Άγγ. Τσιγκρής στο “Π”: Η αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων απαιτεί στρατηγική και εθνικό σχέδιο
Του
ΑΓΓΕΛΟΥ ΤΣΙΓΚΡΗ*
Πρώην Γενικού Γραμματέα Αντεγκληματικής Πολιτικής
Έχει αποδειχθεί ότι ο χαλαρός έλεγχος στο πλαίσιο της οικογένειας και η έλλειψη επικοινωνίας ανάμεσα στον γονιό και στο παιδί ευνοούν την παραβατικότητα. Εάν λείπει το στοιχείο της επικοινωνίας με τους γονείς, το παιδί αδιαφορεί για το σχολείο και εμπλέκεται σε ομάδες άλλων νεαρών, που μπορεί να εκδηλώσουν παραβατική συμπεριφορά.
Πολυετείς επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι οι οικογένειες των νεαρών παραβατών έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Ένα από αυτά είναι ότι συνήθως πρόκειται για φτωχές οικογένειες.
Ωστόσο, δεν είναι μόνον η φτώχεια που προκαλεί την εγκληματικότητα. Πολύ συχνά η φτώχεια ωθεί τους νέους να ξεπεράσουν άλλους συνομηλίκους τους από εύπορες οικογένειες και να μεγαλουργήσουν.
Για να υπάρξει πιθανότητα τέλεσης εγκληματικών πράξεων από ανηλίκους, πρέπει να υπάρξει ένας συνδυασμός φτώχειας, εγκληματικού παρελθόντος της ίδιας της οικογένειας και έλλειψης ελέγχου των γονέων προς το παιδί. Πρέπει, δηλαδή, να συμπέσουν ταυτόχρονα τρεις παράγοντες προκειμένου να υπάρξει σοβαρή πιθανότητα να εκδηλώσει κάποιος ανήλικος παραβατική συμπεριφορά.
Οι ανήλικοι με παραβατικό ιστορικό (π.χ., τέλεση κλοπών, πρόκληση επεισοδίων στα γήπεδα και φθορά ξένης ιδιοκτησίας) παρουσιάζουν αντίστοιχα προβλήματα στην οικογένεια και στο σχολείο, με αποτέλεσμα να καταφεύγουν σε παραβατικές ομάδες προκειμένου να αναπληρώσουν εκεί την ανθρώπινη επικοινωνία και την αναγνώριση που τους λείπει.
Η εγκληματολογική έρευνα αναφορικά με τους έφηβους παραβάτες έχει αποδείξει ότι πρόκειται κυρίως για αγόρια μέσης ηλικίας. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς τους εμφανίζεται γενικά να είναι αρκετά καλή, καθώς εργάζονται συνήθως και οι μητέρες τους, αλλά περιστασιακά και οι ίδιοι.
Οι παραβατικές παρέες των νέων σχολικής ηλικίας είναι σχετικά πολυμελείς και στελεχώνονται κυρίως από άτομα του ιδίου φύλου. Τα μέλη της παρέας προέρχονται κατά κύριο λόγο από το σχολείο, αλλά μπορεί να προέρχονται και από τη γειτονιά, τον χώρο εργασίας και τους τόπους νυχτερινής διασκέδασης.
Στην παρέα μετέχουν συνήθως για να βρουν φίλους, χωρίς να έχουν συνήθως κάποιον αρχηγό ή ιεραρχική δομή ώστε να μπορεί να γίνει λόγος για «συμμορίες ανηλίκων».
Οι έφηβοι παραβάτες επιδίδονται συχνά σε αντισυμβατικές ενέργειες, όπως αγορά, πώληση και χρήση ναρκωτικών ουσιών, πρόκληση ζημιών σε σχολικό χώρο, κλοπές σε κατάστημα, επεισόδια στο γήπεδο, συμπλοκές με τρίτους, φθορές ξένης ιδιοκτησίας, κλοπές χρήσης ή εξαρτημάτων μεταφορικού μέσου, απειλές κατά συνομηλίκων, διαρρήξεις κατοικιών και αυτοκινήτων, πώληση κλοπιμαίων κ.λπ.
Για να προληφθεί μια μελλοντική έξαρση της παραβατικότητας των ανηλίκων και της νεανικής βίας, θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να δοθούν περισσότερες ευκαιρίες στους νέους, να επαναπροσδιορισθούν οι στόχοι της νέας γενιάς και να διασφαλισθούν τα μέσα για την επίτευξή τους, να μειωθεί η ανεργία, να ενσωματωθούν οι μειονοτικές ομάδες του πληθυσμού, να στηριχθούν οι θεσμοί της οικογένειας και του σχολείου και να οικοδομηθεί μια κοινωνία συνοχής και αλληλεγγύης. Μια δίκαιη κοινωνία, με ίσες ευκαιρίες για όλους!
Για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων, αποφασιστική σημασία έχει η άμεση κοινωνική συμμετοχή όλων των φορέων της κοινωνίας: της Πολιτείας (ως κεντρικής διοίκησης), της περιφερειακής και τοπικής αυτοδιοίκησης, της σχολικής κοινότητας, της οικογένειας, των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ιδίως αυτών που επικεντρώνονται στους νέους), της κοινωνίας των πολιτών και κάθε πολίτη. Τόσο η Πολιτεία όσο και οι οικογένειες, τα σχολεία και η κοινωνία εν γένει οφείλουν να συνεργαστούν για την πρόληψη και την αντιμετώπιση του διαρκώς αυξανόμενου φαινομένου της σχολικής βίας και του εκφοβισμού πριν να είναι πολύ αργά.
*Ο δικηγόρος Άγγελος Τσιγκρής διδάσκει Εγκληματολογία στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Έχει διατελέσει βουλευτής Αχαΐας με τη ΝΔ, εκπρόσωπος της Ελλάδας στη Μόνιμη Επιτροπή Επιχειρησιακής Συνεργασίας για την Εσωτερική Ασφάλεια στην Ευρώπη (COSI) του Συμβουλίου της ΕΕ, στη Μόνιμη Αντιπροσωπία του ΟΗΕ για την Πρόληψη του Εγκλήματος και την Ποινική Δικαιοσύνη και στο Δίκτυο Πρόληψης της Εγκληματικότητας της ΕΕ.
