Θλιβερή πρωτιά της χώρας μας στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΠΑ RESEARCH ΚΑΙ ΙΑΤΡΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΑΘΗΝΩΝ

–1 στους 4 Έλληνες κρατάει κάποιο αντιβιοτικό για ώρα ανάγκης – 3 στους 4 Έλληνες πήραν αντιβιοτικό τους τελευταίους 12 μήνες

Του
ΑΡΗ ΜΠΕΡΖΟΒΙΤΗ

Ο κίνδυνος που συνιστά για τη δημόσια υγεία η θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην κατάχρηση των αντιβιοτικών και στα υψηλότερα ποσοστά μικροβιακής αντοχής επισημάνθηκε στο πλαίσιο ενημέρωσης που διοργανώθηκε από τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών, το Ελληνικό Διαδημοτικό Δίκτυο Υγιών Πόλεων – Προαγωγής Υγείας (ΕΔΔΥΠΠΥ) και την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας, με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα για την Ενημέρωση και την Ευαισθητοποίηση για την Αντοχή των Μικροβίων στα Αντιβιοτικά.

Στο πλαίσιο της ενημέρωσης δόθηκαν τα στοιχεία έρευνας που έγινε από την KΑΠΑ Research, για λογαριασμό του ΙΣΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, από την οποία προέκυψε ότι ένας στους τέσσερις Έλληνες φυλάσσει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι για ώρα ανάγκης. Το ενθαρρυντικό είναι ότι με τη θέσπιση της υποχρεωτικής συνταγογράφησης των αντιβιοτικών, που πέτυχε ο ΙΣΑ, μετά από πολυετείς αγώνες, το 2020, έχει μειωθεί σημαντικά η αλόγιστη χρήση τους.

Όπως επισήμανε ο πρόεδρος του ΙΣΑ και του ΕΔΔΥΠΠΥ, περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, «η άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών αποτελεί θέμα δημόσιας υγείας μεγάλης σημασίας, το οποίο απασχολεί μεγάλο μέρος της παγκόσμιας κοινότητας. Πρέπει οι πολίτες να καταλάβουν ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι ακίνδυνα και, για τον λόγο αυτό, δεν θα πρέπει να καταναλώνονται χωρίς ιατρική συνταγή».

Γιατί οι Έλληνες υπερκαταναλώνουν αντιβιοτικά
Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λοιμωξιολόγος, μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Κυριακή Κανελλακοπούλου, αναφερόμενη στην υπερκατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα, υπογράμμισε ότι οι Έλληνες σε υψηλό ποσοστό επιμένουν να παίρνουν αντιβιοτικά, η χορήγηση των οποίων είναι άσκοπη, γιατί αφορά τις ιώσεις, στις οποίες τα αντιβιοτικά, εξ ορισμού, δεν είναι δραστικά. Όπως εξήγησε η καθηγήτρια, οι περισσότερες από τις λοιμώξεις που μας συμβαίνουν τον χειμώνα, όπως ωτίτιδα, βρογχίτιδα, ιγμορίτιδα και το κοινό κρυολόγημα, που εκδηλώνεται με συνάχι, βήχα, πονόλαιμο, πόνο στους μύες, στα κόκκαλα και πυρετό, είναι ιώσεις που θεραπεύονται από μόνες τους σε περίπου τρεις ημέρες. Τα αντιβιοτικά είναι απαραίτητα μόνο για τις σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις, τις οποίες θα διαγνώσει ο ιατρός.

Έπειτα από πολύχρονους αγώνες του ΙΣΑ, το 2020, με απόφαση της Πολιτείας, τα αντιβιοτικά είναι αποκλειστικά συνταγογραφούμενα φάρμακα. Ωστόσο φαίνεται ότι οι ασθενείς πιέζουν τον γιατρό τους να τους χορηγήσει το αντιβιοτικό. Ακόμα χειρότερα, το 25% των Ελλήνων κρατάει κάποιο αντιβιοτικό στο σπίτι του για ώρα ανάγκης, ξεχνώντας τις συνέπειες από την υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών, ακόμα και τις τοξικές συνέπειες, σε περίπτωση που έχουν υπερβεί την ημερομηνία λήξης.

Συνέπειες της υπερκατανάλωσης
Όσον αφορά τις συνέπειες της υπερκατανάλωσης, η κ. Κανελλακοπούλου ανέφερε τα εξής: «Οι παρενέργειες είναι εξανθήματα, βρογχικό άσθμα και το αλλεργικό shock, που απειλεί την ίδια τη ζωή του ασθενούς, τοξικότητα στα νεφρά και στο ήπαρ, σοβαρά διαρροϊκά σύνδρομα, όπως η ψευδομεμβρανώδης κολίτιδα, με θνητότητα που υπερβαίνει το 20% των προσβληθέντων. Επίσης, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που πήραν αντιβιοτικά σε ηλικία μικρότερη των έξι μηνών θα γίνουν παχύσαρκα.

Η χειρότερη όμως ανεπιθύμητη ενέργεια αφορά την ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, ώστε τα τελευταία να μην είναι πλέον δραστικά στις μικροβιακές λοιμώξεις. Δυστυχώς, η χώρα μας κατέχει και στην αντοχή τα πρωτεία μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, με αποτέλεσμα τουλάχιστον για τα μικρόβια που προκαλούν συχνότερα ιγμορίτιδα και πνευμονία, όπως ο πνευμονιόκοκκος, η αντοχή να κυμαίνεται μεταξύ 40% – 60% για τα ενδεικνυόμενα αντιβιοτικά, όπως οι μακρολίδες και οι κεφαλοσπορίνες, για τα κολοβακτηρίδια, που προκαλούν συνήθως ουρολοιμώξεις, η αντοχή στην αμπικιλλίνη υπερβαίνει το 50%, ενώ στις κινολόνες το 20%, και η εμπειρική χορήγησή τους να είναι απαγορευτική».

Η εικόνα στις δημοσκοπήσεις
Σύμφωνα με τα συγκριτικά αποτελέσματα καταγραφής από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), η ελληνική κατανάλωση αντιβιοτικών είναι διπλάσια έως και εξαπλάσια σε σύγκριση με τις άλλες ευρωπαϊκές Χώρες, ήδη από το 2009 έως το 2020, με τις μικρότερες καταναλώσεις να διαπιστώνονται στις βόρειες χώρες της Ευρώπης.

Ο γενικός διευθυντής της KΑΠΑ Research Τάσος Γεωργιάδης παρουσίασε τα συμπεράσματα της δημοσκόπησης που έγινε για λογαριασμό του ΙΣΑ και της Ελληνικής Εταιρίας Χημειοθεραπείας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη: Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 4 – 7 Νοεμβρίου, σε δείγμα 1.097 ατόμων στις 13 περιφέρειες της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, τρεις στους τέσσερις Έλληνες πήραν κάποιο αντιβιοτικό τους τελευταίους 12 μήνες, ενώ δύο στους δέκα δεν έχουν λάβει ποτέ αντιβιοτικό. Το 16% πήρε αντιβιοτικό για οδοντιατρικούς λόγους, ένα 21% για διάφορους λόγους σοβαρών ασθενειών ή χειρουργικών επεμβάσεων, ένα 11% για αντιμετώπιση λοιμώξεων και ένα ποσοστό 19% αναφέρει ως αιτία τον επίμονο βήχα και προβλήματα με αναπνευστικό ή βρογχίτιδες.

Ένα πρώτο θετικό συμπέρασμα που προκύπτει από τα στοιχεία είναι πως την τελευταία δεκαετία έχει μειωθεί σημαντικά το ποσοστό εκείνων που παίρνουν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή (από 16% το 2013 στο 6% το 2023). Από τη μείωση, το σημα­ντικότερο μέρος της καταγράφεται την τελευταία διετία (από 12% το 2021 στο 6% το 2023). Παρ’ όλα αυτά, ένα σημαντικό ποσοστό 32% συνεχίζει να κρατά αντιβιοτικά στο ψυγείο του σπιτιού του για ώρα ανάγκης (το ποσοστό αυτό είναι ελαφρά μειωμένο σε σχέση με το 2013, που ήταν 36%).

Ένα δεύτερο θετικό συμπέρασμα αφορά τις παρενέργειες. Το ποσοστό των ατόμων που αναφέρουν παρενέργειες από τη χρήση αντιβιοτικού πέφτει στο 19% το 2023 από 26% στο 2013. Η χρήση αντιβιοτικών μόνο με συνταγή γιατρού φαίνεται πως έχει συμβάλει στο θέμα των παρενεργειών, αφού η χρήση δεν είναι πια αλόγιστη, αλλά γίνεται με την παρακολούθηση ειδικών. Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό Ελλήνων (55%) έχει ακούσει ή διαβάσει πως στην Ελλάδα υπάρχει υπερκατανάλωση και άσκοπη χρήση αντιβιοτικών, το 35% δηλώνει ότι έχει ακούσει για την ανάγκη το αντιβιοτικό να χρησιμοποιείται μόνο με ιατρική συνταγή και μόλις το 3% έχει ακούσει κάτι για την ανθεκτικότητα των μικροβίων στα αντιβιοτικά.

Αρνητική πρωτιά της Ελλάδας για 13η χρονιά
Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, λοιμωξιολόγος και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας Ελένη Γιαμαρέλλου τόνισε ότι η Ελλάδα συνεχίζει και το 2023 να είναι πρώτη μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στην κατάχρηση των α­ντιβιοτικών και στα υψηλότερα ποσοστά αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά, τόσο στην κοινότητα –με έως και εξαπλάσια ποσοστά κατανάλωσης αντιβιοτικών συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες– όσο και στα νοσοκομεία, όπου φάρμακα τελευταίας γενιάς, όπως οι καρβαπενέμες, έχουν χάσει πλέον τη δραστικότητά τους μπροστά στη γιγάντωση των πολυανθεκτικών μικροβίων, σύμφωνα με τα στοιχεία του ECDC.

Τα νοσοκομειακά μικρόβια
Σύμφωνα με την κ. Γιαμαρέλλου, η εμπειρική προστατευτική υπερκατανάλωση των αντιβιοτικών έχει δημιουργήσει μικρόβια όπως η Klebsiella και το Acinetobacter, πολυανθεκτικά στις καρβαπενέμες, με αποτέλεσμα να χορηγείται ε­μπειρικά (δηλαδή, χωρίς επιβεβαίωση από καλλιέργειες) ακόμα και η τελευταία δραστική ομάδα αντιβιοτικών, ώστε να κινδυνεύει και αυτή να αχρηστευθεί. Και μετά τα ευρωπαϊκά πρωτεία μας στην κοινότητα ποια είναι η θέση μας στα νοσοκομεία; Όπως εξήγησε η κ. Γιαμαρέλλου, με βάση τα δεδομένα του ECDC, είμαστε και εδώ –μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών– πρώτοι με 20 θανάτους ανά 100.000 πληθυσμό και ακολουθούν η Ιταλία με 19, η Κύπρος και η Πορτογαλία με 10, η Πολωνία με 9, για να φτάσουμε μόνο στους 2 θανάτους σε Νορβηγία και Ολλανδία.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ