Αθλητιμός και βία: «Κάντε ό,τι έκανε (;) η Θάτσερ»
Με την ευκαιρία της συζήτησης στο Υπουργικό Συμβούλιο του νομοσχεδίου για τα μέτρα αντιμετώπισης της βίας, αντιγράφουμε μέρος της εξαιρετικής ιστορικής ανασκόπησης του κ. ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΥΣΑΡΙΔΗ, με αφορμή και τη φράση-κλισέ «Κάντε ό,τι έκανε η Θάτσερ».
Αλήθεια, τι έκανε η Θάτσερ;
Η προτροπή «Κάντε ό,τι έκανε η Θάτσερ» ανασύρεται στα στόματα πολλών ως επιθυμία και παρότρυνση για λήψη αποτελεσματικών μέτρων, προληπτικών και κατασταλτικών.
Αλήθεια, τι έκανε η Θάτσερ; Και τι δεν έκανε (τα έκαναν, δηλαδή, άλλοι); Η ίδια, βέβαια, πιστώθηκε, πολιτικά, πρωτοβουλίες και ενέργειες που πράγματι καθάρισαν, σε μεγάλο βαθμό, το αγγλικό ποδόσφαιρο και το επανέφεραν στην πρώτη θέση του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου, από την άποψη της αξιοπιστίας, του θεάματος, της ευταξίας στα γήπεδα και των άμεσων αντανακλαστικών στις ελάχιστες εξαιρέσεις.
Το παρακάτω χρονικό ίσως βοηθήσει να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα για το τι έκανε η Θάτσερ και τι έκαναν κάποιοι άλλοι και να αποδώσουμε τα εύσημα με πιο δίκαιο τρόπο.
Αγγλία, αρχές δεκαετίας 1980
Οι πολιτικές της «Σιδηράς Κυρίας» σε πλήρη εφαρμογή, η ανεργία στα ύψη, κοινωνικός αναβρασμός – με επίκεντρο την ιστορική κόντρα της με τους ανθρακωρύχους και τα συνδικάτα τους. Και το αγγλικό ποδόσφαιρο στα χειρότερά του. Οι συνθήκες στα γήπεδα τραγικές, οι θεατές ολοένα και λιγότεροι. Σε ένα τέτοιο κλίμα κοινωνικών αναταράξεων, έρχεται μια «προαναγγελθείσα» τραγωδία, για να ακολουθήσει ένας κύκλος που θα κλείσει με την κάθαρση του αγγλικού ποδοσφαίρου, αρκετά χρόνια αργότερα.
Τα επεισόδια στον αγώνα Λούτον-Μίλγουολ (10/3/1985)
Τα επεισόδια που σημάδεψαν τη συγκεκριμένη αναμέτρηση είναι μια από τις πιο μαύρες σελίδες του αγγλικού ποδοσφαίρου, σηματοδοτούν την κατακόρυφη αύξηση του χουλιγκανισμού στη χώρα και ενεργοποιούν πολιτικά αντανακλαστικά. Οι ταραχές ξεκίνησαν όταν εκατοντάδες οπαδοί της Μίλγουολ εισέβαλαν στο «Kenilworth Road», κατά τη διάρκεια του αγώνα, και συνεπλάκησαν με τους αντίστοιχους της Λούτον. Η ένταση ήταν τόσο μεγάλη που τα επεισόδια επεκτάθηκαν σύντομα σε ολόκληρη την πόλη. Στη διάρκειά τους 47 άνθρωποι τραυματίστηκαν (33 αστυνομικοί) και πραγματοποιήθηκαν 31 συλλήψεις.
Η Λούτον αναγκάστηκε να τοποθετήσει κιγκλιδώματα στο γήπεδό της και αποφάσισε μονομερώς να επιβάλει απαγόρευση παρουσίας φιλοξενούμενων οπαδών, κίνηση που οδήγησε στην αποβολή της από τη διοργάνωση, επειδή τα μέτρα κρίθηκαν απαράδεκτα. Χρόνια αργότερα, συγκεκριμένα το 2005, οι χούλιγκανς της Μίλγουολ έγιναν αφορμή για την ταινία «Green Street Hooligans» («Oι παρίες της πράσινης οδού») αποσπώντας καλές κριτικές και παρουσιάζοντας με έναν ιδιαίτερο τρόπο τα όσα συμβαίνουν στον ποδοσφαιρικό υπόκοσμο, που ανθούσε και στην Αγγλία.
Η πυρκαγιά στο γήπεδο της Μπράντφορντ (11/5/1985)
Τα σοβαρά επεισόδια στον προαναφερόμενο αγώνα ήταν αυτά που οδήγησαν τη Μάργκαρετ Θάτσερ στη λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση της βίας (υποχρεωτική κάρτα μέλους για τους φιλάθλους, ενίσχυση προστασίας στους αγωνιστικούς χώρους, φράχτες και κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης). Πριν προλάβουν, ωστόσο, αυτά να ενεργοποιηθούν, στις 11 Μαΐου 1985, η πυρκαγιά στην ξύλινη εξέδρα του «Valley Parade», του γηπέδου της Μπράντφορντ Σίτι, προκαλεί τον θάνατο 56 φιλάθλων και τον τραυματισμό άλλων 256, που παρακολουθούσαν τον αγώνα Μπράντοφορντ Σίτι-Λίντφιλντ.
Και πριν προλάβει να κοπάσει ο απόηχος από την τραγωδία, ήρθε…
…η τραγωδία στο «Χέιζελ» (30/5/1985)
Εκεί είχαμε τα γνωστά, δραματικά γεγονότα που προκάλεσαν εκατοντάδες μεθυσμένοι οπαδοί της Λίβερπουλ, με 39 ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους και περισσότερους από 600 να τραυματίζονται, τα οποία αποτέλεσαν και τον οριστικό καταλύτη των μετέπειτα εξελίξεων.
Οι αγγλικές ομάδες εκτός ευρωπαϊκών διοργανώσεων
Η τραγωδία του «Χέιζελ» υπήρξε, κατά κοινή ομολογία, κομβική για την κάθαρση του αγγλικού ποδοσφαίρου. Αποτέλεσε την αφορμή για τον αποκλεισμό των αγγλικών ομάδων από τα Κύπελλα Ευρώπης για πέντε χρόνια (η Λίβερπουλ για έξι). Η Μάργκαρετ Θάτσερ μνημονεύεται για το σθένος της να αποφασίσει και να επιβάλει μια τόσο εξοντωτική τιμωρία.
Έγινε πράγματι έτσι;
Στις 2 Ιουνίου 1985 η UEFA ανακοίνωσε την τιμωρία, με πενταετή διάρκεια – ενώ για τη Λίβερπουλ αρχικά ανακοινώθηκε ο επ’ αόριστον αποκλεισμός της, ποινή που μετέπειτα μειώθηκε σε δέκα και τελικά σε έξι χρόνια. Φημολογείται, όμως, πως δύο ημέρες πριν από την ανακοίνωση της τιμωρίας από την UEFA η Θάτσερ επικοινώνησε με την Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, ζητώντας της να δηλώσει την οικειοθελή αποχώρηση των ομάδων της από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις, αίτημα το οποίο δεν έγινε δεκτό. Υπάρχουν, βεβαίως, και άλλες αναγνώσεις, που υποστηρίζουν πως ήταν η ίδια η «Σιδηρά Κυρία» που ζήτησε την ποινή αυτή –η οποία και επιβλήθηκε– από UEFA και Αγγλική Ομοσπονδία.
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, λόγω της στάσης της στο θέμα αυτό, η Θάτσερ έχει καταγραφεί στην ιστορία, πολιτική και αθλητική, ως ένα υπόδειγμα σθεναρής αποφασιστικότητας. Και μάλλον δικαίως. Είτε ήταν δική της απόφαση είτε απλά υποστήριξε απόφαση που πήρε η UEFA.
Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί ότι μιλάμε για την απόφαση τιμωρίας και μόνον, όχι για μέτρα που άλλαξαν θεαματικά και δημιούργησαν το αγγλικό ποδόσφαιρο έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
Από το 1985 μέχρι το 1989, πέρα από μια θνησιγενή προσπάθεια δημιουργίας Εθνικού Μητρώου Μελών, δεν ενισχύθηκαν οι κανόνες ασφαλείας, ούτε έγινε προσπάθεια να αλλάξει το προφίλ των άγγλων οπαδών. Όλα αυτά, ήρθαν πολύ αργότερα και, δυστυχώς, αφορμή ήταν μια ακόμη τραγωδία.
Τραγωδία του «Χίλσμπορο» (15/4/1989)
Κυριακή, ώρα 3 το μεσημέρι, ξεκινά ο ημιτελικός αγώνας Λίβερπουλ-Νότιγχαμ Φόρεστ, στο «Hillsborough Stadium», έδρα της Σέφιλντ Γουένσντεϊ. Οι κερκίδες ασφυκτικά γεμάτες και περίπου 2.000 φίλαθλοι της Λίβερπουλ, κάτοχοι εισιτηρίων, παραμένουν εκτός γηπέδου. Στην επίμονη προσπάθειά τους να εισέλθουν από τις θύρες μιας μικρής, υπερυψωμένης κερκίδας ορθίων απωθούν, ολοένα και περισσότερο, κοντά στο σιδερένιο κιγκλίδωμα της κερκίδας αυτούς που ήδη βρίσκονταν μέσα. Από την ασφυκτική πίεση και τον πανικό καταρρέει το κιγκλίδωμα, πέφτουν και ποδοπατούνται θεατές, με αποτέλεσμα 96 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους και 766 να τραυματιστούν. Τα πραγματικά αίτια της τραγωδίας θάβονται, αστυνομικές καταθέσεις αλλοιώνονται και μόλις το 2.013 οι συγγενείς των 96 θυμάτων δικαιώνονται δικαστικά. Δεν έφταιγαν οι μεθυσμένοι χούλιγκανς. Έφταιγε το ακατάλληλο γήπεδο, η κακή οργάνωση, η αμέλεια των αρμόδιων αρχών (και της αστυνομίας). Τρεις παράγοντες που συνετέλεσαν και στην τραγωδία του «Χέιζελ» και από το 1985 μέχρι το 1989 δεν είχαν βελτιωθεί, ώστε να αποτραπεί αυτή η νέα τραγωδία.
Αύγουστος 1989: Πρώτη αναφορά στον δικαστή Πίτερ Τέιλορ
Η διερεύνηση της τραγωδίας ανατέθηκε στον δικαστή Πίτερ Τέιλορ, που μερικούς μήνες μετά εξέδωσε την πρώτη του αναφορά. Σε αυτήν ασκείται δριμύτατη κριτική στην Αστυνομία, για αμέλεια και κακή διαχείριση της περίπτωσης πριν, κατά και μετά τη διάρκεια του αγώνα (συγκάλυψη ευθυνών).
Έναν χρόνο μετά (1990): Δεύτερη αναφορά του δικαστή Πίτερ Τέιλορ
Ο δικαστής, στην πραγματικότητα, κατέθεσε δύο αναφορές. Η δεύτερη περιείχε όλες τις προτάσεις του για το μέλλον του αγγλικού ποδοσφαίρου, μετά τα προηγούμενα τραγικά περιστατικά. Είναι ο άνθρωπος που πρότεινε όλες τις αλλαγές που υιοθετήθηκαν και, μαζί με τη γενναία κρατική χρηματοδότηση, οδήγησαν σταδιακά το αγγλικό ποδόσφαιρο εκεί που βρίσκεται σήμερα. Ενδεικτικά, πρότεινε να ξηλωθούν τα πέταλα των ορθίων και τα κάγκελα, να αλλάξουν οι κανόνες ασφαλείας, να αλλάξει το προφίλ των φιλάθλων και να γίνει προσπάθεια η βία να μετατοπιστεί εκτός γηπέδων. Επίσης, πρότεινε να τερματιστεί η παρουσία αστυνομικών στις κερκίδες, να δημιουργηθούν λέσχες που ελέγχονται από τις ομάδες και όχι από την κυβέρνηση, πρότεινε επιπλέον κάμερες ασφαλείας και θέσπισε αυστηρές ποινές σε ομάδες που δεν θα συμμορφώνονταν με το νέο πλαίσιο.
28 Νοεμβρίου 1990
Ο Τζον Μέιτζορ εκλέγεται πρωθυπουργός στη Βρετανία. Αν για τη δραστική βελτίωση των συνθηκών διεξαγωγής των αγώνων πρέπει να αποδοθούν εύσημα σε κάποιον πολιτικό-κυβερνήτη, αυτά τα δικαιούται μάλλον ο Μέιτζορ, παρά η Θάτσερ. Ο επίσης συντηρητικός, διάδοχος της Θάτσερ, ήταν αυτός που υιοθέτησε, σχεδόν στο σύνολό τους, τις προτάσεις του δικαστή Τέιλορ, δίνοντάς τους μάλιστα προτεραιότητα στην εφαρμογή του κυβερνητικού προγράμματος.
20 Φεβρουαρίου 1992:
Ιδρύεται η Premier League
Με την ίδρυση της Premier League, και με τον επιχειρηματία Ρούμπερτ Μέρντοχ, επίσης συντηρητικών απόψεων και φίλο της Θάτσερ, να διαθέτει πακτωλό χρημάτων στο ποδόσφαιρο και να το αντιμετωπίζει ως βασικό εμπορικό προϊόν των επιχειρήσεών του, με το προσφερόμενο θέαμα, το αγγλικό ποδόσφαιρο μετατράπηκε, αργά αλλά σταθερά, σε αυτό που γνωρίζουμε σήμερα. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη συνολικής εθνικής στρατηγικής για την πρόοδο και την ανάπτυξη του ποδοσφαίρου, όλοι οι παράγοντες και συντελεστές του συνδιαμόρφωσαν αυτήν τη στρατηγική και συναποφάσισαν να την υποστηρίξουν με συνέπεια και ομοθυμία. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να έρθουν και το αγγλικό ποδόσφαιρο εκτινάχθηκε και εγκαταστάθηκε (μάλλον μόνιμα) στην πρωτοκαθεδρία του ευρωπαϊκού ποδοσφαίρου. Μαζί του, εκτινάχθηκαν και τα έσοδα των ομάδων…
Επίλογος
Μάλλον λίγα πράγματα άλλαξε η Μάργκαρετ Θάτσερ στο αγγλικό ποδόσφαιρο. Μόνο όταν βρέθηκε ένας θαρραλέος δικαστής, έσκυψε πραγματικά στο πρόβλημα μια κυβέρνηση (του Μειτζορ), υιοθέτησαν μια κοινή στρατηγική οι ομάδες και ανταποκρίθηκαν οι φίλαθλοι άλλαξε θεαματικά η κατάσταση. Αν κάτι έκαναν οι Άγγλοι σωστά, είναι ότι εκμεταλλεύτηκαν το διάστημα της τιμωρίας των ομάδων τους για να αλλάξουν τα πράγματα, να εκπονήσουν ένα σχέδιο και να το εφαρμόσουν απαρέγκλιτα. Η ποινή του αποκλεισμού των ομάδων προσέφερε την αφορμή για αυτήν τη ριζική μεταβολή. Την οποία, έκτοτε, καρπώνονται όλοι, και μαζί τους ολόκληρη η χώρα, που τη διαφημίζει και την κάνει σεβαστή (και) το ποδόσφαιρό της.
Αν, λοιπόν, θέλουμε να αλλάξουμε το ποδόσφαιρό μας, που νοσεί βαρύτατα εδώ και χρόνια, πριν να είναι πάρα πολύ αργά και η κατάσταση γίνει μη αναστρέψιμη, από τη στιγμή που δεν μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, τουλάχιστον ας αντιγράψουμε όσα σωστά πράγματα μας διδάσκει το παράδειγμα της χειρουργικής επέμβασης που επιχείρησαν (και πέτυχαν) οι Άγγλοι.
Εκτός αν, στην Ελλάδα που ζούμε, κάτι τέτοιο είναι άπιαστο όνειρο…
Σ.
