Τα πολύχρωμα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος και ο… Φρίντμαν – Του Ν. Στραβελάκη
–Τι σημαίνουν, τελικά, για τον καταναλωτή;
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Πριν από 47 χρόνια (13/12/1976) ο οικονομολόγος της Σχολής του Σικάγο Μίλτον Φρίντμαν παρέλαβε το Βραβείο Νόμπελ στα Οικονομικά και έδωσε την καθιερωμένη διάλεξη με αφορμή το γεγονός. Στο πλαίσιό της, ανέφερε:
«Πολλές χώρες του κόσμου σήμερα βιώνουν έναν κοινωνικά καταστροφικό πληθωρισμό (…) εξαιτίας της λανθασμένης κρίσης για τις συνέπειες των κυβερνητικών αποφάσεων», για να καταλήξει στο ότι «…αυτό που έχει σημασία δεν είναι ο πληθωρισμός αλλά ο απρόβλεπτος πληθωρισμός…».
Πίσω στο 1976, ο Φρίντμαν πίστευε ότι, ελέγχοντας την προσφορά χρήματος, οι Κεντρικές Τράπεζες θα μπορούσαν να ελέγξουν τις τιμές και με αυτόν τον τρόπο να προστατεύσουν τις κοινωνίες από τον «…κοινωνικά καταστροφικό… απρόβλεπτο πληθωρισμό…». Τα 47 χρόνια που μεσολάβησαν έδειξαν ότι η θεωρία του Φρίντμαν δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις.
Αποκορύφωμα είναι, φυσικά, ο επίμονος πληθωρισμός που εμφανίστηκε μετά το 2020 και συνεχίζει να ταλαιπωρεί τις κοινωνίες ανά τον κόσμο, μαζί και την ελληνική κοινωνία.
Το πρόβλημα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση μοιάζει να έχει απαρνηθεί και το ορθολογικό τμήμα της θεωρίας του Φρίντμαν, ότι δηλαδή ο απρόβλεπτος πληθωρισμός είναι καταστροφικός. Διαφορετικά, δεν θα μπορούσε να συζητάει σοβαρά και να σχεδιάζει με τους παρόχους τα «νέα, πολύχρωμα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος».
Όπως θα δούμε στη συνέχεια, η Νέα Δημοκρατία είναι αποφασισμένη να μη ζημιωθούν οι πάροχοι. Όσο μπόρεσε, το έκανε αυτό χρεώνοντας την κοινωνία μέσω του κρατικού προϋπολογισμού. Τώρα που δεν μπορεί πλέον, αποφάσισε να χρεώσει απευθείας τον καταναλωτή. Ας τα πάρουμε από την αρχή.
Από 1/1/2024 σταματούν οι όποιες κρατικές επιδοτήσεις των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος. Έτσι, οι ιδιώτες πάροχοι μένουν γυμνοί απέναντι στον καταναλωτή και με τιμές μεγαλύτερες από εκείνες που προσφέρει η ΔΕΗ. Βλέπετε, η «ιδιωτική πρωτοβουλία» αποδεικνύεται λιγότερο παραγωγική από τον κρατικό φορέα, που κατά τον κ. Χατζηδάκη, μάλιστα, ήταν έτοιμος να χρεοκοπήσει.
Τι σκαρφίστηκαν, λοιπόν; Να μη δίνουν τιμή για το ρεύμα ούτε για τον μήνα που τρέχει, αλλά να δίνουν μια μέση τιμή, κάποιες εκπτώσεις και ένα εύρος διακύμανσης (στο πλαίσιο του Χρηματιστηρίου Ενέργειας) στο οποίο θα ισχύει η τιμή αυτή. Έτσι, η τιμή για τον καταναλωτή θα είναι η μέση τιμή – οι εκπτώσεις + το εύρος διακύμανσης = τελική τιμή. Η βασική έκπτωση αφορά τη συνέπεια στις πληρωμές.
Η παγίδα είναι, φυσικά, το «εύρος διακύμανσης». Ο πάροχος μπορεί να δώσει μια χαμηλή μέση τιμή, αλλά ένα ιδιαίτερα στενό εύρος διακύμανσης. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να ξεγελάσει τον καταναλωτή, αφού η τελική του χρέωση θα είναι εντέλει υψηλότερη από τη δελεαστική τιμή που του είχε προσφέρει. Το αστείο είναι ότι ο κ. Σκυλακάκης θεωρεί πως αυτός είναι ένας «ξεκάθαρος τρόπος επιλογής παρόχου».
Το αστείο, όμως, δεν σταματά εδώ. Οι καταναλωτές μπορούν με βάση τη μέση τιμή να επιλέξουν τιμολόγια διαφορετικής χρονικής διάρκειας και τιμής. Συγκεκριμένα, το τιμολόγιο που περιγράψαμε στην προηγούμενη παράγραφο είναι το πράσινο τιμολόγιο, όπου η χρέωση αλλάζει με τον μήνα.
Υπάρχει και το μπλε τιμολόγιο, ετήσιας σταθερής χρέωσης, η αποχώρηση από το οποίο συνεπάγεται αποζημίωση του παρόχου. Αλλά και το κίτρινο, όπου η τιμή κυμαίνεται ανά μήνα με βάση τη χονδρεμπορική τιμή, το πορτοκαλί για καταναλωτές με «έξυπνο μετρητή» και το λευκό, που πληρώνεις πάγιο και βάζεις φωτοβολταϊκά με αυτόνομο μετρητή (δεν το προσφέρεις κανείς). Κανελί με βούλες, πάντως, δεν έχουν βγάλει ακόμη.
Κοντολογίς, οι καταναλωτές δεν παίρνουν τιμολόγιο, στην ουσία αγοράζουν ένα «παράγωγο» χρηματοοικονομικό προϊόν, αναλαμβάνοντας το ρίσκο για τις όποιες πλασματικές ή πραγματικές διακυμάνσεις στις τιμές. Αν αναλογιστεί κανείς ότι τα τιμολόγια αυτά μπορεί να ισχύσουν και στις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες, καταλαβαίνουμε τι αλυσιδωτές αντιδράσεις μπορεί να έχουμε το επόμενο διάστημα σε τιμές βασικών ειδών. Αλλά το σκανδαλώδες είναι ότι η κυβέρνηση δίνει τη δυνατότητα στους παρόχους να κερδοσκοπήσουν στην πλάτη του καταναλωτή, αφού μπορούν να μεταβάλλουν τις τιμές μέσω του Χρηματιστηρίου Ενέργειας ή και μέσω συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης (futures) που διαπραγματεύονται στο Χρηματιστήριο Παραγώγων Αθηνών.
Είναι μια sui generis εκδοχή του καπιταλισμού, πάντως, αυτή που προσφέρει ο κ. Μητσοτάκης. Βασίζεται στην αρχή: «Τα κέρδη δικά μας, το ρίσκο δικό σας». Πάντως, ακόμα και ο μονεταριστής Φρίντμαν σίγουρα δεν είχε κάτι τέτοιο στο μυαλό του όταν μιλούσε για τον πληθωρισμό και τις τιμές στα μέσα της δεκαετίας του 1970.
