Η ΕΕ σε πορεία προς το άγνωστο
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ
Πρέσβη ε.τ.
H πρόσφατη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, και τελευταία του έτους, επιβεβαίωσε όσους δεν κρύβουν την απαισιοδοξία τους για την πορεία της και ιδιαίτερα εκείνους που υποστηρίζουν ότι δεν εκφράζει το όραμα των ιδρυτών της, όπως και των πολιτών της, που προσδοκούσαν να καταστεί και να αποκτήσει status πραγματικής ένωσης, που να έχει απήχηση και να δύναται να διαδραματίσει διεθνή ρόλο. Κάθε Σύνοδος Κορυφής έχει ιδιαίτερη σημασία, αλλά εκείνες στο τέλος κάθε έτους προσλαμβάνουν μεγαλύτερη, επειδή αποτελούν και ένα είδος απολογισμού των πεπραγμένων του έτους που τελειώνει και έκφρασης θέσεων και προσδοκιών για το επόμενο αλλά και για το μέλλον.
Τα κύρια θέματα που αποτέλεσαν την ατζέντα των θεμάτων προς συζήτηση και λήψη αποφάσεων στη Σύνοδο Κορυφής ήταν το Σύμφωνο Σταθερότητας για τη χρονική περίοδο της τετραετίας 2024 – 2027 και η διεύρυνση της ΕΕ, με δύο σκέλη, την ένταξη της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, όπως και των χωρών του Νότου, των Δυτικών Βαλκανίων. Οι περιστάσεις και η διεθνής κατάσταση θα δικαιολογούσαν ένα ευρύτερο θεματολόγιο, όπως η κατάσταση στη Μέση Ανατολή και στην Κεντρική Αφρική, η κλιματική αλλαγή, που ανησυχεί ιδιαίτερα τους επιστήμονες, κ.ά. Βέβαια, το τελευταίο θέμα συζητείται σε άλλα διεθνή forums και σε άλλα επίπεδα, αλλά μια συζήτηση και στο πλαίσιο μιας Συνόδου Κορυφής της ΕΕ δεν θα έβλαπτε. Αντίθετα, θα πρόσθετε ως προς την αντιμετώπιση ενός προβλήματος που αφορά όλη την ανθρωπότητα. Σε ό,τι αφορά το Σύμφωνο Σταθερότητας, οι διαφορετικές και διιστάμενες θέσεις των χωρών-μελών, ιδιαίτερα μεταξύ Νότου και Βορρά, δεν επέτρεψαν τη λήψη αποφάσεων και το θέμα παραπέμφθηκε για περαιτέρω συζητήσεις και εξέταση στο Συμβούλιο Κορυφής του επόμενου έτους.
Αντίθετα, το θέμα της διεύρυνσης για ένταξη της Ουκρανίας και Μολδαβίας έτυχε της ομόθυμης αποδοχής, αλλά με ένα τέχνασμα. Η αντίδραση του ούγγρου πρωθυπουργού Όρμπαν ξεπεράσθηκε με μία ολιγόλεπτη απουσία του από τις εργασίες του Συμβουλίου, κάτι που επέτρεψε την ομοφωνία. Προφανώς ίσως υπεδείχθη στον ούγγρο πολιτικό ηγέτη να αποσυρθεί για λίγο, προς ικανοποίηση… φυσικών του αναγκών. Το γεγονός εκθέτει τόσο το Συμβούλιο όσο και περισσότερο τον κ. Όρμπαν. Όπως πολύ σωστά επισήμανε ο κύπριος Πρόεδρος, η περίπτωση μπορεί να χρησιμεύσει ως προηγούμενο, γεγονός που ισοδυναμεί με κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας στη λήψη των αποφάσεων, που αποτελεί μια από τις βασικές και πλέον σημαντικές αρχές που διέπουν τη λειτουργία και την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που στηρίζεται στην ισοτιμία των χωρών-μελών.
Όσον αφορά την απόδοση της ιδιότητας υποψηφίων προς ένταξη χωρών σε Ουκρανία και Μολδαβία, αυτό δεν προδικάζει και τον χρόνο ένταξης. Θα απαιτηθούν πολλές και μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις, χωρίς προβλεπτό χρόνο περάτωσης. Προς τι, όμως, η διεύρυνση της ΕΕ προς Ανατολάς και Νότον, όταν θεσμικά η ΕΕ παραμένει ατελής; Επειδή πραγματική ένωση χωρίς κοινή εξωτερική πολιτική και άμυνα δεν νοείται. Προφανώς, η απόδοση στην εμπόλεμη Ουκρανία και στη Μολδαβία καθεστώτος υποψηφίων προς ένταξη χωρών εξυπηρετεί πολιτικούς σκοπούς. Να παράσχει στην Ουκρανία πολιτική προστασία με στόχο την αποτροπή και την απομάκρυνση της Ρωσικής επιρροής. Γιατί, όμως, να γίνει αυτό όταν η ΕΕ δεν διαθέτει αμυντική ικανότητα, παρά μόνο μέσω ΝΑΤΟ, καθώς το σύνολο σχεδόν των χωρών-μελών της είναι και μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας;
Σε μεγαλύτερες σκέψεις εμβάλλει και η υποψηφιότητα της Γεωργίας, μίας γεωγραφικά απομακρυσμένης από την Ευρώπη χώρας, η οποία εξαρτάται πολλαπλώς από τη Ρωσία. Οι ανωτέρω προβληματισμοί δεν στηρίζονται σε υποθέσεις, αλλά σε υπαρκτές καταστάσεις και σενάρια. Και θέτουν το ερώτημα: Προς τα πού βαδίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση και από τι επηρεάζονται οι αποφάσεις των θεσμικών οργάνων της; Αναμφίβολα, οι καιροί ου μενετοί. Αλλά ισχύει και το αντίστροφο, ότι «ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται». Εκτιμάται ότι το ενταξιακό καθεστώς που αποδόθηκε σε Ουκρανία και Μολδαβία ουδέν προσθέτει στη δυναμικότητα, στην εικόνα και στη διεθνή παρουσία της ΕΕ. Προφανώς, εξυπηρετεί γεωπολιτικούς στόχους, που συμπίπτουν, αν δεν υπαγορεύονται από την πέραν του Ατλαντικού υπερδύναμη, τις ΗΠΑ, πολιτικός στόχος της οποίας είναι η απομόνωση της Ρωσίας.
Η ΕΕ και οι ηγεσίες των θεσμικών της οργάνων, αντί να ενσκήψουν στην εμβάθυνση, με απόκτηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, δύο αναγκαία στοιχεία, που θα της επιτρέψουν να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στις διεθνείς εξελίξεις, προτιμούν τη διεύρυνση! Θα ταίριαζε πολύ ο μύθος του Αισώπου για τον βάτραχο, που ήθελε να αποκτήσει διαστάσεις βοδιού φουσκώνοντας συνεχώς τους πνεύμονές του, με αποτέλεσμα να σκάσει.
Υπό τις περιστάσεις που διανύει ο σημερινός κόσμος, και όσο διαρκεί ο ρωσοουκρανικός πόλεμος και η απόλυτη ταύτιση της ΕΕ με τις θέσεις και επιδιώξεις της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, δεν πρέπει να περιμένουμε αλλαγές στη δομή και στη λειτουργία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Η κοινή εξωτερική πολιτική και η κοινή πολιτική άμυνας αποτελούν αναγκαία στοιχεία, αλλά παραμένουν μακρινό όραμα. Όσο, δε, θα διευρύνεται, με τη συμπερίληψη νέων μελών, με άκριτες εκτιμήσεις, τόσο και περισσότερο θα βαδίζει προς μια sui generis ομοσπονδία (λίγο – πολύ υφίσταται και σήμερα) ή θα προσλάβει τη μορφή Συνομοσπονδίας, λόγο στην οποία θα έχουν μόνο οι ισχυρές χώρες-μέλη. Θα αντιδράσουν οι μικρότερες;
