Άγγελος Συρίγος στο “Π”: Ποια είναι η άποψή μας για την περιοχή μας
Του
ΑΓΓΕΛΟΥ Μ. ΣΥΡΙΓΟΥ
Αναπληρωτή Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου
και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο,
Βουλευτή ΝΔ Α’ Αθηνών
Οι τελευταίες τραγικές εξελίξεις στο Ισραήλ και στη Λωρίδα της Γάζας φέρνουν στην επιφάνεια κρίσιμα ερωτήματα για τον Ελληνισμό στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και των Βαλκανίων. Πρόκειται για ερωτήματα που σπανίως τίθενται στον δημόσιο διάλογο και συνήθως απαντώνται είτε αποσπασματικά είτε υπό την πίεση των γεγονότων.
Το παράδειγμα των σχέσεων Ελλάδας – Κύπρου είναι ενδεικτικό. Πρόκειται για δύο κράτη ελληνικά. Παρότι οι δεσμοί μας είναι αυτονόητοι και στέρεοι, οι σχέσεις των εκατέρωθεν κυβερνήσεων έχουν κατά καιρούς περάσει από σαράντα κύματα.
Μετά την τουρκική εισβολή –οι προϋποθέσεις της οποίας δημιουργήθηκαν από την πλευρά της Ελλάδος–, για αρκετά χρόνια, περιοριστήκαμε σε μια μικροδιαχείριση της κυπριακής τραγωδίας, που αφορούσε κυρίως την αποκατάσταση των προσφύγων. Χρειάστηκε να περάσουν δύο δεκαετίες περίπου για να καταλήξουμε σε μια νέα στρατηγική, που στόχευε στην ένταξη του νησιωτικού κράτους στην ΕΕ. Όταν, παραμονές της εντάξεως, ετέθη περίπου ως προϋπόθεση η αποδοχή του Σχεδίου Ανάν, οι αναλύσεις μας περιορίστηκαν στην προστασία του εκεί Ελληνισμού. Έτυχε να ζουν Έλληνες στο νησί, άρα πρέπει να τους προστατεύσουμε. Δεν είχαμε όμως άποψη για τη σημασία που έχει για τον Ελληνισμό η παρουσία μας σε ένα νησί που κυριαρχεί γεωγραφικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό συμβαίνει παρότι έχουμε ως συνήθη χαρακτηρισμό για την Κύπρο τη φράση «αβύθιστο αεροπλανοφόρο της Μεσογείου».
Το ενδιαφέρον είναι πως αυτό που εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε το καταλαβαίνουν πάρα πολύ καλά οι Τούρκοι. Από την εποχή του Νιχάτ Ερίμ, το 1956, μέχρι τον Νταβούτογλου (πρωθυπουργό και υπουργό Εξωτερικών επί Ερντογάν), οι Τούρκοι αναφέρονται στη στρατηγική σημασία της Κύπρου ασχέτως της τουρκικής παρουσίας στο νησί. Ο λόγος της σφοδρής αντιπαλότητάς τους έναντι ημών οφείλεται στο ότι αντιλαμβάνονται πώς συνυπάρχουμε σε περιοχές άμεσης γειτνιάσεως που για αυτούς θεωρούνται ζωτικής σημασίας.
Μετά την ένταξη του νησιού στην ΕΕ, η αναφορά στο Κυπριακό αποτελούσε ένα είδος καθήκοντος υπηρεσιακού χαρακτήρα. Από αυτήν την κατάσταση μας έβγαλε το 2010 η ανάγκη των Ισραηλινών να ανακαλύψουν νέους συμμάχους στην περιοχή. Είχε προηγηθεί η διάρρηξη των υπερεικοσαετών σχέσεών τους με την Τουρκία, που δεν ήταν απόφαση δική τους, αλλά του Ερντογάν. Ακολούθησε μια σειρά από συμμαχίες με κράτη της περιοχής που βασίζονταν στον άξονα Ελλάδας – Κύπρου. Βαφτίσαμε αυτές τις συμμαχίες «στρατηγικές», μολονότι δεν ήταν ή δεν έχουν γίνει ακόμη. Η μοναδική στρατηγική συμμαχία που υπάρχει είναι ο άξονας Ελλάδας – Κύπρου, που οφείλεται στο κοινό στοιχείο του Ελληνισμού. Καθ’ όλη την προηγούμενη δεκαετία της οικονομικής καθιζήσεως και της παρακμής, αυτός ο άξονας ήταν αυτό που διέσωζε την εικόνα μας παγκοσμίως.
Εκείνο που δεν λέμε στον δημόσιο διάλογο, αλλά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε, είναι πως ο άξονας Ελλάδας – Κύπρου δεν επεκτείνει απλώς, αλλά πολλαπλασιάζει το αποτύπωμά του Ελληνισμού στη λεκάνη της Μεσογείου. Το Αιγαίο είναι πρωτίστως μια εσωστρεφής θάλασσα. Υπάρχουν, βεβαίως, δύο κύριοι δίαυλοι ναυσιπλοΐας που πηγαίνουν προς τα Στενά και τη Μαύρη Θάλασσα. Το κύριο, όμως, χαρακτηριστικό του Αιγαίου είναι η επαφή των νησιών μεταξύ τους και με την ηπειρωτική ενδοχώρα. Αντιθέτως, η επικοινωνία με την Κύπρο μάς βγάζει υποχρεωτικά στην Ανατολική Μεσόγειο, μας δίνει τη δυνατότητα να έχουμε άποψη για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή μας.
Το 2010 ήταν οι Ισραηλινοί που αναζητούσαν έναν διάδρομο επικοινωνίας με κράτη που έχουν ανάλογη πολιτισμική αντίληψη με αυτούς. Μετά προέκυψαν τα ενεργειακά κοιτάσματα νοτίως του νησιού. Η παρουσία μας στην Κύπρο όμως είναι κάτι περισσότερο από όλα αυτά. Τα κράτη της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου κυλούν αυτήν τη στιγμή προς την άβυσσο του πολέμου. Στη Συρία μαίνεται ακόμη ο πόλεμος. Ο Λίβανος είναι παραδομένος στις ορέξεις της ακραίας οργανώσεως Χεζμπολάχ, που ελέγχει το νότιο τμήμα του. Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι συνεχίζουν τον αγώνα θανάτου ή επιβιώσεως. Η Λιβύη είναι χωρισμένη στα δύο. Η Τουρκία είναι ζαλισμένη ανάμεσα στα νεοοθωμανικά της όνειρα για εδαφικές επεκτάσεις σε Συρία και Ιράκ και στην πραγματικότητα του κουρδικού ζητήματος. Ένα σιδηρούν χέρι κρατάει προς το παρόν σχετικά ήρεμους τους Αιγύπτιους. Απέναντι στη ζώνη του πολέμου, παραμένουν ακραία προπύργια της ζώνης της ειρήνης η Ελλάδα και η Κύπρος.
Σε αυτήν τη φάση καλούμαστε να διατηρήσουμε πάση θυσία την παραμονή μας στη ζώνη της ειρήνης. Είναι πιθανόν τρομοκρατικές οργανώσεις της Μέσης Ανατολής να θελήσουν να μεταφέρουν τις διαμάχες τους με τους Ισραηλινούς στα εδάφη μας. Παράλληλα, η προστασία των συνόρων μας παραμένει κύριο θέμα της μεταναστευτικής μας πολιτικής. Από εκεί και πέρα πρέπει να ενισχύσουμε το στρατηγικό μας αποτύπωμα. Στο επόμενο χρονικό διάστημα, αυτό θα γίνει μέσα από το λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως και την παράκαμψη των Στενών.
