Το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας, οι «εξαιρέσεις» και ο κ. Χατζηδάκης – Του Ν. Στραβελάκη
–Σκέψεις για την τραγωδία της κυβερνητικής πολιτικής
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Η ιστορική φράση του Μαρξ «…τα μεγάλα… γεγονότα… παρουσιάζονται… δύο φορές, τη μια ως τραγωδία, την άλλη ως φάρσα» έχει αντιστραφεί στην περίπτωση του Συμφώνου Σταθερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το αρχικό σχέδιο της 7ης Ιουλίου 1997 ήταν η φάρσα, ενώ το αναθεωρημένο σχέδιο της 20ής Δεκεμβρίου 2023 η τραγωδία.
Αυτό δεν οφείλεται σε κάποιες σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα δύο σχέδια. Αμφότερα έχουν στόχο: λόγο χρέους προς ΑΕΠ 60% και μέγιστο επιτρεπόμενο έλλειμμα 3%. Η διαφορά τους έγκειται στις οικονομικές και στις κανονιστικές συνέπειες των αποκλίσεων από αυτούς τους στόχους. Μέχρι την κρίση του 2008, είτε έπιαναν τους στόχους οι χώρες της ΕΕ είτε δεν τους έπιαναν, κανείς δεν έδινε σημασία. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, η αποδοχή από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών του «παραγώγου Σημίτη» το 2000, της αναθεωρημένης αύξησης του ΑΕΠ κατά 25% από τον υπουργό Οικονομικών των κυβερνήσεων Καραμανλή, κ. Αλογοσκούφη, το 2006 και το προβλεπόμενο έλλειμμα 6% του κ. Παπαθανασίου το 2009, που έγινε 15% και μπήκαμε στα Μνημόνια. Αυτή ήταν η φάρσα.
Η τραγωδία είναι αυτά που ακολούθησαν. Δηλαδή, η προσπάθεια οι χώρες-μέλη και ειδικά οι αδύναμες οικονομίες, όπως η ελληνική, να πιάσουν αυτούς τους στόχους. Στην Ελλάδα, που μας απασχολεί, οι πολιτικές αυτές έφεραν τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το ΑΕΠ από 231 δισ. το 2009 ήταν μόλις 192 δισ. το 2022 και το δημόσιο χρέος 403 δισ. (στοιχεία ΟΔΔΗΧ 30/9/2023) από 299 δισ. το 2009. Τούτο δε παρά τα 105 δισ. που «σβήστηκαν» στο PSI. Έτσι, φτάνουμε στο τέλος του 2022 με λόγο χρέους προς ΑΕΠ κάπου 196% κατά τον ΟΟΣΑ και 168% κατά την κυβέρνηση. Η διαφορά οφείλεται στο ότι το υπουργείο Οικονομικών αφαιρεί αυθαίρετα από το δημόσιο χρέος τα λεγόμενα ταμειακά διαθέσιμα, τα έντοκα γραμμάτια και τα repos. Το ίδιο διάστημα, οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν κατά 40% και η ανεργία παραμένει σταθερά πάνω από το 10%.
Το δυστύχημα είναι ότι στην ΕΕ δεν έμαθαν τίποτα από αυτό το φιάσκο και οι βασικοί δημοσιονομικοί στόχοι του νέου Συμφώνου Σταθερότητας παρέμειναν αμετάβλητοι. Ο μόνος που το θεώρησε αυτό μεγάλη επιτυχία ήταν ο υπουργός Οικονομικών κ. Χατζηδάκης. Το επιχείρημά του είναι ότι το Ecofin: 1) περιόρισε τον στόχο της ετήσιας μείωσης του χρέους για την Ελλάδα στο 1% και 2) δίνει τη δυνατότητα σε χώρες να κάνουν «αμυντικές επενδύσεις» υπερβαίνοντας το όριο του 3%.
Οι φωστήρες των ΜΜΕ προσέθεσαν στις ελληνικές «επιτυχίες» και την αντιμετώπιση του προβλήματος με τους τόκους του χρέους το 2033. Προφανώς, δεν κατάλαβαν ότι η συζήτηση για το θέμα αυτό έγινε γιατί δεν έβγαινε ο λογαριασμός για τη βιωσιμότητα του χρέους. Το όποιο όφελος αποκόμισε η Ελλάδα από αυτή τη ρύθμιση εξαντλείται στον περιορισμό του στόχου απομείωσης του δημόσιου χρέους στο 1%.
Αναφορικά με το επιχείρημα του κ. Χατζηδάκη αυτό καθαυτό, στην πραγματικότητα είναι μια σαπουνόφουσκα. Η Ελλάδα, με τους ρυθμούς μεγέθυνσης που έχει δηλώσει, μπορεί να κάνει έλλειμμα 1,5% – 2% τον χρόνο.
Διαφορετικά, ο λόγος χρέους / ΑΕΠ δεν μπορεί να μειωθεί σημαντικά σε ορατό χρόνο. Οπότε αυτό που συμφώνησε ο κ. Χατζηδάκης είναι μια λιτότητα διαρκείας, στο πλαίσιο της οποίας δεν μπορούν να αποκατασταθούν οι κρίσιμες υποδομές στην Παιδεία, στην Υγεία και στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Δεν το λες και επιτυχία.
Όσον αφορά την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών, ούτε αυτή σημαίνει κάτι. Η διατύπωση του Ecofin είναι ξεκάθαρη, οι αμυντικές δαπάνες δεν είναι κομμάτι του υπερβολικού ελλείμματος, όχι του συνολικού ελλείμματος.
Για παράδειγμα, αν το έλλειμμα είναι 3,5% και η αύξηση των αμυντικών δαπανών είναι 1%, το μισό (0,5%) δεν θα υπολογιστεί στο επίσημο έλλειμμα και αυτό θα πέσει στο 3%. Επιπλέον, τα αμυντικά ελλείμματα δεν μπορούν να χρηματοδοτηθούν με δανεικά, γιατί τότε δεν πιάνεται ο στόχος της μείωσης του χρέους.
Δεν ξέρω αν στην κυβέρνηση απεργάζονται κάποιο σχέδιο να χαρακτηρίσουν τις αμυντικές δαπάνες «επενδύσεις» και με αυτό τον τρόπο να τις χρηματοδοτήσουν από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας ή από τις «αποζημιώσεις» φιλοξενίας προσφύγων. Σε κάθε περίπτωση, η προτεραιότητα που δόθηκε από τον κ. Χατζηδάκη στην εξαίρεση των αμυντικών δαπανών είναι σκανδαλώδης και εξοργιστική για μια χώρα που έχει υποστεί τις καταστροφές που ζήσαμε το καλοκαίρι που μας πέρασε.
