Τα τουρκικά F-16 και η Διακήρυξη των Αθηνών
Του
ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗ*
Αντιστράτηγου ε.α.
Δύο μήνες μετά την υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας, η τουρκική πλευρά πανηγυρίζει για τη θετική έκβαση όσον αφορά το θέμα της προμήθειας των αεροσκαφών F-16, ενώ, παράλληλα, συγκεκριμένες κινήσεις της Άγκυρας προκαλούν προβληματισμό για τις πραγματικές προθέσεις της.
Μπορεί να έχει εξασφαλιστεί μια προσωρινή κατάσταση ηρεμίας στο Αιγαίο μετά την υπογραφή της Διακήρυξης, όμως η γενικότερη εικόνα είναι τουλάχιστον προβληματική και απαιτείται παρακολούθηση των επόμενων κινήσεων της Άγκυρας και προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα.
Σε πολιτικό επίπεδο, το στίγμα έδωσαν με δηλώσεις τους ο Πρόεδρος και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας. Ο Ερντογάν στις 27 Ιανουαρίου δήλωσε με νόημα ότι «ο αγώνας δεν τελείωσε ρίχνοντας τον εχθρό στη θάλασσα», ενώ ο Χακάν Φιντάν μίλησε και πάλι για την αποστρατιωτικοποίηση και τα θέματα κυριαρχίας νησιών του Αιγαίου, το θέμα του εναέριου χώρου αλλά και την κατάσταση των «ομογενών» στην Ελλάδα (εννοεί τη μουσουλμανική μειονότητα).
Επίσης, τελευταία καταγράφεται μια επαναφορά προκλητικών τοποθετήσεων τούρκων αναλυτών σε εκπομπές φιλοερντογανικών τηλεοπτικών δικτύων, σχετικά με οπλικά συστήματα της Τουρκίας τα οποία δύνανται να πλήξουν στόχους στην ηπειρωτική Ελλάδα, παραπέμποντας στην ακραία ρητορική που χρησιμοποιήθηκε κατά την ένταση της περιόδου 2020 – 2022.
Κάτι που δεν μπορούσε, επίσης, να περάσει απαρατήρητο ήταν η πραγματοποίηση της μεγάλης τουρκικής Διακλαδικής Άσκησης «Θαλασσόλυκος» τον περασμένο Ιανουάριο (7 – 16), με επίκεντρο το Αιγαίο, η τελική φάση ης οποίας εκτελέστηκε σε περιοχή έναντι της Ρόδου, με το σενάριο να προβλέπει την κατάληψη νησιού.
Στην ίδια προβληματική κατηγορία εντάσσεται και η τελευταία ανακοίνωση από πλευράς Άγκυρας για τη λειτουργία της Ιεράς Μονής της Χώρας στην Κωνσταντινούπολη ως τζαμί, ενώ η σχετική απόφαση είχε ληφθεί πριν από τέσσερα χρόνια με σχετικό ΦΕΚ (Αύγουστος 2020).
Ιδιαίτερο προβληματισμό προκαλούν στο Αιγαίο οι ΝΟΤΑΜs της Άγκυρας για ασκήσεις Έρευνας και Διάσωσης και Προστασίας Περιβάλλοντος, οι τρεις antiΝΟΤΑΜs, με επίκληση στην αποστρατιωτικοποίηση ελληνικών νησιών, σε αντίδραση της ανακοίνωσης της ελληνικής Άσκησης «Τρίαινα», αλλά και η τελευταία τουρκική NAVTEX, αναφερόμενη επίσης στο καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης ελληνικών νησιών.
Παράλληλα με τις κινήσεις αυτές, η Άγκυρα συνεχίζει την προώθηση σύγχρονου πολεμικού υλικού στην κατεχόμενη Κύπρο αλλά και την προκλητική κατασκευή στρατιωτικών έργων πολύ κοντά στην πράσινη γραμμή.
Στο εξωτερικό πεδίο, η Άγκυρα προωθεί τη συνεργασία με τη Λιβύη, η οποία μεσομακροπρόθεσμα στρέφεται εναντίον της Ελλάδας, αφού οι τελευταίες επισκέψεις των τούρκων υπουργών Ενέργειας και Εξωτερικών στη Λιβύη αποκαλύπτουν την πρόθεση και τη δυνατότητα της Άγκυρας να εκμεταλλευθεί ενεργειακά θαλάσσιες ζώνες νοτίως της Κρήτης.
Η Αθήνα παρακολουθεί με προβληματισμό τις κινήσεις αυτές, καθώς η υπογραφή της Διακήρυξης των Αθηνών λειτούργησε θετικά για την Άγκυρα, ως καλή μαρτυρία προς την άλλη πλευρά του Ατλαντικού για τη θετική έκβαση της προμήθειας – εκσυγχρονισμού των αεροσκαφών F-16 από τις ΗΠΑ.
Η τουρκική πλευρά προβάλλει ξεκάθαρα ότι δεν παραιτείται από τις αξιώσεις της έναντι της Ελλάδας όσον αφορά το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», το τουρκολιβυκό μνημόνιο κ.λπ. Εξάλλου, ο Ερντογάν σε συνέντευξή του σε ελληνική εφημερίδα, λίγο πριν από την τελευταία επίσκεψή του στην Αθήνα, δήλωσε ξεκάθαρα: «Πραγματικά από πλευράς μας δεν έχει αλλάξει τίποτα… Αυτό που άλλαξε πρόσφατα είναι ότι η ελληνική πλευρά έχει αναθεωρήσει την οπτική της απέναντί μας».
Η πραγματοποίηση της τουρκικής Άσκησης «Θαλασσόλυκος» τον περασμένο Ιανουάριο είναι δηλωτική αυτής της πρόθεσης της Άγκυρας. Πιθανότατα, η άσκηση ήταν μια αντίδραση στις επισκέψεις του έλληνα υπουργού Εθνικής Άμυνας και του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ τον περασμένο Δεκέμβριο σε νησιά του Αιγαίου, τα οποία η Άγκυρα θεωρεί ότι υπόκεινται σε καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης, καθώς αυτή δεν ήταν προγραμματισμένη και πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά τις επισκέψεις, με σενάριο πολύ προκλητικό, σε αντίθεση με το γράμμα αλλά και το πνεύμα της Διακήρυξης των Αθηνών.
Την περίοδο αυτή, κατά την οποία κρίνεται το μέλλον του προγράμματος προμήθειας – εκσυγχρονισμού των F-16, η Άγκυρα δείχνει ανήσυχη από την προσπάθεια του ελληνικού λόμπι να ασκήσει πίεση στην αμερικανική πλευρά για το μπλοκάρισμα πώλησης των αεροσκαφών στην Τουρκία και θεωρεί ότι με την επαναφορά των προκλήσεων μπορεί να ασκήσει πίεση σε κάθε παράγοντα που θέτει εμπόδια στο πρόγραμμα αυτό.
Η Άγκυρα μπορεί να τηρεί μια στάση αποφυγής προκλήσεων στο Αιγαίο, όμως δεν θα παραιτηθεί από τον στρατηγικό στόχο που έχει θέσει, δηλαδή τον έλεγχο του μισού Αιγαίου, την εφαρμογή του τουρκολιβυκού μνημονίου και την προώθηση της πολιτικής της στη Θράκη και στην Κύπρο.
Απαιτείται η προώθηση του ελληνικού εξοπλιστικού προγράμματος και η επιτάχυνση της επαγγελματοποίησης των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας μας, χωρίς εκπτώσεις και αναβολές, αφού η Τουρκία θα επανέλθει στην προκλητική τακτική του παρελθόντος όταν κλείσει την ψαλίδα του ελλείμματος αεροπορικής ισχύος. Εξάλλου, «η παρένθεση των τουρκικών αξιώσεων και η αναζήτηση λύσεων σε θέματα που μπορούν να προχωρήσουν Ελλάδα και Τουρκία», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών, «θα έχει ημερομηνία λήξεως».
Η Διακήρυξη Φιλίας δεν θα πρέπει να αποσκοπεί μόνο στην εξασφάλιση ήρεμου κλίματος στο Αιγαίο, αλλά να αποτελεί προϊόν ειλικρινών προθέσεων για επίλυση των διαφορών με διάλογο. Η εξασφάλιση ειρηνικού κλίματος στο Αιγαίο δεν μπορεί να αποτελεί αυτοσκοπό. Και αυτό διότι μια τέτοια θεώρηση είναι προβληματική, αφού ο επιτιθέμενος και ο παραβάτης του διεθνούς δικαίου και των συνθηκών έχει την πολυτέλεια να επαναφέρει την κατάσταση έντασης όταν το αποφασίσει.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Λάζαρος Καμπουρίδης είναι Απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας, κάτοχος MBA από το Nottingham Trend University, Πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ και υποψήφιος Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, ενώ διετέλεσε Μέλος της Ελληνικής Διπλωματικής Αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1995 – 1999 και Ακόλουθος Άμυνας στην Ελληνική Πρεσβεία στην Άγκυρα, με παράλληλη διαπίστευση στο Μπακού, την περίοδο 2013 – 2017. Είναι συνεργάτης του αμερικανικού Ινστιτούτου Αναλύσεων «Defense & Foreign Affairs». Αποστρατεύθηκε τον Μάρτιο του 2022.
