεί η ίδια λόγω του τυχοδιωκτισμού και του αναθεωρητισμού που πρόκρινε για την τουρκική εξωτερική πολιτική ο Ταγίπ Ερντογάν.
Η αντίδραση της Αθήνας σε όλες αυτές τις κινήσεις δεν είναι καν αυτή του θεατή. Αντιθέτως, έχοντας αφαιρέσει από κάθε δήλωση, από κάθε ανακοίνωση, από κάθε διπλωματική παρέμβασή της το υπαρκτό πρόβλημα των τουρκικών αμφισβητήσεων, ουσιαστικά αφοπλίζει η ίδια όσα διπλωματικά όπλα είχε χτίσει εδώ και δεκαετίες, τόσο στην ΕΕ όσο και με τις ΗΠΑ, αλλά και περιφερειακά, για την αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού. Και έτσι, αντί η ίδια η Αθήνα να υπενθυμίζει ότι ναι μεν υπάρχει ύφεση στην επιθετική στρατιωτική δραστηριότητα της Τουρκίας στο Αιγαίο, αλλά τα προβλήματα και οι αμφισβητήσεις είναι στο τραπέζι, ακούει πλέον μόνο «επαίνους» και παροτρύνσεις από την Ουάσινγκτον και τις Βρυξέλλες για την «πρόοδο» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, κάτι που αποδυναμώνει τα διπλωματικά εργαλεία έναντι της τουρκικής απειλής.
Ο Χακάν Φιντάν επισκέφθηκε την Τρίπολη, αναλαμβάνοντας τη δύσκολη αποστολή για τις επαφές στη Λιβύη. Το περιεχόμενο της επίσκεψης αυτής κρατήθηκε απόλυτα μυστικό, όμως, ο ίδιος ο Φιντάν αποκάλυψε ότι δρομολογείται η ίδρυση τουρκικού προξενείου στη Βεγγάζη, κίνηση που θα σημάνει την αποκατάσταση της σχέσης της Τουρκίας με τον στρατηγό Χάφταρ. Μια τέτοια κίνηση, η οποία θα διευκολυνθεί από το άνοιγμα της Τουρκίας στην Αίγυπτο και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, θα σημάνει τη δημιουργία μιας στέρεης κα μόνιμης παρουσίας της Τουρκίας στη Λιβύη. Κυρίως, όμως, θα συμβάλει στην προσπάθειά της να εξουδετερώσει τις αντιδράσεις της Ανατολικής Λιβύης στο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Δυστυχώς, η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, πιθανότατα υπό την πίεση και των Αμερικανών, άφησε να υποβαθμιστούν οι σχέσεις που είχε με τους δύο ισχυρούς άνδρες της Ανατολικής Λιβύης, τον Ακίλα Σάλεχ και τον στρατηγό Χάφταρ, ενώ συγχρόνως δεν έχει καμιά επαφή με την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης. Έτσι, εντελώς απούσα και από τους δύο πυλώνες εξουσίας στη Λιβύη, έχει αφήσει το πεδίο ελεύθερο στην Άγκυρα.
Μετά την επίσκεψη Φιντάν στην Τρίπολη, ο ίδιος ο Ερντογάν συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό της Τρίπολης Αμπντελχαμίντ Ντμπεϊμπά στο Ντουμπάι και εξέφρασε τη στήριξή του στον ίδιο αλλά και στην «πολιτική διαδικασία» για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στο πρόβλημα της Λιβύης. Έχει ενδιαφέρον, φυσικά, το γεγονός ότι ο Ντμπεϊμπά βρέθηκε στο Ντουμπάι για ένα διεθνές φόρουμ, ενώ τα ΗΑΕ και η Αίγυπτος ήταν στο παρελθόν οι δύο χώρες που ενίσχυαν και υποστήριζαν τον στρατηγό Χάφταρ, στην προσπάθειά του να ανατρέψει την προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης.
Όμως η Τουρκία δεν μένει μόνο σε αυτές τις κινήσεις. Την Τετάρτη ο Πρόεδρος Ερντογάν πραγματοποίησε επίσκεψη στο Κάιρο ύστερα από σχεδόν 11 χρόνια, όπου συναντήθηκε με τον άλλοτε άσπονδο εχθρό του, αιγύπτιο Πρόεδρο Αλ Σίσι, κάνοντας ένα σημαντικό βήμα για την αποκατάσταση των σχέσεων των δύο χωρών, μια επαναπροσέγγιση που ξεκίνησε με τη μεσολάβηση του Κατάρ.
Για τον Ταγίπ Ερντογάν η αποκατάσταση των σχέσεων με την Αίγυπτο συνιστά ένα μεγάλο στοίχημα, για λόγους όχι μόνο οικονομικούς, αλλά κυρίως στρατηγικούς, έστω και αν αυτό συνιστά μια στροφή 180 μοιρών, καθώς ο ίδιος χαρακτήριζε τον Αλ Σίσι δικτάτορα.
Ο Ταγίπ Ερντογάν έφτασε στο Κάιρο με δύο μεγάλα δώρα για τον Αλ Σίσι. Το πρώτο είναι η προσφορά συνεργασίας στον αμυντικό τομέα, και πρωτίστως η προσφορά τουρκικών drones, που έχουν σταδιακά μεταμορφωθεί σε εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και αύξησης της επιρροής της. Η Τουρκία προσέφερε στην Αίγυπτο και μια σειρά άλλων οπλικών συστημάτων, τουρκικής κατασκευής, αλλά και δυνατότητες συμπαραγωγής, κάτι που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Αίγυπτο, η οποία συνεχίζει συστηματικά ένα μεγάλο πρόγραμμα ενίσχυσης των ενόπλων δυνάμεών της. Συγχρόνως, ο Ταγίπ Ερντογάν έχει ικανοποιήσει σε μεγάλο βαθμό τις απαιτήσεις της Τουρκίας για περιορισμό της δράσης των «Αδελφών Μουσουλμάνων» στο τουρκικό έδαφος, οργάνωση η οποία αποτελεί τον πλέον επικίνδυνο εχθρό του καθεστώτος Σίσι.
Επίσης, σε μια περίοδο που η αιγυπτιακή οικονομία συντηρείται ουσιαστικά από τις ενέσεις των χωρών του Κόλπου και από το ΔΝΤ, ο Ερντογάν προσφέρει τις δυνατότητες ενίσχυσης των εξαγωγών προς την Τουρκία αλλά και τη συμμετοχή των μεγάλων τουρκικών εταιρειών στα μεγάλα κατασκευαστικά έργα στην Αίγυπτο. Ο τούρκος Πρόεδρος, ο οποίος ανέλαβε εργολαβικά το μεγάλο βάρος της επίθεσης εναντίον του Ισραήλ στην υπόθεση του πολέμου της Γάζας, θα επιχειρήσει επίσης να επιβάλει στον Πρόεδρο Σίσι μια άτυπη συμμαχία των δύο μεγαλύτερων μουσουλμανικών χωρών της περιοχής για την υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης. Ο Πρόεδρος Σίσι, όσο κι αν θα ήθελε να αποφύγει μια ενεργή εμπλοκή της Τουρκίας στις αραβικές υποθέσεις, δύσκολα θα μπορέσει να αρνηθεί μια τέτοια συνεργασία, καθώς η άρνησή του θα τον εξέθετε στα μάτια των Παλαιστινίων και της αιγυπτιακής κοινής γνώμης.
Ο στόχος του Ερντογάν, όμως, είναι να επιτύχει σταδιακά το σπάσιμο αυτού που ο ίδιος χαρακτήριζε ως «προσπάθεια αποκλεισμού» της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο.
Η Τουρκία αναμένεται να επαναφέρει τις γνωστές εδώ και μια 15ετια προτάσεις για οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών, μια οριοθέτηση η οποία θα αγνοεί τα ελληνικά δικαιώματα σε υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πρόταση της Τουρκίας αφορά την οριοθέτηση με μέση γραμμή μεταξύ των αντικείμενων ακτών Τουρκίας και Αιγύπτου, με πλήρη αγνόηση του Καστελλόριζου και των άλλων νησιών.
Αυτό θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για την Τουρκία προς την επιβολή στην πράξη της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Βεβαίως, ο Αλ Σίσι έχει προχωρήσει στην υπογραφή της συμφωνίας μερικής οριοθέτησης με την Ελλάδα και τυχόν υποχώρησή του από τη συμφωνία αυτή θα οδηγούσε σε σοβαρή κρίση με την Αθήνα. Όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η συμφωνία που υπέγραψε η Αθήνα με το Κάιρο περιείχε σημαντικές παραχωρήσεις προς την αιγυπτιακή πλευρά, με την αποδοχή μειωμένης επήρειας για τα ελληνικά νησιά, ακόμη και για την ίδια την Κρήτη, ενώ η οριοθέτηση σταμάτησε στον 28ο μεσημβρινό, ανατολικά του οποίου υπάρχει και η μεγάλη αμφισβήτηση της Τουρκίας σε ό,τι αφορά το Καστελλόριζο…
Έτσι, σε μια ανοικτή συζήτηση με την Αίγυπτο, η Τουρκία θα μπορούσε να προτείνει μια διευρυμένη διαπραγμάτευση στο πλαίσιο μιας περιφερειακής συνάντησης για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, όπου το μόνο που θα ζητήσει είναι να ισχύσει και μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας αυτό που έχει αποδεχθεί η Αθήνα έναντι του Καΐρου, η μειωμένη δηλαδή επήρεια των ελληνικών νησιών, κάτι που αποτελεί και πάγια επιδίωξή της.
Προς το παρόν, ίσως το Κάιρο δεν είναι πρόθυμο και έτοιμο για μια τέτοια κίνηση, καθώς προκύπτει και το εμπόδιο της Κύπρου, με την οποία έχει υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών, την οποία έχει αμφισβητήσει επισήμως και εμπράκτως η Τουρκία. Όμως, με την έναρξη συζήτησης μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου για θαλάσσιες ζώνες, ουσιαστικά θα υπάρξει ένα πρώτο ρήγμα σε ένα μέτωπο το οποίο αποτελεί την ασπίδα της Ελλάδας έναντι της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Συγχρόνως με τις κινήσεις αυτές, παρακολουθούμε τις τελευταίες εβδομάδες τη συστηματική προσπάθεια της Τουρκίας να θέσει και πάλι θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών αλλά και αμφισβήτησης του ελληνικού εναερίου χώρου των 10 ν.μ. με NAVTEXs και ΝΟΤΑΜs τις οποίες εκδίδουν οι τουρκικές αρχές. Επιπλέον, τα κρατικά τουρκικά ΜΜΕ προβάλλουν διαρκώς θέματα που αφορούν την «παραβίαση» των δικαιωμάτων της «τουρκικής μειονότητας» της Θράκης.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επενδύει, δυστυχώς, στην εύκολη πολιτική του κατευνασμού. Μια συνταγή που τελικά οδηγεί σε μια επόμενη, ακόμη πιο επικίνδυνη κρίση με την Τουρκία.
