Τα ήρεμα νερά και οι καλές σχέσεις με την Άγκυρα δεν πρέπει να πληρωθούν με την απεμπόληση των Ελληνικών δικαιωμάτων
Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.
Η επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα εξελίχθηκε χωρίς δυσάρεστα απρόοπτα. Παρέμεινε στο πλαίσιο των πολύ περιορισμένων στόχων που είχαν τεθεί από τις δύο πλευρές και από την άποψη αυτή η επίσκεψη ήταν επιτυχής.
Τα μεγάλα θέματα που διχάζουν Αθήνα και Άγκυρα έμειναν εκτός ημερησίας διατάξεως και προεβλήθησαν θέματα χαμηλής, όπως λέγονται, πολιτικής. Στο πνεύμα αυτό, υπεγράφησαν 15 συνολικά συμφωνίες και διανοίχθηκαν προοπτικές για περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας σε διάφορους τομείς. Ο Ερντογάν έθεσε από πλευράς του ως στόχο τον διπλασιασμό των εμπορικών συναλλαγών σε 10 δισ. ευρώ από 5 που είναι σήμερα, κατά την προσεχή πενταετία.
Μια από τις 15 συμφωνίες αφορά την παραχώρηση προσωρινής βίζας 7 ημερών σε Τούρκους υπηκόους που θέλουν να επισκεφθούν 10 ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, από τη Σύμη, τη Ρόδο, τη Κω και το Καστελλόριζο μέχρι τη Σάμο, τη Λέσβο, τη Χίο, τη Λήμνο. Η διευθέτηση αυτή έγινε δυνατή με την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εφόσον αποτελεί εξαίρεση, με βάση τους κανόνες του κοινού χώρου Σένγκεν.
Η συμφωνία αυτή θα βοηθήσει, προφανώς τον τουρισμό από την Τουρκία στα νησιά αυτά. Με ανοικτά όμως και άλυτα τα προβλήματα του Αιγαίου, προκαλεί ερωτήματα για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της στην οικονομία των νησιών αυτών και στην άμυνα του Αιγαίου. Πάντοτε η Άγκυρα αποσκοπούσε στην οικονομική εξάρτηση των νησιών από τη Μικρασιατική ακτή και στην οικονομική κυριαρχία της στον χώρο του Ανατολικού Αιγαίου, τον οποίο διεκδικεί στο πλαίσιο των γνωστών αξιώσεών τους για «μοίρασμα» του Αιγαίου, ανεξαρτήτως της παρουσίας Ελληνικών νησιών. Υπενθυμίζονται σχετικά οι παλαιότερες προσφορές Οζάλ για παροχή νερού και ηλεκτρικής ενέργειας στα νησιά από την Τουρκία.
Στο μεγάλο θέμα του ελέγχου της παράνομης μεταναστεύσεως, συμφωνήθηκε η παρουσία, αντιστοίχως στη Λέσβο και στη Σμύρνη, Τούρκου και Έλληνα αξιωματούχου του Λιμενικού Σώματος, ο οποίος θα επιτηρεί την εφαρμογή της συμφωνημένης πολιτικής για τον έλεγχο της παράνομης μεταναστεύσεως από Τουρκία προς Ελλάδα και Ευρώπη. Δεν υπήρξαν όμως περισσότερες λεπτομέρειες για το είδος της συμφωνίας ελέγχου της παράνομης μεταναστεύσεως και ειδικότερα τον κρίσιμο όρο της επιστροφής στην Τουρκία των ερχομένων από αυτήν παρανόμων μεταναστών που δηλώνουν, προσχηματικά, «πρόσφυγες». Προφανώς, το θέμα αφέθηκε για να συζητηθεί σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και για να εισπράξει η Άγκυρα τα επιδιωκόμενα ανταλλάγματα, με αναμενόμενη Ελληνική συνηγορία.
Η Άγκυρα επιδιώκει, προφανώς, τη βελτίωση των σχέσεών της με την Ελλάδα, στο πλαίσιο των στρατηγικών στόχων που θέτει στη σημερινή συγκυρία, χωρίς να υποχωρεί όμως σε οτιδήποτε από τις αξιώσεις της έναντι της Ελλάδος. Ποιοι είναι οι στρατηγικοί αυτοί στόχοι που επιδιώκει σήμερα; Κατά πρώτο λόγο, να ανορθώσει τα οικονομικά της, μετά ιδίως την καταστροφή που υπέστη από τους σεισμούς στη ΝΑ Τουρκία. Αντιμετωπίζει σήμερα μεγάλο θέμα με τα συναλλαγματικά της αποθέματα και τη σταθεροποίηση του νομίσματός της και θεωρεί ως πολύ ταπεινωτική και ατελέσφορη την υπαγωγή της σε πρόγραμμα λιτότητας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Η Ευρώπη, από την άποψη αυτή, είναι η μόνη, μαζί με τις ΗΠΑ, που μπορεί να δώσει αποτελεσματική βοήθεια. Όχι μόνο εφάπαξ, αλλά σε προοπτική, ως μεγάλη αγορά για τις Τουρκικές εξαγωγές. Οι ενέσεις ρευστότητας και επενδύσεων από το Κατάρ και άλλες χώρες του Κόλπου δεν είναι επαρκείς για να επιλύσουν, σε μακροπρόθεσμη και βιώσιμη βάση, το πρόβλημα.
Ένα άλλο μεγάλο θέμα που απασχολεί την ηγεσία της Άγκυρας, είναι η κατάσταση της Τουρκικής Αεροπορίας. Η Τουρκία επιδίδεται στην ανάπτυξη ολοένα και νέων, ικανότερων εκδόσεων των μη επανδρωμένων αεροσκαφών της, με θεαματικές επιτυχίες. Επιδιώκει την ανάπτυξη μιας τακτικής Αεροπορίας από drones, τα οποία θα είναι ικανά να εκτοξεύσουν πυραύλους αέρος – αέρος και αέρος – εδάφους και θαλάσσης μεγάλου βεληνεκούς, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν ακόμη και αεροσκάφη τακτικής Αεροπορίας και να τα υποκαθιστούν.
Τα μη επανδρωμένα αεροχήματα, όμως, όσο ικανά και χρήσιμα και αν είναι, δεν μπορούν ακόμη να υποκαταστήσουν τα σύγχρονα αεροσκάφη, που εξασφαλίζουν την αεροπορική υπεροχή. Η Τουρκία έχει πολύ επείγουσα ανάγκη να εκσυγχρονίσει τα F-16 που έχει στην έκδοση Viper, όπως κάνει η Ελλάδα, και να προμηθευτεί την πλέον σύγχρονη έκδοση των F-16 Block 70.
Η σχετική πρότασή της αντιμετώπισε όμως αρνητική στάση στο Κογκρέσο, με πρωταγωνιστή τον Γερουσιαστή Μενέντεζ, με αφορμή κυρίως την πολιτική της Τουρκίας έναντι της Ελλάδος. Οι διαθέσεις του Κογκρέσου δεν έχουν αλλάξει πολύ, παρά τις πιέσεις του Προέδρου Μπάιντεν. Θα έλεγε μάλιστα κανείς ότι προέκυψε τώρα και ένας άλλος μεγάλος σκόπελος, το Εβραϊκό λόμπι στο Κογκρέσο, μετά την ακραία ρητορική Ερντογάν κατά του Ισραήλ και υπέρ της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Η άρση του Ελληνικού εμποδίου, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, και η προβολή ενός μετριοπαθούς και λογικού Ερντογάν έχει μεγάλη διπλωματική αξία για την Άγκυρα στη σημερινή συγκυρία.
Το άνοιγμα όμως στην Ελλάδα, με το αζημίωτο, εφόσον δεν γίνεται καμιά υποχώρηση από τις διακηρυγμένες θέσεις και διεκδικήσεις, συμφέρει από κάθε άποψη την Άγκυρα, γιατί τη διευκολύνει:
• Να αντιμετωπίσει τα οικονομικά και ορισμένα στρατηγικά της προβλήματα.
• Να μην έχει απέναντί της την Ελλάδα και εμπόδιο στις σχέσεις της με την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τα Βαλκάνια, αλλά, αντιθέτως, γέφυρα και συνήγορο.
• Να καθηλώσει την Ελλάδα με το μορατόριουμ και να την εμποδίσει να ασκήσει τα δικαιώματα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο. Φαντάζεται κανείς, π.χ., την Ελληνική κυβέρνηση να κάνει κάποιο βήμα για μια επέκταση των χωρικών της υδάτων, όπως έχει δικαίωμα; Αμέσως θα κατηγορηθεί ότι παραβιάζει το μορατόριουμ και το Σύμφωνο Φιλίας που υπεγράφη στην Αθήνα και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την εξής παράγραφο: «Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή».
• Να αποσυνδέσει το Κυπριακό από τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Στο παρελθόν αναφερόταν στερεοτύπως ότι η λύση του Κυπριακού θα άνοιγε μια νέα σελίδα στις Ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τώρα διακηρύσσεται το αντίθετο. Ότι δηλαδή η βελτίωση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων θα «βοηθήσει» και το Κυπριακό.
• Να διεμβολίσει τις στρατηγικές συμμαχίες της Ελλάδος στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Εφόσον η Ελλάδα προσφέρεται να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Τουρκία, χωρίς να έχουν λυθεί τα υπάρχοντα προβλήματα, γιατί η Αίγυπτος, π.χ. του Προέδρου Σίσι να μην ακολουθήσει τον δρόμο της Ελλάδος; Αυτή, τουλάχιστον, θα είναι η Τουρκική προπαγάνδα. Η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ φαίνεται, προς το παρόνν πολύ προβληματική, με τη θέση που πήρε ο Ερντογάν υπέρ της Χαμάς.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, η Ελλάδα δεν πρέπει να διολισθήσει, με αφορμή το μορατόριουμ, στην απεμπόληση των δικαιωμάτων που της παρέχει το διεθνές δίκαιο. Δεν πρέπει επίσης να αμελήσει την ισορροπία δυνάμεων και ιδιαίτερα τη ναυτική της ισχύ, που αντιμετωπίζει σήμερα μεγάλα προβλήματα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να διατηρήσει τη θέση της στο Αιγαίο χωρίς την αναγκαία αεροναυτική ισχύ.
