Η Γενοκτονία στη Γάζα, ο εμπορικός πόλεμος και ο αποπαγκοσμιοποιημένος κόσμος
–Σκέψεις ακούγοντας τον νομπελίστα Τζόζεφ Στίγκλιτς στην Αθήνα
Του
ΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΒΕΛΑΚΗ,
Οικονομολόγου του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Το δεκαπενθήμερο που μας πέρασε άκουσα τον νομπελίστα οικονομολόγο Τζόζεφ Στίγκλιτς δύο φορές διά ζώσης (Οικονομικό Τμήμα ΕΚΠΑ, συνέδριο του Economist) και μία φορά μέσω τηλεόρασης (συνέντευξη στην EΡΤ, 20/10). Ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς με τη θεωρητική του συνεισφορά, η εμπειρία και η αναλυτική του ικανότητα είναι αδιαμφισβήτητη. Ως εκ τούτου, αξίζει να σταθούμε σε αυτά που είπε και, όσο μπορούμε, σε αυτά που υπονόησε.
Η ομιλία του στο Οικονομικό Τμήμα του ΕΚΠΑ αφορούσε τη διεθνή οικονομία και τις προκλήσεις της «πράσινης μετάβασης». Αυτό που τον απασχόλησε ήταν κατά πόσο οι επιδοτήσεις του Αμερικανικού Δημοσίου προς την αμερικανική βιομηχανία θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία εμπορικού πολέμου, κυρίως ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Βλέπετε, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Εμπορίου, η επιδότηση βιομηχανικών δραστηριοτήτων δίνει το δικαίωμα στους εμπορικούς εταίρους να επιβάλουν δασμούς στα προϊόντα των επιδοτούμενων βιομηχανιών.
Οι δασμοί θεωρούνται το αντιστάθμισμα του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που προσφέρουν οι επιδοτήσεις.
Κοντολογίς, τον απασχολούσε κατά πόσο η επαναβιομηχάνιση των ΗΠΑ, που αποτελεί από τα κύρια μελήματα της Προεδρίας Μπάιντεν, θα οδηγήσει σε απώλεια των εμπορικών της σχέσεων. Αυτό που τον ανησυχεί δεν ήταν κάποια πολιτική αντίδραση των Ευρωπαίων ή και χωρών εκτός Ευρώπης, όπως η Ιαπωνία. Ήταν η επιβράδυνση της παγκόσμιας και ευρωπαϊκής οικονομίας και η εξάρτηση των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης από την Κίνα και τη Ρωσία.
Προσωπικά, αμφιβάλλω ιδιαίτερα για το αν η πολιτική Μπάιντεν θα αποκαταστήσει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της αμερικανικής βιομηχανίας. Αυτό που με ανησυχεί είναι ο σχεδιασμός που, κατά τη γνώμη μου, κρύβεται πίσω από αυτές τις διατυπώσεις. Οι ΗΠΑ θέλουν να αποκλείσουν, όσο είναι δυνατόν, την Κίνα και τις χώρες της ομάδας BRICS από το διεθνές εμπόριο μέσω περιβαλλοντολογικών δασμών και φοβούνται μην αποκλειστούν και οι ίδιες από δασμούς λόγω επιδοτήσεων. Ο βασικός λόγος όλης αυτής της έντασης, βέβαια, είναι η όξυνση της κρίσης, κάτι που ο Στίγκλιτς ονόμασε κομψά οικονομική επιβράδυνση. Σε αυτό το πλαίσιο, η μεταφορά της βιομηχανικής δραστηριότητας προς την Κίνα και την Ινδία, κυρίως, δεν μπορεί να συνεχιστεί. Οι Αμερικανοί είναι πλέον πεπεισμένοι ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν να κυριαρχούν βασισμένοι στις τράπεζες, στο finance, στις υπηρεσίες, εν γένει και σε κάποιους κλάδους αιχμής, όπως οι νέες τεχνολογίες.
Όμως αυτό έχει και γεωπολιτικές προεκτάσεις. Ασκώντας μια τέτοια πολιτική, οι ΗΠΑ έχουν αποφασίσει ότι θα χάσουν κάποιους παραδοσιακούς συμμάχους, με πρώτες και καλύτερες τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες. Η Σαουδική Αραβία, το Ιράν και τα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα θα είναι μέλη της ομάδας BRICS από 1/1/2024. Αυτό αυξάνει τις εξαρτήσεις των Αμερικανών από παραδοσιακούς συμμάχους, όπως το Ισραήλ. Έτσι εξηγείται η ανήκουστη απόφαση Μπάιντεν να ενισχύσει οικονομικά το Ισραήλ ώστε να εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα και στον Λίβανο. Πολιτική που εξόργισε ακόμη και την εβραϊκή κοινότητα στις ΗΠΑ. Η τελευταία διαδήλωσε στη Ουάσινγκτον, αρνούμενη να δεχτεί ότι μια γενοκτονία στη Γάζα γίνεται στο «όνομά της».
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές οι χερσαίες επιχειρήσεις στη Γάζα έχουν ξεκινήσει, παρά τις περί του αντιθέτου εκτιμήσεις του βουλευτή της ΝΔ κ. Συρίγου στην ΕΡΤ, στις 20/10/2023. Ο κ. Συρίγος προφανώς θεώρησε ότι, αν έλεγε ότι ο Ισραηλινός Στρατός θα απέκλειε απλά τη Γάζα, θα νομιμοποιούσε το αφήγημα περί «αυτοάμυνας του Ισραήλ», που διατύπωσε στην ίδια εκπομπή και επανέλαβε και ο κ. Μητσοτάκης στον Νετανιάχου μερικές μέρες αργότερα. Όμως ο Νετανιάχου δεν έχει διάθεση για καμιά «αυτοάμυνα», αυτό που θέλει είναι να διώξει οριστικά τους Παλαιστίνιους από το έδαφος του Ισραήλ και να εγκαταστήσει εποίκους στη Γάζα. Αν δεν καταφέρει να τους διώξει, θα επιδιώξει να τους εξολοθρεύσει.
Ο εμπορικός πόλεμος και ο αποπαγκοσμιοποιημένος κόσμος που γέννησε η κρίση είναι το έδαφος της όξυνσης περιφερειακών συγκρούσεων αλλά και ιμπεριαλιστικών πολέμων, όπως αυτός της Ουκρανίας. Οι πολιτικές δυνάμεις, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, δεν μοιάζουν διατεθειμένες να παρέμβουν. Το βάρος της αλληλεγγύης πέφτει στους λαούς. Νομίζω ότι η φετινή επέτειος του Πολυτεχνείου πρέπει να αφιερωθεί στην αλληλεγγύη στον παλαιστινιακό λαό και στην καταδίκη της πολιτικής ΗΠΑ – Ισραήλ απέναντί του.
