Η σύγκρουση στη Γάζα καταλύτης διεθνών ανακατατάξεων
Γράφει ο
ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΝΕΑΡΧΟΥ
Πρέσβυς ε.τ.
Η ανθρωπιστική τραγωδία στη Γάζα έγινε σήμερα το επίκεντρο του διεξαγομένου εκεί πολέμου. Όσοι στην περιοχή υποστηρίζουν τη Χαμάς, όπως το Ιράν και η Τουρκία, δεν θέλουν προφανώς, με κανέναν τρόπο, το Ισραήλ να επιτύχει τον πολιτικό του στόχο της συντριβής, πολιτικής και στρατιωτικής, της Χαμάς. Μια τέτοια εξέλιξη θα αναδιέτασσε τους συσχετισμούς δυνάμεων στην περιοχή, ανοίγοντας την προοπτική μιας λύσεως του Μεσανατολικού με βάση τη δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους στα εδάφη της Δυτικής Όχθης και της Γάζας.
Τρεις δεκαετίες πριν, η αδιάλλακτη θέση που υποστηρίζει σήμερα η Χαμάς, η μη αναγνώριση δηλαδή του κράτους του Ισραήλ και η στρατηγική της εξαλείψεώς του, ήταν κοινή θέση και πολιτική όλων των Παλαιστινιακών οργανώσεων. Μέσα όμως από τις διαδοχικές ήττες και καταστροφές που υπέστησαν, συνειδητοποίησαν ότι ο στόχος της εξαλείψεως του κράτους του Ισραήλ ήταν ανέφικτος και αυτοκαταστροφικός.
Αναθεώρησαν γι’ αυτό, σταδιακά, την πολιτική τους, μέσα από πολλές εσωτερικές διαιρέσεις και συγκρούσεις, και έφτασαν, με επικεφαλής τον ιστορικό ηγέτη τους Αραφάτ, στις Συμφωνίες του Όσλο, διαπραγματευόμενοι με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Ισαάκ Ράμπιν. Ο τελευταίος δολοφονήθηκε από Εβραίο ζηλωτή του «Μεγάλου Ισραήλ».
Ο θάνατος του Ράμπιν υπήρξε το πρώτο μεγάλο πλήγμα στην προσπάθεια αυτή επιλύσεως του Παλαιστινιακού προβλήματος. Εσωτερικές διαιρέσεις αποδυνάμωσαν και τον Παλαιστίνιο ηγέτη, που έφυγε τελικά από τη ζωή χωρίς να μπορέσει να κάνει πράξη το Παλαιστινιακό κράτος, που έγινε διεθνώς κοινός τόπος ως βάση για τη λύση του Μεσανατολικού.
Η σοβούσα διαίρεση μεταξύ των Παλαιστινίων, που αναφερόταν και σε σχέσεις με Αραβικά κράτη και το Ιράν, ριζοσπαστικοποιήθηκε με την ανάληψη της εξουσίας στη Λωρίδα της Γάζας από την ακραία Χαμάς. Το κύριο χαρακτηριστικό του νέου Παλαιστινιακού ριζοσπαστισμού ήταν η μετακίνηση προς το ακραίο Ισλάμ και η ταύτιση του εθνικού αγώνα των Παλαιστινίων με τον πολιτικό ακραίο Ισλαμισμό. Ο Αραφάτ και η Φατάχ κρατούσαν αποστάσεις από τον Ισλαμισμό και έθεταν τον τόνο στον εθνικό και εθνικοαπελευθερωτικό χαρακτήρα του κινήματός τους.
Η ισλαμοποίηση μιας σημαντικής μερίδας των Παλαιστινίων εκφράσθηκε στη Λωρίδα της Γάζας με τη Χαμάς και στον Λίβανο με τη Χεζμπολάχ. Εκφράσθηκε επίσης με την ανάπτυξη προνομιακών σχέσεων μεταξύ Χαμάς και Ιράν, παρά το γεγονός ότι η Χαμάς είναι οργάνωση Σουνιτών και όχι Σιιτών, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Ακραίες πολιτικές δυνάμεις στο Ισραήλ βολεύθηκαν από τη διάσπαση των Παλαιστινίων και την άνοδο της Χαμάς στην εξουσία στη Γάζα, γιατί με αυτούς, εφόσον επιδιώκουν την εξάλειψη του Ισραήλ, δεν είναι δυνατόν να γίνει συζήτηση για δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους. Η κατάσταση αυτή χειροτέρευσε με τις οριακές πλειοψηφίες που έδωσαν επανειλημμένες εκλογές στο Ισραήλ. Για τη συγκρότηση κυβερνήσεως, έγιναν παραχωρήσεις σε ακραία υπερορθόδοξα μικρά κόμματα, που επανέφεραν στην πολιτική ημερήσια διάταξη τη συνέχιση των εποικισμών στα κατεχόμενα και άλλες ακραίες πολιτικές.
Η σύγκρουση μεταξύ Σιιτών και Σουνιτών, με επίκεντρο τη Συρία, έθεσε για ένα μεγάλο διάστημα στο περιθώριο το Μεσανατολικό. Μέσα στο κλίμα αυτό και με ανοικτή τη διαμάχη και τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, κατέστη δυνατή η προώθηση των λεγομένων Συμφωνιών του Αβραάμ μεταξύ Ισραήλ και των Αραβικών χωρών του Κόλπου. Η εξέλιξη αυτή αποτελούσε στρατηγική ήττα για το Ιράν και τους Παλαιστινίους της Χαμάς.
Η απροσδόκητη μεταστροφή στις σχέσεις μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας άλλαξε τους βασικούς όρους πάνω στους οποίους είχε στηριχθεί η γεωπολιτική προσέγγιση Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ. Ανανεώθηκαν οι προσπάθειες, με Αμερικανική μεσολάβηση, για την υπογραφή συμφωνίας εξομαλύνσεως των σχέσεων και συνεργασίας μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Ήρθε όμως, στις 7 Οκτωβρίου, η τορπίλη της επιθέσεως της Χαμάς στο Ισραήλ.
Το Ισραήλ, μετά τη βιαιότητα και την ταπείνωση που υπέστη στις 7 Οκτωβρίου, θεωρεί αδιαπραγμάτευτο πολιτικό στόχο την πλήρη συντριβή της Χαμάς, με χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας. Η εισβολή όμως συνεπάγεται τεράστιες απώλειες αμάχων, εφόσον είναι αδύνατη η διάκριση μεταξύ Χαμάς και αμάχων. Οι μαχητές της Χαμάς δεν είναι άλλωστε ξένοι προς τον άμαχο πληθυσμό. Είναι τα παιδιά, οι αδελφοί, οι σύζυγοι των αμάχων.
Η ανθρωπιστική τραγωδία των αμάχων διαπλέκεται και με την τραγωδία των ομήρων, η ζωή των οποίων κινδυνεύει άμεσα από την Ισραηλινή χερσαία επιχείρηση. Η Χαμάς, και τα κράτη που την υποστηρίζουν, όπως το Κατάρ, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει το θέμα των ομήρων ως διαπραγματευτικό όπλο για να σταματήσει την Ισραηλινή επίθεση, έστω και υπό τη μορφή ολιγοήμερης εκεχειρίας. Το Ισραήλ απορρίπτει κάθε πρόταση, φοβούμενο ότι οποιαδήποτε εκεχειρία θα επιτρέψει τον ανεφοδιασμό και την ανασύνταξη της Χαμάς και ότι θα εντείνει τις διεθνείς πιέσεις για μη επανάληψη της χερσαίας επιθέσεως.
Το μέγεθος όμως της ανθρωπιστικής τραγωδίας είναι τέτοιων διαστάσεων, που αναδεικνύεται σε κύριο άξονα του πολέμου στη Γάζα, σε συνδυασμό με τις απειλές για διεύρυνση του πολέμου. Στο μέτωπο αυτό ένα νέο στοιχείο είναι η συμπαράταξη της Τουρκίας με το Ιράν. Ο Ερντογάν έκανε ένα πρώτο βήμα με την ανεπιφύλακτη υποστήριξη της Χαμάς, την οποία χαρακτήρισε ως εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και όχι τρομοκρατική οργάνωση. Ανέθεσε, στη συνέχεια, στον υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν να κάνει ένα περαιτέρω βήμα και να ταυτίσει την Τουρκική θέση με εκείνη του Ιράν.
Ένα άλλο στοιχείο είναι η παρέμβαση στον πόλεμο ενός εντελώς περιφερειακού παίκτη, της Υεμένης, που διαθέτει όμως πυραύλους μακρού βεληνεκούς και μη επανδρωμένα αεροσκάφη που της διαθέτει το Ιράν. Το τελευταίο κλιμακώνει την πίεση και την παρέμβασή του μέσω περιφερειακών εντολοδόχων, αποφεύγοντας να εμπλακεί απευθείας το ίδιο. Η Τουρκία βρίσκεται σε γεωπολιτικό ανταγωνισμό με το Ιράν, παρά τη συγκυριακή σύμπλευση, προσβλέποντας σε ηγετικό ρόλο στον Μουσουλμανικό κόσμο, ιδιαίτερα τον Σουνιτικό. Με αφορμή τους Παλαιστινίους και την αλληλεγγύη με τη Γάζα, ο Ερντογάν επιδιώκει να αναβιώσει το κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων, μιλώντας στις Αραβικές και Μουσουλμανικές μάζες, πάνω από τα κεφάλια των κυβερνήσεών τους.
Στέλνει επίσης μήνυμα προς τη Δύση για τον ανεξάρτητο ρόλο της Τουρκίας, η οποία πρέπει να γίνει αποδεκτή και σεβαστή ως ανεξάρτητη περιφερειακή δύναμη στην περιοχή. Σε ό,τι αφορά ειδικότερα τη Γάζα, ο Ερντογάν εποφθαλμιά την ΑΟΖ που έχει εν δυνάμει η περιοχή αυτή και που εξυπηρετεί τα σχέδιά του για ηγεμονική Τουρκική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, από τη Λιβύη μέχρι τη Συρία, την Κύπρο και βεβαίως το Αιγαίο.
Ούτως εχόντων των πραγμάτων, το Ισραήλ κινδυνεύει, ανεξάρτητα από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, να χάσει διεθνώς το ηθικό πλεονέκτημα, εάν δεν επιδείξει την αναγκαία ευελιξία στο θέμα της επαρκούς αντιμετωπίσεως του ανθρωπιστικού προβλήματος της Γάζας.
Οι παράμετροι για τη λύση του πολιτικού προβλήματος δεν είναι, προφανώς, άλλες από εκείνες που προνοούν τη δημιουργία Παλαιστινιακού κράτους. Το σημαντικό όμως στην περίπτωση αυτή είναι οι πολιτικές προϋποθέσεις που απαιτούνται και αυτές αφορούν κοινή θέση των Παλαιστινίων πάνω σ’ αυτό το θέμα, αλλά και ανάσχεση της Ισλαμικής διεθνοποιήσεώς του, που θα καθιστούσε μια λύση πολύ δυσκολότερη.
