Η παταγώδης αποτυχία της κυβέρνησης στον χώρο της Παιδείας αποτυπώνεται στη διεθνή μελέτη PISA του ΟΟΣΑ – Του Ν. Στραβελάκη
–Θα γίνει κάτι, επιτέλους;
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Δημοσιεύθηκαν πρόσφατα τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος PISA για το 2022. Το PISA είναι ένα διεθνές πρόγραμμα του ΟΟΣΑ που συγκρίνει τις επιδόσεις 15χρονων μαθητών στα Μαθηματικά, στην Κατανόηση Γραπτού Κειμένου και στη Φυσική. Κοντολογίς, είναι ένα πρόγραμμα το οποίο δείχνει πού βρίσκονται οι μαθητές μιας χώρας σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ αλλά και την εξέλιξη των επιδόσεων των μαθητών σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.
Η εικόνα της ελληνικής Μέσης Εκπαίδευσης είναι απογοητευτική. Σε σχέση με το 2008, χρονιά που ξεκίνησε η κρίση, οι επιδόσεις των μαθητών στην Ελλάδα έχουν πέσει κατά 11% στην Κατανόηση Κειμένου, κατά περίπου 8% στα Μαθηματικά και κατά 7% στη Φυσική. Πριν από το 2008 οι επιδόσεις ήταν ανοδικές, όπως φαίνεται στο σχήμα που ακολουθεί (έκθεση PISA για την Ελλάδα, σελ. 2).
Είναι προφανές ότι η κρίση και η μείωση των δαπανών έχουν βάλει την Παιδεία σε έντονα καθοδική πορεία, η οποία μάλιστα έχει ενταθεί στα χρόνια του κ. Μητσοτάκη. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στα Μαθηματικά οι επιδόσεις είχαν σταθεροποιηθεί ανάμεσα στο 2012 και στο 2018 και έπεσαν κατακόρυφα στη συνέχεια.
Βέβαια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες η διάρθρωση των επιδόσεων ακολουθεί τις κοινωνικές και εισοδηματικές κατηγορίες, όπως φαίνεται στο σχήμα (έκθεση PISA για την Ελλάδα, σελ. 4).
Οι μαθητές στην Ελλάδα έχουν χαμηλότερες επιδόσεις σε σχέση με τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ σε όλες τις εισοδηματικές κατηγορίες. Παραδείγματος χάριν, οι μέσες επιδόσεις των μαθητών που οι γονείς τους ανήκουν στο ανώτερο 20% της εισοδηματικής πυραμίδας είναι 450 για την Ελλάδα, ενώ ο μέσος όρος του ΟΟΣΑ είναι 520.
Εντονότερη, όμως, είναι η ταξική εισοδηματική διαστρωμάτωση των επιδόσεων. Στην Ελλάδα οι μαθητές που ανήκουν στο κατώτερο 20% της εισοδηματικής πυραμίδας έχουν επιδόσεις γύρω στο 380, δηλαδή κάπου 16% χαμηλότερα από το ανώτερο 20%. Ανάλογη είναι η εικόνα και για τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Αβίαστα προκύπτει το συμπέρασμα ότι στον άνισο κόσμο που ζούμε το εκπαιδευτικό σύστημα είναι όλο και λιγότερο συμπεριληπτικό για τα παιδιά από φτωχά λαϊκά στρώματα. Αυτό γίνεται εντονότερο όταν η έρευνα αποτυπώνει τις επιδόσεις ειδικών κατηγοριών μαθητών, όπως είναι τα παιδιά των οικονομικών μεταναστών. Βασικός λόγος είναι το ότι τα παιδιά αυτά σε ποσοστό 60% προέρχονται από οικογένειες που ανήκουν στο κατώτερο 25% της εισοδηματικής πυραμίδας. Όταν οι επιδόσεις τους προσαρμοστούν στην εισοδηματική τους θέση, οι επιδόσεις τους είναι πολύ κοντά στον μέσο όρο της χώρας.
Στην Ελλάδα, όμως, εκτός από την ανισότητα, η κρίση παίζει τεράστιο ρόλο και στην εξέλιξη των εκπαιδευτικών πραγμάτων. Πώς θα μπορούσαν να βελτιωθούν οι επιδόσεις των μαθητών σε μια χώρα όπου το 40% των δημόσιων λειτουργών της εκπαίδευσης είναι αναπληρωτές; Δηλαδή, δάσκαλοι και καθηγητές που δεν έχουν μόνιμη θέση εργασίας, αλλά αναπληρώνουν κενά που υπάρχουν στο οργανόγραμμα των γυμνασίων και των λυκείων της χώρας.
Πρόκειται για ανθρώπους που Οκτώβρη μήνα μπορεί να μην ξέρουν εάν θα διδάξουν και τι μάθημα θα διδάξουν. Την ίδια ώρα, η κτιριακή και η υλικοτεχνική υποδομή κατέρρευσαν τα χρόνια των Μνημονίων, με αποτέλεσμα τραγικά περιστατικά, όπως ο θάνατος του μαθητή από την έκρηξη του καυστήρα θέρμανσης.
Το εξοργιστικό είναι ότι μπροστά σε αυτή την παταγώδη αποτυχία δεν ιδρώνει το αυτί της κυβέρνησης και της αριστείας (από τα «Lidl»). Ο κ. Πιερρακάκης είπε ότι πρώτος στόχος του υπουργείου του είναι 60 δομές επαγγελματικής κατάρτισης, δεύτερος το «ανοιχτό σχολείο», ό,τι κι αν σημαίνει αυτό, και τρίτος το «ελεύθερο πανεπιστήμιο». Τα παιδιά μας κάνουν μάθημα σε κοντέινερ, δεν έχουν δασκάλους και καθηγητές, και ο αρμόδιος υπουργός λέει άλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε.
Μπροστά σε αυτές τις «κοτσάνες», η «Καθημερινή» (12/12/2023) ήρθε να σώσει τα προσχήματα. Σύμφωνα με το άρθρο που φιλοξένησε η εφημερίδα, δεν φταίνε οι ελλείψεις για την κατάρρευση της Δημόσιας Παιδείας. Φταίει το δημόσιο σχολείο και η συνδικαλιστική δράση των δημόσιων λειτουργών. Προς επίρρωση δε της σοφίας αυτής, είπαν ότι οι επιδόσεις στα ιδιωτικά σχολεία ήταν καλύτερες από τα δημόσια. Δεν τους πέρασε από το μυαλό ότι οι διαφορές αυτές αντανακλούν διαφορές στις επιδόσεις λόγω εισοδήματος, όπως συμβαίνει σε ολόκληρο τον κόσμο, ή μάλλον δεν διάβασαν την έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα.
Είναι καιρός η κυβέρνηση να κάνει την αυτοκριτική της για την παταγώδη αποτυχία της στον χώρο της Παιδείας γιατί δεν μπορεί να καλυφθεί πλέον πίσω από επικοινωνιακά τεχνάσματα.
